|
Ենոտանման շունը (Nyctereutes procyonoides), գիշատիչների կարգի, շնազգիների ընտանիքի կաթնասուն կենդանի։ Մարմնի երկարությունը 65—80 սմ է, պոչինը՝ 25 սմ։ Երկար, կոշտ քստամազե և խիտ աղվամազե մորթին շիկագորշից մուգ գորշ է։ Տարածված է Հարավ-Արևելյան Ասիայում ([[Ճապոնիա]],[[Չինաստան]], [[Կորեա]]), նախկին ՍՍՏՄ Մերձամուրյան շրջաններում, Ուսուրական երկրամասում։
Իր անվանումը ստացել է ենոտաշանը արտաքնապես շատ նման լինելու շնորհիվ, սակայն երկու կենդանիները բոլորովին տարբեր են:են։
Ենոտանման շունը արտաքնապես նմանություն ունի հարավամերիկյան աղվեսներին, սակայն հետազոտությունները ցույց են տվել, որ նրանք չեն մտնում նույն ենթաընտանիքի մեջ:մեջ։
Կենդանին ունի փոքր և երկարացած գանգ:գանգ։ Գանգի սրությունը վկայում է կենդանու տեսակի հազարամյակներ գոյություն ունենալու մասին:մասին։ Ատամները շատ ամուր չեն և ժանիքները առանձնապես երկար չեն, քանի որ կենդանին մսակեր չէ, այլ ամենակեր է:է։
=== Չափսերը ===
Ենոտանման շները ունեն 45-71 սմ մարմնի երկարություն և 12-18 սմ պոչի երկարություն:երկարություն։ Պոչը բավականին կարճ է և կազմում է մարմնի 1/3ը և կենդանու կանգնած լինելու դիրքում չի դիպչում գետնին:գետնին։ Ունեն կարճ ականջներ:ականջներ։
Մարմնի քաշը փոփոխական է և կախված է տարվա եղանակից:եղանակից։ Մարտ ամսին այն մոտ 3 կգ է իսկ սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին կարող է հասնել մինչև 7 կգ:կգ։
Ձմեռային մորթին շատ տաք և հաստ է և կենդանուն պաշտպանում է ցուրտ եղանակից:եղանակից։ Աղվամազերը շատ խիտ և փափուկ են, իսկ քսամազերը կոշտ են և ըստ տարվա եղանակի կարող են փոխել գույնը:գույնը։ Սովորաբար արմատից դուրս եկող մասը դեղնավուն է, իսկ ծայրը մուգ շագանակագույն կամ սև:սև։ Պոչը ավելի մուգ է:է։ Դեմքի մասերը կարճ են, իսկ այտերի մազերը՝ երկար:երկար։ Ամառը մորթին ստանում է կարմրավուն երանգ:երանգ։
=== Ձմեռում ===
[[File:1 Marderhundwelpe Wildpark Pforzheim.JPG|thumb|right|200px|Ենոտանման շան ձագուկ]]
Ենոտանման շունը շնազգիների միակ ներկայացուցիչն է, ով ամեն տարի ձմեռում է:է։ Մարմնի յուղայնությունը այդ ընթացքում նվազում է 18-23 տոկոսով և սովորաբար այդ պայմաններում շատ դժվար է կենդանի մնալ:մնալ։ Որոշ տեղերում այս կենդանիները ձմեռում են կարճ ժամանակով՝ ամենացուրտ օրերի ընթացքում:ընթացքում։
[[File:02014. Animals of Bieszczady.JPG|thumb|right|200px]]
Սովորաբար ենոտանման շների բազմացումը սկսում է փետրվար-ապրիլ ամիսներին:ամիսներին։ Բնական պայմաններում ապրող կենդանիները իրենց զույգին չեն փոխում կյանքի ընթացքում, սակայն մարդկանց հսկողության տակ ապրող արուները կարող են կարճ ժամանակում մի քանի էգերի հետ զուգավորվել:զուգավորվել։
Բազմացման ժամանակ արուների միջև տեղի են ունենում հզորությունը ի ցույց դնելու կռիվներ՝ էգին տիրանալու համար:համար։
Էգերի հղիությունը տևում է մոտ 61-70 օր և ծնվում են վեցից յոթ ձագուկներ, սակայն երբեմն գրանցվում են մինչև 16 ձագուկ ունենալու դեպքեր:դեպքեր։ Ձագերին հոգ տանելու և մեծացնելու հարցում արուների դերը շատ մեծ է:է։ Առանց արուի մեծացող ձագերի կյանքը ավելի կարճ է տևում:տևում։
Ծնվելուց հետո ձագերը կշռում են մոտ 110 գրամ, նրանք բոլորովին կույր են և աչքերը բացվում են 10 օրական հասակում:հասակում։ Առաջին ատամները դուրս են գալիս 14-16 օրականում:օրականում։ Երկու շաբաթական հասակում ձագերի մորթին բացանում է և միայն դեմքի հատվածի մազերն են մուգ մնում:մնում։ Մայրը ձագերին կերակրում է մինչև 60 օրական հասակը:հասակը։ Ձագերը լիովին հասունանում են 4,5 ամսականում, իսկ սեռապես հասունանում են 8-10 ամսականում:ամսականում։ Ծննդից մի քանի ամիս հետո նրանք լքում են ծնողներին և ապրում են ինքնուրույն կյանքով:կյանքով։
