«Պոլ Անրի Հոլբախ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 2.
| բնագիր անուն = Paul-Henri Holbach
}}
'''Պոլ Անրի Հոլբախ<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=59}}</ref>''' (կամ '''Օլբակ''', կամ '''Բարոն դ'Օլբախ''', [[ֆրանսերեն|ֆրանս.]]՝ ''Paul-Henri Thiry, Baron d'Holbach'', {{ԱԾ}}) ֆրանսիացի [[մատերիալիզմ|մատերիալիստ]], [[աթեիզմ|աթեիստ]], համարվում է գիտական աթեիզմի հիմնադիրը, ֆրանսիական
== Կենսագրություն ==
Ծնվել է [[Էդեսհեյմ]] քաղաքում, սակայն իր կյանքն անցկացրել է [[Փարիզ]]ում։ 12 տարեկան հասակում փոխադրվել է [[Փարիզ]] և դաստիարակվել քեռու ընտանիքում՝ նրանից ժառանգելով մեծ հարստություն և բարոնի տիտղոս։ Բարձրագույն կրթությունն ստացել է [[Լեյդենի համալսարան|Լեյդեն]] [[Հոլանդիա]] համալսարանում։ Հոլբախը ևս եղել է հանրագիտարանի աշխատակից, ինչի համար հաճախ հանդիպումներ է ունեցել [[Դենի Դիդրո]]յի, [[Հելվեցիուս]]ի, [[Դալամբեր]]ի, [[Բյուֆոն]]ի և ուրիշների հետ։ Հոլբախը գտնում էր, որ փիլիսոփայական հեղափոխությունը հանդիսանում է քաղաքական հեղաշրջման սկիզբ։ Նա իր կոնցեպցիայում տեսականորեն հիմնավորում է [[ավատականություն|ֆեոդալական]] կարգերը նորով փոխարինելու անհրաժեշտությունը։
== Գործունեություն ==
Դ. Դիդրոյի և ժ. դ’Ալամբերի հետ կազմակերպել է «Հանրագիտարանի
== Ուսմունքը ==
Հոլբախը հանդես եկավ կրոնի և իդեալիստական [[Փիլիսոփայություն|փիլիսոփայության]], հատկապես [[Թովմա Աքվինացի|Թովմա Աքվինացոу]], [[Մալբրանշ]]ի, Բերկլիի ուսմունքների քննադատությամբ, դրանք համարեց պատրանք, որը հակասում է առողջ բանականությանը։ Նա իր մատերիալիզմը մշակեց դարի բնական գիտությունների զարգացման մակարդակով։ [[Մատերիա]]ն, ըստ նրա, մշտապես գոյություն ունեցող միակ նախահիմքն է, [[Բնություն|բնության]] երևույթների բազմազանության պատճառը։ Նա ընդհուպ մոտեցավ մատերիայի փիլիսոփայական ըմբռնմանը, գտնելով, որ «Մատերիան այն ամենն է, ինչ որևէ ձևով ներգործում է մեր զգայարանների վրա», գոյություն ունենալով օբյեկտիվորեն։ Շարժումը, ժամանակը և տարածությունը նրա գոյության օբյեկտիվ ձևերն են։ Մարդը, ըստ Հոլբախի, բնության մի մասն է և ենթակա է նրա օրենքներին։ Հոլբախը պաշտպանում էր [[դետերմինիզմ]]ը, սակայն պատճառականությունն ըմբռնում էր մեխանիստորեն և ժխտում էր պատահականությունների օբյեկտիվ բնույթը։ Իմացաբանության մեջ Հոլբախը հարում էր սենսուաւիզմին, հանդես գալիս [[ագնոստիցիզմ]]ի դեմ։ Հոլբախը աստվածաբանության անողոք քննադատն էր։ Մարտնչող աթեիստական հետևություններ անելով մատերիալիզմից՝ նա առողջ բանականության դատին հանձնեց կրոնի գրեթե բոլոր դոգմաները և վճռական պայքար ծավալեց [[Կղերա-ֆեոդալական հոսանք|կղերա-ֆեոդալական]] գաղափարախոսության դեմ։ Հասարակության վերաբերյալ հայացքներում [[իդեալիստ]] էր. գտնում էր, որ հասարակության ծագման հիմքը հասարակական դաշինքն է, որ «կարծիքներն են կառավարում աշխարհը»։ Մարդկության ազատագրության ուղին նա տեսնում էր լուսավորության մեջ, այդ պատճառով պատմության մեջ վճռական դեր էր հատկացնում օրենսդիրների, լուսավորյալ միապետների գործունեությանը։ Քննադատելով [[ֆեոդալիզմ]]ը՝ նա գալիք հասարակությունն ըմբռնում էր իբրև բանականության թագավորություն զերծ ֆեոդալիզմի սոցիալ-տնտեսական և հոգևոր բարոյական արատներից։ [[Տելվեցիուս]]ի հետ նա որոշակի դեր է կատարել ուտոպիական [[սոցիալիզմ]]ի գաղափարական նախապատրաստման համար։ [[
== Ծանոթագրություններ ==
|