«Երազների մեկնաբանություն (աշխատություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

բ) ''[[ինֆանտիլիզմ|Ինֆանտիլ]] բովանդակությունները որպես երազի աղբյուր''. երազում կարող են արտահայտում գտնել կյանքի վաղ փուլերում ստացված տպավորությունները, որոնց առաջ հիշողությունն արթուն վիճակում անզոր է: Ֆրոյդը երազների մի շարք օրինակներ է բերում, որոնցում անձը տեսնում է վաղուց մոռացված պատկերներ կամ սյուժեներ սեփական մանկությունից: Այս բնույթի երազներ են կրկնվող երազները, որոնք հիմնականում մանկական տարիքում վերապրած բովանդակությունների տարրերից են կազմվում:

# '''Երազներ հարազատ մարդկանց մահվան մասին'''. այս երազների շարքում կարելի է առանձնացնել երկու տարբերակ: Մեկը, երբ անձը երազում վիշտ չի ապրում մահացած ծնողի, քրոջ կամ եղբոր մահվան առիթով և զարմանում իր անզգայությանիցանզգայությունից, իսկ մյուսը, երբ անձը կորստի հետ կապված խորը և ծանր վշտագին ապրումներ է ունենում երազում: Առաջին տեսակի երազները չեն կարող համարվել տիպիկ, քանի որ հարազատի կորուստը երազում քողարկում է մեկ այլ՝ երազի բովանդակության հետ կապ չունեցող ցանկություն, որը կարելի է պարզել մեկնաբանության ընթացքում: Իսկ երկրորդ տեսակի երազներն իրապես արտացոլում են անձի արտամղված ցանկությունը, որպեսզի իր տվյալ հարազատը մահանա: Այդ ցանկությունը կարող է լինել անձի կյանքի որևէ փուլում առկա եղած ապրում՝ տվյալ հարազատից կամ նրա ազդեցությունից ազատվելու ձգտում: Քույր-եղբայրների մահվան մասին երազներում կարող է արտացոլվել նրանց վաղեմի մրցակցությունը ծնողների սիրո համար: Ծնողների մահվան հետ կապված երազները Ֆրոյդը բացատրում է՝ հանգամանորենհանգամայնորեն նկարագրելով [[էդիպյան բարդույթիբարդույթ]]ի երևույթը, երբ 3-6 տարեկան հասակում երեխայի մոտ ի հայտ է գալիս սեռական ձգտում հակառակ սեռի ծնողի հանդեպ և մրցակցություն նույն սեռի ծնողի հետ: Էդիպյան բարդույթի արդյունքում երեխան երկարժեք՝ [[սեր|սիրո]], կապվածության և [[միզանտրոպիզմ|ատելության]], թշնամանքի զգացմունքներ է տածում նույն սեռի ծնողի նկատմամբ, ինչը և կարող է հանգեցնել վերը նշված երազների ի հայտ գալուն:

Ատամի ցավի հետ կապված երազները Ֆրոյդը, օրինակների հիման վրա, կապում է |օնանիստական ցանկությունների արտահայտման հետ: Քնած ժամանակ թռչելու, օդում սավառնելու մասին երազները մանկական տարիքում երեխային օդ թռցնելու ձևով խաղալու և դրանից երեխայի մոտ հաճելի զգացողությունների վերապրման հետ են կապված: Ընկնելու մասին երազները մեծամասամբ վախի հետ են կապված: Կանանց մոտ այս երազները համարյա միշտ խորհրդանշում են սեռականության հետ կապված մեղքի[[Մեղք (կրոնական)|մեղք]]ի զգացումը (մեղք՝ «ընկնել»): Մարդիկ, ովքեր հաճախ երազում տեսնում են իրենց լողալիս, ալիքները ճեղքելիս, սովորաբար մանկական տարիքում տառապել են գիշերամիզությամբ, ինչը նրանց տալիս էր հեղուկի հոսելու հաճելի զգացողությունը, որից նրանք զրկվել են հասուն տարիքում: Հրդեհի մասին երազները հաճախ վկայում են մանկական տարիքում կրակի հետ խաղալու արգելքի մասին:

