Վիքիպեդիա

«Արսեն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 1.
{{Քիմիական տարր
[[Պատկեր:As-TableImage.png|մինի|Մկնդեղ]]
| անվանում =Արսեն / Arsenicum (As)
{{Նշան|As}}
| համար = 33
| սիմվոլ = As
| վերևից =[[Ֆոսֆոր|P]]
| ներքևից =[[Ծարիր|Sb]]
| խումբ =
| պարբերություն =
| բլոկ =
| արտաքին տեսք =[[Պատկեր:Arsen 1a.jpg|200px]]<br />Կանաչավուն կիսամետաղ
| պատկեր =
| ատոմային զանգված = 74,92160(2)<ref name="iupac atomic weights">{{ռուսերեն հոդված|автор=Michael E. Wieser, Norman Holden, tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, takafumi Hirata, thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu.|заглавие=Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC technical Report)|ссылка=http://iupac.org/publications/pac/85/5/1047/|язык=en|издание=[[Pure and Applied Chemistry]]|год=2013|том=85|номер=5|страницы=1047-1078|doi=10.1351/PAC-REP-13-03-02}}</ref>
| радиус атома =
| энергия ионизации 1 =
| конфигурация =
| ковалентный радиус =
| радиус иона =
| электроотрицательность =
| կոնֆիգուրացիա = [Ar] 3d<sup>10</sup> 4s<sup>2</sup> 4p<sup>3</sup>
| էլեկտրոնային թաղանթ =
| ատոմի շառավիղ =139
| կովալենտային շառավիղ =120
| Վան-դեր-Վալսի շառավիղ = ...
| իոնի շառավիղ =(+5e)46 (-3e)222
| էլեկտրաբացասականություն = 2,18 <ref>{{cite web |url=http://www.webelements.com/arsenic/electronegativity.html |title=Arsenic: electronegativities |publisher=WebElements |lang=en |accessdate=2010-08-05}}</ref>
| էլեկտրոդային պոտենցիալ =0
| օքսիդացման աստիճան =5, 3, −3
| իոնիզացման էներգիա 1 = 946,2(9,81)
| իոնիզացման էներգիա 2 =
| իոնիզացման էներգիա 3 =
| ֆազ =
| խտություն =5,73
| խտություն2 =
| խտություն3 =
| խտություն հջ =
| հալման ջերմաստիճան =24,44
| եռման ջերմաստիճան = 886
| կրիտիկական կետ Կ =1090
| հալման ջերմունակություն =
| հալման ջերմունակություն2 =
| գոլորշիացման ջերմունակություն =
| ջերմունակություն = 25,05<ref name="ХЭ">{{ռուսերեն գիրք
|автор = Редкол.: Кнунянц И. Л. (гл. ред.)
|часть =
|заглавие = Химическая энциклопедия: в 5 т
|оригинал =
|ссылка =
|ответственный =
|издание =
|место = Москва
|издательство = Советская энциклопедия
|год = 1992
|том = 3
|страницы = 157
|страниц = 639
|серия =
|isbn = 5—85270—039—8
|тираж = 50 000
}}
</ref>
| էլեկտրոդային պոտենցիալ=
| իոնիզացման էներգիա 1 = 946,2(9,81)
| իոնիզացման էներգիա 2 =
| իոնիզացման էներգիա 3 =
| ֆազ =
| խտություն =5,73
| խտություն2 =
| խտություն3 =
| խտություն հջ =
| հալման ջերմաստիճան =24,44
| եռման ջերմաստիճան = 886
| կրիտիկական կետ Կ =
| հալման ջերմունակություն =
| հալման ջերմունակություն2 =
| գոլորշիացման ջերմունակություն =
| խտություն = 5,73
| ջերմունակության = 25,05<ref name="ХЭ">{{ռուսերեն գիրք
|автор = Редкол.: Кнунянц И. Л. (гл. ред.)
|часть =
|заглавие = Химическая энциклопедия: в 5 т
|оригинал =
|ссылка =
|ответственный =
|издание =
|место = Москва
|издательство = Советская энциклопедия
|год = 1992
|том = 3
|страницы = 157
|страниц = 639
|серия =
|isbn = 5—85270—039—8
|тираж = 50 000
}}
</ref>
| ջերմունակություն2 =
| մոլային ծավալ = 13,1
| հագեցած գոլորշի =
| ճնշում հգ 1 =
| ճնշում հգ 10 =
| ճնշում հգ 100 =
| ճնշում հգ 1 k =
| ճնշում հգ 10 k =
| ճնշում հգ 100 k =
| բյուրեղացանցի կառուցվածք = Եռանկյուն
| բյուրեղացանցի տվյալներ ={{math|''a''}}=0,4123 нм, {{math|α}}=54,17°
| c/a հարաբերություն =
| Դեբայի ջերմաստիճան =285
| մագնիսական կառուցվածք =
| տեսակարար դիմադրություն =
| ջերմահաղորդականություն = (50,2)
| ջերմաստիճանահաղորդականություն =
| ջերմային ընդարձակում =
| ձայնի արագություն =
| Յունգի մոդուլ =
| cAS համար =
| արգելվող գոտի =
| իզոտոպներ =
| իզոտոպներ լրացումներ =
}}
{{Պարբերական համակարգի տարր|align=center|fontsize=100%|number=33}}
 
