«Հելիում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Լավ/Ընտրյալ հոդվածի կամ ցանկի կաղապարների հեռացում: Այժմ Վիքիշտեմարանից է գալիս։, ջնջվեց: {{Link FA|de}} (4), {{Link GA|zh-classical}} |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Քիմիական տարր
| անվանում = Հելիում / Helium (He)
| սիմվոլ=He
| համար= 2
| ներքևում = [[Նեոն|Ne]]
| արտաքին տեսք = [[Պատկեր:Helium discharge tube.jpg|230px|Շիկացած հելիումը խողովակում]]<br />Անգույն, անհոտ, անհամ [[իներտ գազ]]
|պատկեր = Helium spectrum visible.png
| ատոմային զանգված =4,002602(2)<ref name="iupac atomic weights">{{ռուսերեն հոդված|автор=Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu|заглавие=Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)|ссылка=http://iupac.org/publications/pac/85/5/1047/|язык=en|издание=[[Pure and Applied Chemistry]]|год=2013|том=85|номер=5|страницы=1047-1078|doi=10.1351/PAC-REP-13-03-02}}</ref>
| ատոմի շառավիղ =? (31)<ref name="webelements_size">{{cite web|url=http://www.webelements.com/helium/atom_sizes.html|author=|title=Size of helium in several environments|work=|publisher=www.webelements.com|datepublished=|accessdate=2009-07-10|lang=en|description=}}</ref>
| իոնիզացման էներգիա 1 = 2361,3(24,47)
| կոնֆիգուրացիա = 1s<sup><nowiki>2</nowiki></sup>
| կովալենտային շառավիղ = 28
| իոնի շառավիղ = 93
| էլեկտրաբացասականություն = 4,5
| օքսիդացման աստիճան = 0
| խտություն = 0,147 գ/սմ{{sup|3}} (−270 °C-ում);<br/> 0,00017846 ( +20 °C-ում)
| ջերմունակություն = 20,79<ref name="ХЭ">{{ռուսերեն հոդված
|автор = Соколов В. Б.
|заглавие = Гелий
|издание = Химическая энциклопедия
|ссылка =
|ответственный = гл. редактор Кнунянц И. Л.
|место = Москва
|издательство = Советская энциклопедия
|год = 1988
|том = 1
|страницы = 513-514
|страниц = 623
|isbn = 5-85270-008-8
|тираж = 100 000
}}
</ref>
| ջերմահաղորդականություն = 0,152
| հալման ջերմաստիճան = 0,95 K
| հալման ջերմունակություն =
| եռման ջերմաստիճան = 0,95 K<ref>Соколов В. Б. Гелий // Химическая энциклопедия / гл. редактор Кнунянц И. Л.. — Москва: Советская энциклопедия, 1988. — Т. 1. — С. 513-514. — ISBN 5-85270-008-8.</ref>
| եռման ջերմունակություն = 0,08
| մոլային ծավալ = 31,8
| բյուրեղացանցի կառուցվածք =վեցանկյուն
| բյուրեղացանցի տվյալներ ={{math|''a''}}=3,570 Å; {{math|''c''}}=5,84
}}
{{Պարբերական համակարգի տարր|align=center|fontsize=100%|number=2}}
'''Հելիում''' {{lang-lat|Helium}},
Իներտ գազ է, կարգահամարը՝ 2, ատոմական զանգվածը՝ 4,0026: Բնածին հելիումը բաղկացած է երկու կայուն իզոտոպից՝ <sup>3</sup>He և <sup>4</sup>He (վերջինը անհամեմատ շատ է):
== Պատմություն ==
[[1868]] թվականին ֆրանսիացի Ժ. ժանսենը և անգլիացի Զ. Ն. Լոկիերը արեգակի սպեկտրում հայտնաբերեցին վառ դեղին գիծ, որը չէր վերագրվում այդ ժամանակ հայտնի որևէ տարրի: [[1871]] թվականին Զ. Ն. Լոկիերը պարզեց, որ դա նոր տարր է Արեգակի վրա և անվանեց «Հելում» ({{lang-grc|ἥλιος}} - «Արեգակ»): [[1895]] թվականին անգլիացի Ու. Ռամզայը ռադիոակտիվ կլևեիտ հանքաքարերի տաքացումից անջատված գազի սպեկտրում գտավ նույն դեղին գիծը:
Երկրի վրա հելիում քիչ է. 1 մ<sup>3</sup> օդը պարունակում է 5,24 սմ<sup>3</sup> հելիում, իսկ երկրի յուրաքանչյուր կիլոգրամ նյութը՝ 0,003 մգ: [[Տիեզերք]]ում ըստ տարածվածության հելիում երկրորդն է՝ [[Ջրածին|ջրածնից]] հետո, երկրի վրա <sup>4</sup>He իզոտոպը մշտապես առաջանում է [[ուրան]]ի, [[Թորիում|թորիումի]] և ռադիոակտիվ այլ տարրերի տրոհմամբ: Երկրակեղևում հելիումի պարունակությունը 3•10<sup>-7</sup> % է (ըստ զանգվածի): <sup>4</sup>He<sup>+</sup> ատոմի [[միջուկ]]ները (բաղկացած են 2 [[պրոտոն]]ից և 2 [[նեյտրոն]]ից) կոչվում են [[ալֆա-մասնիկներ]]: <sup>4</sup>He-ում [[նուկլոններ]]ի (պրոտոնների և նեյտրոնների) [[կապի էներգիա]]ն ունի առավելագույն արժեք (28,2937 ՄԷՎ), որի պատճառով էլ ջրածնի միջուկներից (պրոտոններից) <sup>4</sup>He-ի միջուկների առաջացումն ուղեկցվում է մեծ քանակությամբ [[էներգիա]]յի անջատմամբ: Համարում են, որ այդ [[միջուկային ռեակցիա]]ն՝
::4<sup>1</sup>H = 4He + 2β<sup>+</sup> + 2υ,
արեգակի և նման այլ աստղերի էներգիայի հիմնական աղբյուրն է:
== Ֆիզիկական հատկություններ ==
Սովորական պայմաններում հելիում անհոտ, միատոմ գազ է, խտությունը՝ 0,17846 գ/լ, եռման [[ջերմաստիճան]]ը՝ -268,93 °C: Ատոմների համեմատաբար թույլ փոխազդեցության պատճառով հելիումը ավելի ցածր ջերմաստիճանում է հեղուկանում, քան ցանկացած այլ [[գազ]]: Առավելագույն ջերմաստիճանը, որից ցածր նա կարող է հեղուկացվել (կրիտիկական ջերմաստիճանը՝ T<sub>k</sub>) 5,20 K է:
Բնականոն ճնշման պայմաններում հելիումը միակ հեղուկն է, որ չի պնդանում հնարավոր ամենացածր ջերմաստիճաններում, պնդանում է միայն 25 մթնոլորտից բարձր:
T<sub>λ</sub>=2,19 K ջերմաստիճանի և բնականոն ճնշման դեպքում տեղի է ունենում երկրորդ սեռի ֆազային անցում: Այդ ջերմաստիճանից բարձր հելիումը կոչվում է He I, ցածրի դեպքում՝ He II: Ֆազային անցման ջերմաստիճանի տիրույթում նկատվում են ջերմունակության անոմալ աճ և այլ բնորոշ երևույթներ: [[1938]] թվականին Պ. Լ. Կապիցան հայտնաբերեց He II-ի գերհոսունության երևույթը, որը բացատրեց Լ. Դ. Լանդաուն ([[1941]]) քվանտամեխանիկական պատկերացումների հիման վրա:
== Կիրառություն ==
Հեղուկ հելիումը օգտագործվում է գիտական զանազան հետազոտություններում՝ որպես սառեցնող միջոց: էլեկտրոնի նկատմամբ խնամակցություն չունի:
Հելիումը քիմիական կայուն միացություն չի առաջացնում. արդյունաբերության մեջ ստանում են հելիում պարունակող բնական գազերից՝ անջատելով այն խորը սառեցմամբ (բոլոր գազերը հեղուկանում են, բացի հելիումից):
Բարձր ջերմահաղորդականության, քիմիական իներտության և նեյտրոնների հետ միջուկային ռեակցիայի մեջ մտնելու շատ քիչ ունակության շնորհիվ հելիումն օգտագործում են ատոմային ռեակտորները սառեցնելու, իսկ ոչ մեծ խտության և անայրելիության շնորհիվ՝ [[օդապարիկ]]ները լցնելու համար: Շնորհիվ իներտության, հելիումը լայնորեն օգտագործում են պաշտպանական մթնոլորտ ստեղծելու՝ ակտիվ [[մետաղներ]]ը հալելիս, կտրելիս և եռացնելիս:
Հելիումը ավելի պակաս էլեկտրահաղորդիչ է, քան արգոնը, այդ պատճառով հելիումը [[մթնոլորտ]]ում էլեկտրական աղեղը տալիս է ավելի բարձր ջերմաստիճան, որով նշանակալիորեն բարձրանում է աղեղային եռակցման [[արագություն]]ը:
== Արժեք ==
*[[2009]] թվականին մասնավոր ընկերություններում գազային հելիումի գները կազմում էին 2,5-3 $/մ³<ref>[http://www.ngtp.ru/rub/3/15_2009.pdf http://www.ngtp.ru/rub/3/15_2009.pdf Нефтегазовая технология. Теория и практика. 2009 (4) ISSN 2070-5379.]</ref>:
*[[2010]] թվականին [[Եվրոպա]]յում հեղուկ հելիումի գները 1 լիտրը կազմում էր մոտ 11 [[եվրո]]: [[2012]] թվականին 1 [[լիտր]]ը 23 եվրո:
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Տես նաև ==
* [[Պարբերական աղյուսակ]]
| |||