Երազի բովանդակության և երազի մեկնաբանության միջև կա մի նոր հոգեկան նյութ՝ երազի հետևում թաքնված բովանդակություն, որ արտահայտում է որոշակի միտք: Ֆրոյդը գտնում է, որ [[հոգեվերլուծություն|հոգեվերլուծության]] խնդիրն է դուրս հանել երազի ակնհայտ և թաքուն բովանդակությունների միջև կապը:

''Խտացման աշխատանք''. եթե համեմատենք երազը մտքի հետ, ապա երազում առկա է բովանդակությունների մի անդադար խտացման գործընթաց: Երազը հակիրճ է ու աղքատ՝ մտքի բազմազան հարստության համեմատ: Բայց երազի մեկնաբանությունը իր ծավալով անհամեմատ ավելի հարուստ ու բովանդակալից է, քան երազը արտաքինից: Երազում հոգեկան բովանդակությունների խտացման վառ օրինակ է երազում գործող հավաքական անձը, որի մեջ համադրվում են երազը տեսնողին ծանոթ մեկ կամ մի քանի անձանց բնորոշ բնութագրիչներ: Խտացման գործընթացի միջոց է նաև անունների խտացումը և նոր բառերի ստեղծումը երազի կողմից: Օրինակ՝ Ֆրոյդը իր երազներից մեկում տեսել էր իր աշխատակցին և մտածել, թե ինչպիսի «նորէկդալային» ոճ ունի նա: Փորձելով պարզել, թե ինչ ծագում կարող է ունենալ այդ բառը, Ֆրոյդը հիշել է, որ նա գրել է [[Հենրիկ Իբսեն|Իբսենի]] մասին ակնարկ, իսկ Ֆրոյդը հիշում էր հերոսների անուններ՝ Իբսենի երկու դրամաներից՝ Նորա և Էկդալ: Բառային այսպիսի նորամուծություններ անում են նաև [[Պարանոիդ անձնային խանգարում|պարանոյայի]], հիստերիայի[[հիստերիա]]յի, [[Օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում|կպչուն մտքերի]] դեպքում, ինչպես նաև մանկական հասակում:

''Փոխադրման աշխատանք''. հաճախ այն, ինչ երազի հիմքը հանդիսացող մտքի համար ունի կարևոր նշանակություն, երազում կարող է բոլորովին չարտահայտվել: Երազի աշխատանքում արտահայտվում է հոգեկան ուժ, որը մի կողմից հոգեպես արժեքավոր տարրերը զրկում է արժեքից, իսկ մյուս կողմից՝ [[Դետերմինիզմ|դետերմինացիայի սկզբունքով,]] փոքր արժեք կրող տարրերից ստեղծում է նոր արժեքներ, որոնք արտահայտվում են երազում: Այսպիսով տեղի է ունենում առանձին տարրերի հոգեկան ինտենսիվության փոխադրում և տեղափոխում: Կարող ենք ենթադրել, որ տեղափոխման գործընթացը տեղի է ունենում ցենզուրայի շնորհիվ:

Երազում '''աֆեկտների արտահայտումը''' վերլուծելիս հեղինակը նշում է, որ հաճախ մենք երազում ունենում ենք ինտենսիվ հուզական ապրումներ այնպիսի բովանդակությունների նկատմամբ, որոնք արթմնի ժամանակ նույնիսկ նվազագույն չափով չէին հուզի մեզ, և նաև հակառակը՝ կարող ենք բավականին անտարբեր լինել այնպիսի դեպքերի նկատմամբ, որոնք իրականում տեղի ունենալու դեպքում մեզ շատ կվշտացնեին կամ կուրախացնեին: Վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ այս առեղծվածը հասկանալու համար մեզ ընդամենը պետք է երազի ակնառու բովանդակությունից անցում կատարել թաքնված բովանդակությանը: Իրական և երազային բովանդակությունները կրում են բազմաբնույթ տեղափոխություններ և ձևափոխություններ, մինչդեռ աֆեկտը[[աֆեկտ]]ը մնում է անփոփոխ: Երազում վերապրած աֆեկտների վրա որոշակի ազդեցություն կարող են ունենալ նաև քնելիս երազ տեսնողի ունեցած տրամադրությունը (ծանր տրամադրության հիմքում սովորաբար լինում են չբավարարված ցանկություններ, որոնք երազը պետք է բավարարի), սոմատիկ գործոնները:

բ) ''[[Ռեգրես]].'' Զ. Ֆրոյդը երազը համարում է «ռեգրեդիենտ» գործընթաց, քանի որ այն, ի տարբերություն պրոգրեդիենտ գործընթացների, որոնք սկիզբ են առնում անգիտակցականից[[անգիտակցական]]ից և ուղղված են դեպի գիտակցական, սկսվում է գիտակից-արթուն վիճակից և ուղղվում դեպի անգիտակցական: Այս ռեգրեսը երազատեսության և շատ այլ հոգեկան դրսևորումների, ախտանիշների ամենակարևոր հատկություններից է: Մտքի ռեգրեդիենտ փոխակերպումը երազի պետք է համարել ճնշված, անգիտակցական հիշողությունների (մեծամասամբ մանկական) ազդեցության հետևանք: Անգիտակցական լարվածություն առաջացնող հիշողությունները «պայքարում» են նորմալ ուղիով գիտակցական թափանցելու համար, մինչդեռ ցենզուրան բարձր դիմադրություն է ցույց տալիս. այս հակամարտությունը ծնում է ռեգրեսիվ դրսևորումներ ինչպես երազում, այնպես էլ այլ հոգեկան երևույթներում:

գ) ''Ցանկության իրականացում.'' քանի որ անգիտակցական ցանկությունը գիտակցություն հասնելու համար հանդիպում է ցենզուրայի արգելքին, այն փոխակերպված և աղճատված կերպով իր արտահայտումն է գտնում երազում: [[Հոգեվերլուծություն|Հոգեվերլուծության]] մեջ ցանկություն է համարվում ֆիզիկական պահանջմունքի առկայության դեպքում ներքին գրգռվածության ապրումը, որի մաս է կազմում որոշակի ընկալում (օրինակ՝ սննդի), ինչի մասին այդ պահին հիշելը զուգորդվում է բավարարվածության մասին հիշելու հետ: Պահանջմունքի ի հայտ գալու հետ մեկտեղ առաջանում է հոգեկան շարժում, որը ձգտում է առաջացնել առաջնային ընկալման մասին հիշողություն, այլ կերպ ասած վերարտադրել նախկին բավարարվածությունը: Այսինքն երազը հնարավորություն է ստեղծում [[Զգայապատրանք|հալյուցինատիվ ձևով]] կրկնել բավարարվածության զգացողությունը՝ առաջացնելով ընկալում՝ փոխադրման գործընթացի շնորհիվ: Իհարկե, երազում ցանկությունը և դրա իրականացումը ներկայացվում են աղճատված կերպով:

դ) ''Արթնացում երազի շնորհիվ, երազի գործառույթը, վախի երազներ''. քնի ընթացքում առկա է քունը պահպանելու ուժեղ դրդապատճառ, ինչը աջակցվում է ենթագիտակացական համակարգի կողմից: Սակայն, երբ երազը վերածվում է ընկալման, շնորհիվ ձեռքբերված որակների` կարող է արթնացնել քնածին: Այսինքն [[Ենթագիտակցություն|ենթագիտակցական համակարգի]] էներգիան կարող է ուղղվել նաև արթնացման գործառույթին: Ցանկությունն անգիտակցական համակարգին է պատկանում, մինչդեռ ենթագիտակցական համակարգը մերժում է այն և ճնշում: Սակայն անգիտակցականն ամբողջությամբ չի ենթարկվում ենթագիտակցական համակարգին նույնիսկ լրիվ առողջ հոգեկանի դեպքում: Հաճախ վախի արտահայտման հոգեկան գործընթացը կարող է ցանկության իրականացման գործընթաց լինել: Նևրոզների[[Նևրոզներ]]ի դեպքում վախի երազների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ դրանք բխում են սեռական աղբյուրներից, և այդ երազների հետևում թաքնված մտքերը սեռական բովանդակություն ունեն: