Վիքիպեդիա

«Հովսեփ Օրբելի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Գիտնական
| պատկեր =օրբելիօ րբելի.jpg▼
| անուն = Հովսեփ Աբգարի Օրբելի
| բնագիր անուն =
▲ | պատկեր =օրբելի.jpg
| image_size =
| alt =
| caption =
| birth_date =
| birth_place = [[Քութայիս]], [[Ռուսական կայսրություն]]
| death_date =
| death_place = [[Սանկտ Պետերբուրգ|Լենինգրադ]], [[ԽՍՀՄ]]
| residence =
| citizenship =
| nationality =
| ethnicity = հայ
| religion =
| fields = Արևելագիտություն, Կովկասագիտություն, Մշակութաբանություն, Հնագիտություն
| workplaces = [[Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան]], [[Էրմիտաժ]]
| alma_mater =
| doctoral_advisor =
| academic_advisors =
| doctoral_students =
| notable_students =
| known_for =
| author_abbrev_bot =
| author_abbrev_zoo =
| influences =
| influenced =
| awards =
[[Պատկեր:Order of Lenin type4.jpg|20px]]
Տող 35 ⟶ 14՝
[[Պատկեր:Medal defense of Caucasus.jpg|20px]]
[[Պատկեր:Medal trud USSR.jpg|20px]]
| signature =
| signature_alt =
| ծանոթ =
| Commons =
| Վիքիդարան =
}}
'''Հովսեփ Աբգարի Օրբելի''' ([[մարտի 8]]՝ նոր տոմարով [[մարտի 20]], [[1887]] - [[փետրվարի 2]], [[1961]]), հայ արևելագետ, հնագետ, հասարակական գործիչ։ ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս (1935), ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս և առաջին նախագահը (1943-1947)։ Լոնդոնի հնագիտական ընկերության պատվավոր (1944), Իրանի ԳԱ թղթակից (1945) անդամ։
ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս (1935), ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս և առաջին նախագահը (1943-1947)։ Լոնդոնի հնագիտական ընկերության պատվավոր (1944), Իրանի ԳԱ թղթակից (1945) անդամ։
 
== Կենսագրություն ==
[[Պատկեր:Հուշարձան Լևոն, Հովսեփ և Ռուբեն Օրբելի եղբայրներին.JPG|մինի|[[Օրբելի եղբայրների հուշարձան (Ծաղկաձոր)|Օրբելի եղբայրների հուշարձանը Ծաղկաձորում]]]]▼
1904 թվականինթ. ավարտել է Թիֆլիսի արական 3-րդ գիմնազիան, 1911 թվականինթ.` [[Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան]]ի պատմաբանասիրական ֆակուլտետը՝ զուգահեռ հաճախելով նաև արևելագիտական ֆակուլտետի հայ-վրաց-պարսկական բաժնի դասընթացներին։
 
Ուսանողական տարիներից զբաղվել է գիտական գործունեությամբ. Բրոկհաուզի և Եֆրոնի նոր հանրագիտական բառարանի համար գրել է հայկական, վրացական և իսլամական արվեստին վերաբերող հոդվածներ, Ն. Մառի ղեկավարությամբ մասնակցել է Անիի պեղումներին և այլ հնագիտական արշավախմբերի։
 
1909 թվականինթ. ուսումնասիրել է [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի հայկական արձանագրությունները։ 1911 թվականից աշխատել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի հայ-վրացական բանասիրության ամբիոնում։ 1911-1912 թթ., ԳԱ գործուղմամբ, ուսումնասիրել է Սոկսի հայերի և քրդերի բարբառն ու բանահյուսությունը, Էրզրումի, Բայազետի, Վանի, Աղթամարի, Բագավանի ճարտարապետական հուշարձանները, հնագիտական պեղումներ կատարել [[Թոփրակկալե]]ում և [[Հայկաբերդ]]ում։ 1912 թվականինթ. ընտրվել է Սանկտ Պետերբուրգի Ռուսաստանի հնագիտական ընկերության անդամ։ 1914 թվականից Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի արևելագիտական ֆակուլտետում դասավանդել է հնագիտություն և Հայաստանի պատմություն, հայկական արձանագրագիտություն, քրդերեն։ 1916 թվականինթ. [[Նիկողայոս Մառ]]ի հետ [[Վան]]ում պեղումների ժամանակ հայտնաբերել է Սարդուրի Բ-ի մեծածավալ սեպագիր արձանագրությունը։
 
1917-1918 թթ. շարունակել Է աշխատանքը Պետրոգրադի համալսարանում, դասավւսնդել նաև Հնագիտության ինստիտուտում, Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանում, ընտրվել Է Պետական հնագիտական հանձնաժողովի խորհրդի անդամ, Մոսկովյան հնագիտության ընկերության իսկական անդամ։ 1919 թվականին՝թ.՝ Խորհրդային Ռուսաստանի լուսժողկոմատի՝ թանգարանների գործերով կոլեգիայի գիտության քարտուղար, մեծ աշխատանք Է կատարել մասնավոր հավաքածուների թանգարանային նմուշները պետական սեփականություն դարձնելու ուղղությամբ։ Մասնակցել Է Նյութական մշակույթի պատմության ռուսաստանյան (հետագայում՝ պետ.) ակադեմիայի հիմնադրմանը, 1919 թվականիթ. օգոստոսին ընտրվել Է այդ ակադեմիայի անդամ, գլխավորել Հայաստանի և Վրաստանի հնագիտության ու արվեստի բաժինը։ 1920 թվականին՝թ.՝ Պետրոգրադի Էրմիտաժի ավանդապահ, 1926 թվականինթ. հիմնադրել և գլխավորել է Արևելքի բաժինը, 1934-1951 թթ.՝ [[Էրմիտաժ]]ի տնօրեն։
 
[[Հայրենական պատերազմ]]ի (1941- 1945) սկզբին կազմակերպել է Էրմիտաժի գեղարվեստի արժեքների տարհանումը [[Սվերդլովսկ]] (այժմ՝ [[Եկատերինբուրգ]]), այնուհետև մնալով պաշարված Լենինգրադում՝ ապահովել է էրմիտաժի և մի շարք այլ հավաքածուների՝ քաղաքում գտնվող թանգարանային նմուշների պահպանումը։
 
1946 թվականինթ. [[Նյուրնբերգի դատավարություն|Նյուրնբերգի դատավարության]]ը մասնակցել է որպես մեղադրող կողմի վկա։
▲[[Պատկեր:Հուշարձան Լևոն, Հովսեփ և Ռուբեն Օրբելի եղբայրներին.JPG|մինի|[[Օրբելի եղբայրների հուշարձան (Ծաղկաձոր)|Օրբելի եղբայրների հուշարձանը Ծաղկաձորում]]]]
[[Պատկեր:Iosif Orbeli ArmenianStamps 2012.jpg|մինի|Հովսեփ Օրբելու ծննդյան 125-ամյակի նամականիշը]]▼
 
== Զբաղեցրած պաշտոններըպաշտոններ ==
▲[[Պատկեր:Iosif Orbeli ArmenianStamps 2012.jpg|մինի|Հովսեփ Օրբելու ծննդյան 125-ամյակի նամականիշը]]
* Ս.Պետերբուրգի (ապա՝ [[Լենինգրադ]]ի) համալսարանի պրիվատ-դոց., դոց. (1914-1918), պրոֆ. (1919-1933, 1955-1961)
* Էրմիտաժի ավանդապահ (1920-1926), բաժնի վարիչ (1926-1933), տնօրեն (1934-1951)
* Հայ-վրացական բանասիրության (1925-1929), նյութական մշակույթի (1929-1931)
* 1928֊ 1929 թթ. և 1936 թվականինթ., որպես գիտական արշավախմբի ղեկավար, աշխատել է Դաղստանում, Հայաստանում (ուսումնասիրել է Գառնիի, Պտղնիի, Փարպիի, Աշտարակի, Ամբերդի հուշարձանները)
* ԽՍՀՄ ԳԱ նյութական մշակույթի պատմության ինստիտուտի տնօրեն (1937-1939)
* 1937-1938 թթ. (համատեղության կարգով)՝ ԽՍՀՄ ԳԱ Նյութական մշակույթի պատմության ինստիտուտի տնօրեն, 1938 թվականին՝ Արմֆանի (ԽՍՀՄ ԳԱ հայկական մասնաճյուղ) նախագահության նախագահ
* [[ԽՍՀՄ]] ԳԱ հայկական մասնաճյուղի նախագահության նախագահ (1938-1943)
* [[ՀՀ ԳԱԱ]] առաջին նախագահ (1943-1947)
* [[ՀՀ ԳԱԱ Պատմության ինստիտուտ|ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի տնօրեն]] (1943-1947)
* 1951-1953 թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ հնագիտական արշավախմբերի խորհրդատու ղեկավար
* 1955-1956 թթ.՝ Լենինգրադի պետական համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, 1956 թվականինթ., միաժամանակ՝ Մերձավոր և Միջին Արևելքի պատմության ամբիոնի վարիչ
* Լեզվաբանության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող (1953-1956)
* Արևելագիտության ինստիտուտի Լենինգրադի բաժանմունքի վարիչ (1956-1961)
* 1956 թվականին հիմնադրել է և ցկյանս ղեկավարել ԽՍՀՄ ԳԱ Արևելագիտության ինստիտուտի Լենինգրադի բաժանմունքը
 
== Աշխատություններ ==
Տող 109 ⟶ 82՝
* Фольклор и быт Мокса, М., 1982.
 
== Գրականություն ==
* Յուզբաշյան Կ., Ակադեմիկոս Հովսեփ Օրբելի, Ե., 1987։
* М е г р е л и д з егрелидзе И. В „ Иосиф Орбели, Тб, 1983;
* Иосиф Абгарович Орбели, Е., 1957 (Материалы к библиогоафии ученых СССР)
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://armenianhouse.org/sasuntsi-david/preface.html «Սասունցի Դավիթ» գրքի համար Հովսեփ Օրբելու գրած նախաբանը]
{{ՀՀ ԳԱԱ հիմնադիր անդամներ}}
{{ՀՀ ԳԱԱ պրեզիդենտներ}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Հովսեփ_Օրբելի» էջից