Բնական պայմաններում ապրող կենդանիները ապրում են մոտ 6-7 տարի, իսկ մարդկանց հսկողության տակ ապրողները՝ 11 տարի:տարի։
=== Ձայնային ազդանշաններ ===
Ի տարբերություն շնագիների մյուս ներկայացուցիչների, ենոտանման շները չեն հաչում և հաչոցի նման ձայներ չեն արձակում:արձակում։ Նրանց արձակած հիմնական ձայնը գռմռոցն է:է։ Ձայնային ազդանշանները կախված են նաև կենդանում տրամադրությունից և ֆիզիկական վիճակից:վիճակից։ Քաղցի, միայնության, մոլորության ժամանակ նրանք մլավոցին նմանվող ձայներ են հանում:հանում։ Էգերի համար կռվող արուները գռմռում են և կարճ ճիչեր են արձակում:արձակում։
=== Սնունդը ===
Ենոտանման շները ամենակեր են:են։
Նրանց սննդի մասն են կազմում մանր կրծողները թռչունները, սողունները, երկկենցաղները, միջատները և այլն:այլն։ Երկկենցաղներից նրանք սնվում են հիմնականում գորտերով, որոնք երբեմն կարող են ունենալ մահացու թույն պարունակող մաշկ, սակայն ենոտանման շների օրգանիզմում գոյություն ունի դրանց դեմ պայքարող հակաթույն:հակաթույն։
Այս կենդանիները երբեմն որսում են նաև ձկներին:ձկներին։
Բացի կենդանական սննդից ենոտանման շների սննդի կարևոր մասն է կազմում նաև բուսական սնունդը՝ բազմապիսի հատապտուղներ, կանաչեղեն և այլն:այլն։ Ճապոնիայում այս կենդանիները իրենց կեռ ճանկերի շնորհիվ կարողանում են ծառեր մագլցել՝ հատապտուղներով սնվելու նպատակով:նպատակով։
Ենոտանման շների սննդակարգը կարող է փոխվել ըստ տարվա եղանակի՝ ձմռան և գարնան ամիսներին նրանք հիմանականում սնվում են կենդանական սննդով, իսկ ամռանը՝ բուսական:բուսական։
Հիմնական թշնամիները գայլերն են:են։ Ռուսաստանում մահացած ենոտանման շների 64 տոկոսի պատճառը գայլերի հարձակումներն են:են։ Կենդանիների մեկ այլ թշնամի են համարվում սովորական աղվեսները, որոնք մեծ մասամբ սպանում են ենոտանման շների ձագերին:ձագերին։ Թշնամիների շարքին են դասվում նաև գիշատիչ թրչունները, որոնք երբեմն կարող են նույնիսկ սնվել ենոտանման շներով:շներով։
== Հիվանդությունները ==
Ենոտանման շների մոտ հանդիպող ամենատարածված հիվանդություններից են՝ տարբեր տեսակի պարազիտներ, կատաղություն, շնազգիների հոգեկան խանգարում և այլն:այլն։ Սովետական Միության տարածքում ապրող կենդանիների մոտ ժամանակին հայտնաբերվել է նաև պարատիֆ, թոքախտ և սիբիրախտ:սիբիրախտ։ Ի տարբերություն աղվեսների, որոնք քոսից կարող են մահանալ, այս հիվանդությունը ենոտանման շների համար մահացու չէ:չէ։
== Վտանգները ==
Ենոտանման շներին սպառնող ամենակարևոր վտանգների մեջ են մտնում որոսորդությունը և մորթու օգտագործումը:օգտագործումը։ Տասնյակ հազարավոր կենդանիներ տարբեր երկրներում տարեկան սպանվում են որսորդների կողմից:կողմից։ Շատ ժամանակ որսորդները օգտագործում են հատուկ վարժված շներ այս կենդանիներին որսալու նպատակով:նպատակով։ Որսորդության պատճառով ենոտանման շների քանակությունը լուրջ կորուստներ է ունենում:ունենում։
Մեկ այլ մեծ վտանգ է ներկայացնում մորթու առևտուրը, որի պատճառով տարեկան սպանվում են մոտ 4 միլլիոն ենոտանման շներ:շներ։ Միայն Չինաստանում ամեն տարի մորթու համար սպանվում է մոտ 15 միլլիոն ենոտանման շուն:շուն։
Կենդանիներին բռնում են թակարդների օգնությամբ կամ հատուկ բուծում են գործարանում՝ հետագայում սպանելու նպատակով:նպատակով։ Նրանց սպանում են էլեկտրական ցնցմամբ կամ ուղղակի շշմեցնում են, և դեռ կենդանի վիճակում գտնվող ենոտանման շան մորթին հանում են վրայից:վրայից։
Շատ երկրներում վաճառվող ենոտանման շների մորթիների պիտակների վրա գրված է, որ դրանք բնական չեն՝ սպառողին խաբելու նպատակով:նպատակով։
| 