«Իտրիում»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Իտրիում''' ({{lang-lat|''Yttrium''}}), Y, [[պարբերական համակարգ]]ի 5-րդ պարբերության 3-ր խմբի քիմիական տարր:տարր։ Կարգահամարը 39 է, ատոմական զանգվածը՝ 88,9059:

[[Ատոմ]]ի արտաքին էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը 4d⁵s² է:է։ Բազմաիզոտոպային տարր է, բնության մեջ գտնվում է միայն մեկ ստաբիլ իզոտոպը՝ ⁸⁹Y:

[[1794]] թվականին ֆին քիմիկոս Յոհանը իտտերբիտ հանքանյութից օքսիդը, որը նա անվանեց իտրիում:իտրիում։ [[1843]] թվականին Կ. Գ. Մոսանդերը ապացուցեց, որ այս օքսիդը իսկապես իտրիումի օքսիդի, էրբիումի և տերբիումի խառնուրդն է, և այդ խառնուրդից առանձնացրեց Y₂O₃-ը:ը։ Մետաղական իտրիումը, որը պարունակում էր էրբիում, տերբիում և այլ լանթանոիդներ, առաջին անգամ ստացվել է [[1828]] թվականին Վելերոմի<ref> CRC contributors (2007–2008). "Yttrium". In Lide, David R. CRC Handbook of Chemistry and Physics 4. New York: CRC Press. p. 41. ISBN 978-0-8493-0488-0.</ref> կողմից:կողմից։

Իտրիումը լանթանի քիմիական անալոգն է<ref name= {{cite book|url = http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elements.pdf|title = The Elements|chapter=Yttrium|author = Hammond, C. R.|accessdate = 2008-08-26|publisher = [[Fermi National Accelerator Laboratory]]|pages = 4–33|format=pdf|archiveurl = http://web.archive.org/web/20080626181434/http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elements.pdf |archivedate = June 26, 2008|deadurl=yes|isbn = 0-04-910081-5}}</ref<ref>Greenwood 1997, p. 946</ref>: Այն համարյա միշտ պարունակվում է լանթանոիդների և հանքային խառնուրդների հետ:հետ։ Ծովում նրա պարունակությունը կազմում է 0,0003 մգ/լ:լ։ Իտրիումի գլխավոր հանքանյութերն են քսենոտիմը՝ YPO₄-ը, գադոլինիտը Y₂FeBe₂Si₂O₁₀:

Ստացվում է օքսիդը (Y₂O₃) [[մագնեզիում]]ի ներկայությամբ կալ ցիումով վերականգնելիս:վերականգնելիս։

Իտրիումի միացությունները ստացվում են այլ հազվադեպ հանդիպող [[մետաղներ]]ի խառնուրդների էքստրակցիայից և իոնափոխանակմամբ:իոնափոխանակմամբ։ Մետաղական Y ստանում են իտրիումի անջուր հալոգենիդների վերականգնմամբ [[լիթիում]]ով կամ [[կալցիում]]ով, խառնուրդի հետագա թորմամբ:թորմամբ։ Իտրիումը նաև հեշտ է ստացվում մեխանիկական մշակման արդյունքում:արդյունքում։

Իտրիումը բաց մոխրագույն մետաղ է:է։ Գոյություն ունի երկու բյուրեղակա մոդիֆիկացիաների ձևով՝ α-Y և β-Y: Անցման ջերմաստիճանը՝ α↔β 1482&nbsp;°C<ref> Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.). Химическая энциклопедия: в 5 т. — Москва: Советская энциклопедия, 1990. — Т. 2. — С. 277. — 671 с. — 100 000 экз.</ref>: Հալման ջերմաստիճանը 1528&nbsp;°C, իսկ եռման ջերմաստիճանը՝ 3320&nbsp;°C, խտությունը՝ 4472 կգ/մ³: Սովորական պայմաններում կայուն է:է։ Իտրիումը հեշտ է ենթարկվում մեխանիկական ձևափոխման:ձևափոխման։

Իտրիումը լանթանի քիմիական անալոգն է:է։ Իտրիումը բաց օդում անկայուն է:է։ Այն թթվածնի հետ շփվելիս պատվում է պաշտպանական թաղանթով:թաղանթով։ Օդում տաքացնելու դեպքում պատվում է օքսիդ կամ նիտրիդի թաղանթով, որը պաշտպանում է նրան հետագա օքսիդացումից մինչև 1000&nbsp;°C: 370-425&nbsp;°C ում իտրիումը պատվում է օքսիդային սև թաղանթով:թաղանթով։

