«Կորեա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ →Գիտական հիմնարկները: կետադրություն և բացատներ, փոխարինվեց: ն՝գ → ն՝ գ (2) oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:Korea satelliet.jpg|մինի|Կորեան տիեզերքից]]
'''Կորեա''', աշխարհագրական տարածք [[արևելյան Ասիա]]յում, որը զբաղեցնում է [[Կորեական թերակղզի]]ն, շրջապատող կղզիները։ Ողողվում է [[Ճապոնական ծով|Ճապոնական]] (արևելք) և [[Դեղին ծով|Դեղին]] (արևմուտք) ծովերով։
=== Բնակչությունը ===
[[Պատկեր:강화 정수사 법당 02.jpg|մինի|ձախից|Բուդդայական տաճար Կորեայում]]
Կորեան միատարր երկիր է։ Բնակչության 99% ից ավելին կորեացիներ են։ Դավանում են [[բուդդայականություն]]։ Կան փոքրաթիվ [[քրիստոնյա]]ներ։ Պաշտոնական տոմարը Գրիգորյանն է,
=== Բնությունը ===
Տող 12.
=== Ռելիեֆ ===
[[Պատկեր:North Korea 1996 CIA map.jpg|մինի|ձախից]]
Ռելիեֆը լեռնային է։ Հյուսիսում՝ [[Հյուսիս-Կորեական լեռներ|Հյուսիս-Կորեական]], արևելքում [[Արևելա-Կորեական լեռներ|Արևելա-Կորեական]] լեռներն են (մինչև 2744 մ բարձրությամբ), հարավում՝ [[Սոբեկ]] և [[Նորյոն]] լեռնաճյուղերը, որոնք հյուսիսային լայնության 36°-ից հարավ կոչվում են Հարավ-Կորեական լեռներ։ Դաշտավայրերն ու հարթավայրերը գրավում են Կորեայի տարածքի մոտ 25 % ը և գերազանցապես գտնվում են թերակղզու արևմտյան ափի շրջանում։ Կորեական թերակղզին տեղադրված է [[Չին-Կորեական պլատֆորմ]]ի արևելյան մասում։ Կազմված է մինչքեմբրյան գրանիտներից, գնեյսներից և մետամորֆային թերթաքարերից, պլատֆորմի նստվածքային
=== Կլիմա ===
Տող 21.
Գետային ցանցը խիտ է, սնումը՝ անձրևային, ձնաանձրևային։ [[Ամնոկկան]] (Ցալուցզյան), [[Տեդոնգան]], [[Հանգան]], [[Տումանգան]] (Տումինցզյան), Նակթոնգան խոշոր գետերն օգտագործվում են ոռոգման, նավարկության և էլեկտրաէներգիա ստանալու համար։ Գետերի վրա կառուցված են ջրամբարներ։
===
Հողաբուսական ծածկույթում գերակշռում են գորշ անտառային, գորշ լեռնային, հյուսիսում՝ լեռնա-պոդզոլային, հարավում՝ կարմրագորշ անտառային, խոնավ-մերձարևադարձային շրջաններում՝ կարմրահողերն ու դեղնահողերը, դաշտավայրերում և գետահովիտներում՝ բերրի ալյուվիալ հողերը։
Տող 30.
== Կորեան մինչև 1948 թվականը. Պատմական ակնարկ ==
[[Պատկեր:KoreanWar recover Seoul.jpg|մինի|Կորեական պատերազմը՝ տեղի ունեցած Սեուլում, 1950 թվական]]
Մարդու բնակության հնագույն հետքերը վերագրում են ուշ պալեոլիթին։ [[Մ. թ. ա. 5-րդ դար|Մ. թ. ա. 5]]-[[Մ. թ. ա. 6-րդ դար|6]]-րդ դարերում Կորեայի տարածքում ամենախոշոր ստրկատիրական պետությունը Չոսոնն էր։ [[Մ. թ. ա. 109 թվական]]ին չինական Հան կայսրությունը նվաճեց Չոսոնը։ Մ. թ. սկզբին առաջացան վաղ ֆեոդալական պետություններ՝ Կոգուրյոն, Պեկչեն, Սիլլան։ [[4-րդ դար|4]]-[[6-րդ դար|6-րդ]] դարերում տարածվեցին [[կոնֆուցիականություն]]ը և [[բուդդայականություն]]ը։ [[19-րդ դար]]ում Կորեայում ֆեոդալական մասնատվածության շրջան էր։ [[935]] թվականին երկիրը միավորել է '''Կորյո''' պետության (հիմնադրվել է [[918]] թվականին, ըստ ավանդության` Կորյո անունից առաջացել է երկրի եվրոպական անվանումը) հիմնադիր [[Վան Դոն]]ը։ [[1231]] թվականին Կորեա ներխուժեցին մոնղոլները։ [[1392]] թվականին Կորյոյի
Կորեան ապրել է տնտեսական և մշակութային վերելք։ Երկրի վիճակը ծանրացել է ճապոնական ([[16-րդ դար]]ի վերջին) և մանջուրական ([[16-րդ դար]]ի 1-ին կեսին) նվաճողների ներխուժման հետևանքով։ [[17-րդ դար|17]]-[[18-րդ դար|18-րդ]] դարերում Կորեան ապրել է սոցիալ-տնտեսական առաջընթաց, զարգացել են ապրանքա-դրամական հարաբերությունները, ուժեղացել է ֆեոդալական շահագործումը։ [[18-րդ դար]]ի վերջին նկատվել են ֆեոդալական հարաբերությունների քայքայման նշաններ։ [[19-րդ դար]]ում կառավարությունը, փորձելով պահպանել ֆեոդալական հարաբերությունները,
[[1882]] թվականի [[հուլիսի 23|հուլիսի 23-ին]] [[Սեուլ]]ում բռնկեց զինվորների և քաղաքացիների հակաճապոնական և հակակառավարական ապստամբություն, որը ճնշվեց Չինաստանի օգնությամբ։ [[1885]] թվականի ապրիլին ճապոնիան և Չինաստանը կնքեցին պայմանագիր, որով հավասարվեցին Կորեայի նկատմամբ երկու կողմերի հավակնությունները։ Կորեան դարձավ կիսագաղութային երկիր։ Օտարերկրացիների ներխուժումը, [[ֆեոդալական շահագործում]]ը առաջ բերեցին գյուղացիական խոշոր ապստամբություն ([[1893]]—[[1894]])։ Չինաստանը, ապա ճապոնիան զորք մտցրին Կորեա, սկսվեց ճապոնա-չինական պատերազմը։ [[19-րդ դար]]ի վերջին սրվեցին ռուս-ճապոնական հակասությունները Կորեայում։ [[1896]] թվականին Ռուսաստանի և ճապոնիայի միջև կնքված համաձայնագրով Կորեան ճանաչվեց անկախ, սակայն երկու երկրների համար վերապահվեցին համապատասխան արտոնություններ
Ռուս-ճապոնական պատերազմը և [[1905]]—[[1907]] թվականների ռուսական հեղափոխությունը նոր թափ հաղորդեցին ազզային-ազատագրական շարժմանը։ Տարածվեցին ազգային վերածնության բուրժուա-ղեմոկրատական գաղափարներ։ [[1910]] թվականի օգոստոսին ճապոնիան անեքսիայի ենթարկեց Կորեային։ [[Հոկտեմբերյան Հեղափոխություն|Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխությունը]] մեծ ազդեցություն ունեցավ Կորեայի ազգայինազատագրական շարժման վրա։ [[1919]] թվականի մարտ-ապրիլին տեղի ունեցավ համազգային ապստամբություն, որը պարտություն կրեց։ [[1920]] թվականին կազմավորվեց առաջին համազգային բանվորական կազմակերպությունը։ 20-ական թվականների սկզբին ստեղծվեցին արհմիություններ և այլ մասսայական կազմակերպություններ։ Արդյունաբերական կենտրոններում առաջացան մարքսիզմ-լենինիզմը ուսումնասիրող խմբակներ։ [[1925]] թվականի [[ապրիլի 17|ապրիլի 17-ին]] ստեղծվեց Կորեայի կոմունիստական կուսակցությունը (ԿԿԿ)։ [[1930]]-ական թվականներին [[Մանջուրիա]]յում (ուր ապրում էր մոտ 1 միլիոն կորեացի) և Կորեայի հյուսիսային շրջաններում ծավալվեց հակաճապոնական պարտիզանական շարժում, որը ղեկավարում էին կոմունիստները։ [[1932]] թվականին [[Կիմ Իր Սեն]]ը կազմակերպեց պարտիզանական ջոկատ, որը հետագայում վերաճեց Կորեայի ժողովրդա-հեղափոխական բանակի։
Տող 40.
[[1936]] թվականին ստեղծվեց [[Հայրենիքի վերածննդի ընկերություն]] կամ Հայրենիքի վերածննդի լիգա կազմակերպությունը, որի նպատակն էր ճապոնական տիրապետության վերացումը, անկախ, դեմոկրատական կորեական պետության, ժողովրդական կառավարության ստեղծումը են։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ Կորեայում մեծ չափեր ընդունեց դիմադրության շարժումը։ Սովետական բանակի և Կորեայի հեղափոխական բանակի կողմից Կորեայի ազատագրվելուց հետո ([[1945]] թվականի օգոստոս) վերստեղծվեց կոմունիստական կուսակցությունը։ [[1945]] թվականի օգոստոս-սեպտեմբերին ստեղծվեցին ժողովրդավարական իշխանության օրգաններ՝ քաղաքական ժողովրական կոմիտեներ և պետական իշխանության նախապատրաստման կոմիտեներ։ 1945 թվականի սեպտեմբերին Հարավային Կորեա մտած ԱՄՆ-ի զորքերը, դաշնակցային պայմանագրերի հիման վրա ([[Յալթա]], [[1945]] թվականի փետրվար, Պոտսդամ, [[1945]] թվականի հուլիս-օգոստոս և այլն), Հարավային Կորեայում, ինչպես սովետական զորքերը Հյուսիսային Կորեայում, պետք է ընդունեին ճապոնական զորքերի կապիտուլյացիան և աջակցեին դեմոկրատական ուժերին՝ ստեղծելու անկախ, դեմոկրատական պետություն։ Սակայն ամերիկյան իշխանությունները ձգտում էին խոչընդոտ հարուցել Հարավային Կորեայում սկսված ժողովրդա-դեմոկրատական հեղափոխությանը։ Հեղափոխությունը հաջողությամբ զարգանում էր Հյուսիսային Կորեայում։ [[1945]] թվականի [[հոկտեմբերի 10|հոկտեմբերի 10-ին]] ստեղծվեց ԿԿԿորեայի հյուսիսային կորեական Կազմբյուրո։ [[1946]] թվականի փետրվարին ստեղծվեց Հյուսիսային Կորեայի ժողովրդական ժամանակավոր կոմիտե՝ ժողովրդական իշխանության բարձրագույն մարմինը։ [[1946]] թվականի [[մարտի 23|մարտի 23-ին]] հրատարակվեց կոմկուսի քաղաքական ծրագիրը՝ 20 կետից։ Կարճ ժամանակում իրականացվեցին արմատական դեմոկրատական վերավւոխումներ. անցկացվեց հողային ռեֆորմ, ոչնչացվեց կալվածատիրական հողատիրությունը, ազգայնացվեց արդյունաբերությունը են։ [[1946]] թվականին ստեղծվեց Միասնական դեմոկրատական ազգային ճակատ (ՄԴԱՃ)։
[[1946]] թվականի օգոստոսին կոմկուսի և Նոր ժողովրդական կուսակցության (հիմնվել էր [[1946]] թվականի փետրվարին) միավորման հետևանքով կազմվեց Հյուսիսային Կորեայի աշխատանքային կուսակցությունը։ [[1948]] թվականի փետրվարին կազմավորվեց Կորեական ժող. բանակը։ Դեմոկրատական ուժերը միասնական, դեմոկրատական Կորեա ստեղծելու համար մղվող պայքարում հենվում էին [[ԽՍՀՄ]] բազմակողմանի օգնության վրա։ [[1948]] թվականի մայիսին, հակառակ կորեական ժողովրդի ակնկալությունների, Հարավային Կորեայում անցկացվեցին «ընտրություններ», օգոստոսին ստեղծվեց, այսպես կոչված, [[Կորեական Հանրապետություն]]ը, որի գլուխ կանգնեցին պրոիմպերիալիստական, հետադիմական տարրերը՝ Լի Սին Մանի գլխավորությամբ։ [[1948]] թվականի օգոստոսին տեղի ունեցան Գերագույն
=== Գիտությունը և գիտական հիմնարկները ===
| |||