|
'''Մահարձան''', [[Քանդակագործություն|քանդակագործական]] [[ստեղծագործություն]] կամ [[Ճարտարապետություն|ճարտարապետական]] փոքր հորինվածք, որը դրվում է մահացածի գերեզմանին՝ նրա հիշատակը հավերժացնելու նպատակով։
Նոր քարի դարի [[մշակույթ]]ում մահարձանները [[փայտ]]ե սյուներ էին, [[Հին Հունաստան]]ում՝ [[արձան]]ներ։ Վաղ միջնադարյան Եվրոպայում, ժողովուրդների մեծ գաղթի շրջանում [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեության]] տարածումով [[հարթաքանդակ]]ներով ստելաները փոխարինվել են [[խաչ]]երով։ XI[[11-րդ դարիցդար]]ից [[Արևմտյան Եվրոպա]]յում մահարձանի հիմնական տիպ է դարձել [[պատվանդան]]ը (ննջեցյալի քանդակազարդ պատկերը կրող սալիկով ծածկված քարե կամ [[բրոնզ]]ե դատարկ արկղ՝ սովորաբար [[Եկեղեցի|եկեղեցու]] ներսում)։
Միջնադարյան Կովկսաում տարածում են գտել քանդակազարդ շիրմաքարերը։ Չինական մահարձանները (փորագրված անուններով ուղղաձիգ սալեր) աստիճանաբար փոխարկվել են հուշապատերի։ [[Վերածննդի դարաշրջան|Վերածննդի]] շրջանում հիմնականում կառուցվել են դամբարաններ։
Մահարձան․
Մահարձան․ 1․# Ն․ Շիրվանյան․ «Եղիցի լույս», Սերոբ Շիրվանյանի մահարձանը, [[տուֆ]] (1978, [[Երևան]]ի [[Կարմիր բլուր]]ի գերեզմանատուն),
2․Ջիվանյան․ նկարիչ [[Մինաս Ավետիսյան]]ի մահարձանը, տուֆ ([[1977]], Երեանի քաղաքային գերեզմանատուն [[պանթեոն]]),
3․# Ա․Ջիվանյան․ Սարգսյան․նկարիչ «Լոլո[[Մինաս վիշտ», հեղինակիԱվետիսյան]]ի մահարձանը, տուֆ ([[գրանիտ1977]] (1971, ԵրևանիԵրեանի քաղաքային գերեզմանատանգերեզմանատուն [[պանթեոն]]),
# Ա․ Սարգսյան․ «Լոլո վիշտ», հեղինակի մահարձանը, [[գրանիտ]] (1971, Երևանի քաղաքային գերեզմանատան պանթեոն)
4․# Ա․ Տ․ Մատվեև [[Վիկտոր Բորիսով-Մուսատով|Վ․ Է․ Բորիսով-Մուսատովի]] մահարձանը Տարոայում, [[ՌՍՖՍՀ]] [[Կալուգայի մարզ]]ում, [[գիպս]]ե կրկնօրինակ (1910, Ռուսական թանգարան, [[Լենինգրադ]]), կարևոր նշանակություն են ձեռք բերել տապանագրերը։
[[XVIII18-րդ դար|XVIII դ]].ի վերջին և XIX[[19-րդ դ.դար]]ի սկզբին մահարձանները տեղադրվել են ոչ թե եկեղեցիներում, այլ գերեզմանոցում, որոնք վեր են ածվել մահարձանի յուրօրինակ [[թանգարան]]ների։ XIX19-րդ դ.դար 2-րդ կեսին և XX[[20-րդ դ.դար]]ի գերեզմանի միակ հարդարանքը դարձել է [[դիմաքանդակ]]ը և լակոնիկ հուշախորհրդապատկերը։
Հին և [[միջնադարյան Հայաստան]]ում մահարձաններ են եղել մենհիրները, [[կոթող]]ները, դամբարանները, [[խաչքար]]երը, տապանաքարերը։ [[Խաչքարեր]]ը XVIII18-րդ դ.դարի վերջից իրենց տեղը զիջել են [[հուշարձան]]ին։ [[XIX19-րդ դար|XIX դ.]]դարի և XX20-րդ դ.դարի սկզբին մահարձանը առավելապես հանդես է եկել քանդակային ձևերի գերակշռությամբ (ինչպես կլոր, այնպես ռելիեֆային)։ Խորհրդային շրջանում մահարձանի տարածված տեսակներ են [[դիմաքանդակ]]ները, [[Արձան|արձանները,]] տապանաքարերի նոր ձևերը, ինչպես և դրանց հիմքի վրա ըստեղծված խորհրդանշական քանդակաձևերը։
{{ՀՍՀ}}
| 