«Սիլիցիում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: է: → է։ (7) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 8.
| պարբերություն =
| բլոկ =
| արտաքին տեսք =[[Պատկեր:SiliconCroda.jpg|150 px|Կիսաբյուրեղային սիլիցիում({{nobr|99,9 %}})]]<br />Շականակագույն, ամորֆ փոշի,<br /> մետաղական փայլով, մոխրագույն, դժվարահալ և կարծր նյութ
| պատկեր =Silicon Spectra.jpg
| ատոմային զանգված = [28,084; 28,086]<ref name="iupac atomic weights">{{ռուսերեն հոդված|автор=Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu.|заглавие=Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)|ссылка=http://iupac.org/publications/pac/85/5/1047/|язык=en|издание=[[Pure and Applied Chemistry]]|год=2013|том=85|номер=5|страницы=1047-1078|doi=10.1351/PAC-REP-13-03-02}}</ref>
Տող 107.
{{Պարբերական համակարգի տարր|align=center|fontsize=100%|number=14}}
'''Սիլիցիում''' գտնվում է տարրերի [[պարբերական համակարգ]]ի 4-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում, որի քիմիական նշանն է ''Si'' և ատոմային թիվը՝ 14։ Արտաքին [[էլեկտրոն]]ային շերտում ունի 4 վալենտային էլեկտրոն՝ ns<sup>2</sup>np<sup>2</sup>
Բնական սիլիցիումը բաղկացած է <sup>28</sup>Si (92,27 %), <sup>29</sup>Si (4,68 %) և <sup>30</sup>Si (3,05 %) կայուն [[իզոտոպներ]]ից։ Ստացվել են <sup>27</sup>Si (T<sub>½</sub> = 4,5 վրկ), <sup>31</sup>Si (T<sub>½</sub> = 262 ժ) և <sup>32</sup>Si (T<sub>½</sub> = 700 տարի) արհեստական ռադիոակտիվ իզոտոպները։ Սիլիցիումի միացությունները, որոնք չափազանց շատ են տարածված երկրի վրա, մարդն օգտագործել է դեռ քարի դարում (քարե գործիքներ)։
Տող 113.
== Պատմություն ==
Սիլիցիումը հայտնաբերել են ֆրանսիացի քիմիկոսներ Ժ․ Գեյ-Լյուսակը և Լ․ Թենարը ([[1811]]), անջատել և նոր տարր լինելը հաստատել է Ի․ Բերցելիուսը ([[1825]])։ Սիլիցիումը ամենատարածված տարրերից է՝ կազմում է երկրակեղևի զանգվածի 29,5 %-ը (տարածվածությամբ երկրորդն է, թթվածնից հետո)։
Մաքուր վիճակում առաջին անգամ հայտնաբերվել է [[1811]] թվականին ֆրանսիացի գիտնական [[Ժոզեֆ Լուի Գեյ-Լյուսակ]]ի և Լուի Ժակ Թենարի
== Անվան ծագում ==
[[1825]] թվականին շվեդ քիմիոս Յակոբ Բերցելյուսի ազդելով մետաղական [[կալիում]]ով [[սիլիցիումի ֆտորիդ]]ի վրա SiF<sub>4</sub> ստացավ մաքուր
== Բնության մեջ ==
Տող 144.
Դիամագնիսական է, բարձր ճնշումների (120-150 կբար) տակ առաջանում է սիլիցիումի մետաղական ձևափոխությունը, որը գերհաղորդիչ է (անցման կետը 6,7 K)։ Հայտնի է նաև ամորֆ ձևափոխությունը։ Սիլիցիումը p-տարր է, ատոմի էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքն է 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup>3s<sup>2</sup> Зр<sup>2</sup>։ Միացություններում քառարժեք է, կոորդինացիոն թիվը՝ 4 կամ 6։ Քիմիական կապերն իրականացվում են sp<sup>3</sup> հիբրիդային օրբիտալների միջոցով, երբեմն մասնակցում են նաև դատարկ 3 d օրբիտալներից երկուսը։
Փոքր էլեկտրաբացասականություն (1,5) ունեցող ոչ մետաղ
Բյուրեղային սիլիցիումը որոշ նմանություն ունի մետաղների հետ․ նա ունի փայլ և էլէկտրահաղորդականություն․ սակայն թթուների հետ այն չի փոխազդում։ Մանրացված սիլիցիումը զգալի չափով տաքացնելիս օդի մեջ բռնկվում է, գոյացնելով [[սիլիցիումի դիօքսիդ]] (SiO</sub>2)՝
Տող 173.
Կիսահաղորդչային սիլիցիումը լեգիրացնում են անհրաժեշտ խառնուրդներով (սովորաբար միաբյուրեղը ձգելիս) և օգտագործում ջերմաէլեկտրական, ռադիո-լուսատեխնիկական սարքեր, ուղղիչներ և փոխարկիչներ պատրաստելու համար։ Սիլիցիումի փոշուց ստանում են համաձուլվածքներ, սիլիցիդներ և սիլիցիումի կարբիդ։
Տեխնիկական սիլիցիումը և նրա համաձուլվածքները [[երկաթ]]ի հետ օգտագործում են որպես թթվածնազրկողներ և լեգիրացնող
Սիլիցիումը գործադրվում է համաձուլվածքների արտադրության մեջ։ 4% սիլիցիում պարունակող [[պողպատ]]ը օգտագործվում է էլեկտրական [[տրանսֆորմատոր]]ներ պատրաստելու համար։ Ավելի մեծ տոկոս (15% և ավելի) սիլիցիում պարունակող պողպատը թթվակայուն է և կիրառվում է քիմիական ապարատներ պատրաստելու համար։
| |||