Ինտենսիվ օքսիդացումը սկսվում է 750&nbsp;°C-ում:ում։ Իտրիումը բարձր ջերմության պայմաններում փոխազդում է [[հալոգեններ]]ի, ջրածնի, [[ազոտ]]ի, ծծմբի և ֆոսֆորի հետ:հետ։ Ազատ վիճակում իտրիումի օքսիդի բյուրեղները Y₂O₃ անգույն են, հիդրոսկոպիկ և օդից կլանում են [[ածխաթթու գազ]]ը:ը։ Այն ունի թույլ արտահայտված քիմիական հատկություններ. պրակտիկորեն ջրում չի լուծվում, լուծվում է [[թթուներ]]ում:ում։ Իտրիումի հիդրօքսիդը (III) չի լուծվում ջրում, ունի թույլ հատկություններ:հատկություններ։ Փոխազդում է օդի թթվածնի հետ:հետ։

Ունի մեկ կայուն իզոտոպ՝ ⁸⁹Y: Արհեստական ռադիոակտիվ [[իզոտոպներ]]ից արժեքավոր են ⁹¹Y (T_1/2=57,5 օր) և ⁹⁰Y (T_1/2= 64,24 ժ): [[Ատոմ]]ի արտաքին էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը 4d⁵s² է:է։ Բազմաիզոտոպային տարր է, բնության մեջ գտնվում է միայն մեկ ստաբիլ իզոտոպը՝ ⁸⁹Y:

Իտրիումը համարվում է մի մետաղ, որը օժտված է յուրահատուկ հատկություններով, որոնք էլ պատճառ են հանդիսանում նրա լայն կիրառությանը:կիրառությանը։ Չլեգիրացված մաքուր իտրիումի առաձգականության ուժը 300 ՄՊա է:է։ Այս մետաղը և իր խառնուրդները մեծ կիրառություն ունեն ավիացիոն բնագավառում, ատոմային տեխնիկայում, մեքենաշինության մեջ:մեջ։

Շատ կարևոր հանգամանք է այն, որ իտիումը և նրա որոշ խառնուրդներ չեն փոխազդում հալված ուրանի և [[պլուտոնիում]]ի հետ:հետ։ Դա թույլ է տալիս օգտագործել նրանց միջուկային հրթիռային շարժիչներում:շարժիչներում։ Իտրիումի քրոմիտը բարձր ջերմաստիճանային դիմադողականություն ունեցող մարտկոցների լավագույն մատերիալն է, որը հնաավորություն է տալիս շահագործել օքսիդային միջավայրում:միջավայրում։

Իտրիումի օքսիդը չափազանց հրակայուն է, կարծրանում է ջերմաստիճանի բարձրացման հետ (900-1000&nbsp;°C): Իտրիումի օքսիդը մեծ դեր է խաղում ուրանի ձուլման ժամանակ:ժամանակ։ Իտիում կարևոր միացություններից մեկը համարվում է նրա տելուրիդը, ունի քիչ խտություն, հալման բարձր [[ջերմաստիճան]], և կարծրություն:կարծրություն։

Իտրիումի բերիլիդը համարվում է լավագույն աէրոտիեզերկան տեխնիկայի մատերիալներից մեկը, և հալվելով 1920&nbsp;°C –ում, սկսվում է օքսիդանալ 1670&nbsp;°C –ում:–ում։ Այս նյութի տեսակարար ուժը բավականին բարձր է, ոը թույլ է տալիս պատրաստել ֆանտաստիկ ամրությամբ և կարծրությամբ մատերիալներ:մատերիալներ։

[[Ալյումին]]ի և [[իտրիում]]ի համաձուլվածը 7,5 %-ով բարձրացնում է նրանից պատրաստված մալուխների էլեկտրոհաղորդականությունը:էլեկտրոհաղորդականությունը։ Իտրիումը օժտված է մեծ ամրությամբ և հալման բարձր ջերմաստիճանով, այդ պատճառով զգալի մրցակցության մեջ է մտնում [[տիտան]]ի հետ, նրա կիրառման ցանկացած բնագավառում:բնագավառում։ Իտրիումի տետրաբորիդը կիրառություն է գտել ատոմային ռեակտորների վերահսկման բնագավառում (ջրածնի և հելիում գազի շատ թույլ արտանետումներով է պայմանավորված):

Իտրիումի օրթոնիտրատը սինթեզվում և օգտագործվում է ռենտգենային բնագավառում ծածկույթների պատրաստման համար:համար։

Մաքուր իտրիումի 99-99,9 % միջինում 1 կգ կազմում է 115-185 ԱՄՆ դոլլար:դոլլար։