'''Մկնդեղ''' -կամ '''արսեն''' ({{lang-la|''Arsenicum''}}, {{lang-gr|''άρσην''}} - ուժեղ, առնական), <math>As</math>, տարրերի [[պարբերական համակարգ]]ի IV պարբերության V խմբի [[քիմիական տարր]], կարգահամարը՝ 33, [[ատոմական զանգված]]ը՝զանգվածը՝ 74,9216։ Արսենը <math>p</math> տարր է, նրա ատոմի արտաքին [[էլեկտրոնային թաղանթ]]ի կառուցվածքն է՝ <math>4s^24p^3</math>, <math>K-</math>, <math>L-</math>, <math>M-</math> թաղանթները լրացված են։

== Իզոտոպներ ==
[[File:SbAs lattice.png|thumb|left|Բյուրեղացանցի կառուցվածքը]]
Բնական արսենը բաղկացած է մեկ կայուն [[իզոտոպ]]ից՝ <math>^{75}As</math>։ Արհեստականորեն ստացվել են 69-81 զանգվածի թվերով ռադիոակտիվ իզոտոպներ, որոնցից կարևոր են՝ <math>^{73}As</math>(T1t1/2=76 օր), <math>^{74}As</math>(T1t1/2=17,5 օր), <math>^{76}As</math>(T1t1/2=26,4 ժ) և <math>^{77}As</math>(T1t1/2 =38,7 ժ)։ Արսեն տարրի հայտնաբերումը վերագրում են [[Ալբերտ Մեծ]]ին։ Արսենի միացությունները, սակայն, հայտնի են վաղուց ի վեր։ Բուժական նպատակների համար արսենի միացություններ է կիրառել [[Պարացելս]]ը։ Որպես քիմիական տարր ճանաչվեց [[1789]] թվականին ([[Ա.Լ․Լավուազիե]])։
 
== Պատմություն ==
Երկրակեղևը պարունակում է 0,0005 զանգվածային % արսեն։ Փոքր քանակությամբ արսեն են պարունակում բոլոր [[օրգանիզմ]]ները։ Ազատ արսեն հազվադեպ է հանդիպում։ Հայտնի են արսենի 120 [[միներալ]]ներ, որոնցից տարածված են [[արսենապիրիտ]]ը, [[լելինգիտ]]ը, [[աուրիպիգմենտ]]ը և [[ռեալգար]]ը։ Արսենն ունի [[ալոտրոպ]]ային մի քանի ձևափոխություններ։ Սովորական պայմաններում առավել կայուն է մետաղական կամ մոխրագույն արսենը (<math>\alpha</math> ձև), որը փխրուն, թարմ կտրվածքում՝ [[մետաղ]]ական փայլով, [[բյուրեղ]]ային նյութ է, խտությունը՝ 5720 կգ/մ<sup>3</sup>, սուբլիմվում է 615<sup>o</sup>C-ում, հալվում՝ 817<sup>o</sup>C-ում (36 մթն ճնշման տակ)։
Արսեն տարրի հայտնաբերումը վերագրում են [[Ալբերտ Մեծ]]ին։ Արսենի միացությունները, սակայն, հայտնի են վաղուց ի վեր։ Բուժական նպատակների համար արսենի միացություններ է կիրառել [[Պարացելս]]ը։ Որպես քիմիական տարր ճանաչվեց [[1789]] թվականին (Ա.Լ․Լավուազիե)։
 
== Բնության մեջ ==
[[Ջուր|Ջրում]] և օրգանական լուծիչներում չի լուծվում։ Արսենի անգույն [[գոլորշի]]ների արագ սառեցումից առաջանում են դեղին արսենի թափանցիկ [[բյուրեղ]]ներ, խտությունը՝ 1970 կգ/մ<sup>3</sup>, հատկություններով նման է սպիտակ [[ֆոսֆոր]]ին, սակայն նրանից անկայուն է։ Լուծվում է [[ծծմբածխածին|ծծմբածխածնում]]։ Հայտնի են ամորֆ արսենի <math>\beta, \gamma, \delta </math> ձևերը (խտությունները համապատասխանաբար՝ 4730կգ/մ<sup>3</sup>, 4970 կգ/մ<sup>3</sup>, 5100 կգ/մ<sup>3</sup>), որոնք անկայուն են և տաքացնելիս փոխարկվում են <math> \alpha </math> ձևի։ Արսենը [[քիմիա]]պես միջին ակտիվության տարր է։ Քիմիական միացություններում ունի +3, +5 և -3 օքսիդացման թվեր։ Սովորական [[ջերմաստիճան]]ներում [[օդ]]ում օքսիդանում է, տաքացնելիս այրվում կապույտ բոցով՝ առաջացնելով արսենային անհիդրիդ՝ <math>As_2O_3</math>, որը [[սպիտակ]], սուբլիմվող պինդ նյութ է։ Բնության մեջ հանդիպում է [[արսենոլիտ]] և [[կլոդետիտ]] միներալների ձևով։ Լուծվում է ջրում (16 գ/լ, 15<sup>o</sup>C-ում)՝ առաջացնելով արսենային [[հիդրօքսիդ]]՝ <math>As(OH)_3</math>, որը հայտնի է միայն լուծույթներում, ամֆոտեր է՝ ավելի արտահայտված թթվային հատկություններով։ Արսենային [[թթու]]ն՝ <math>H_3AsO_3</math>, չափազանց թույլ թթու է, [[աղ]]երը կոչվում են արսենիտներ (օրինակ, <math>KAsO_2</math>, <math>K_3AsO_3</math>)։ [[Ազոտական թթու]]ն և [[արքայաջուր]]ը օքսիդացնում են արսենը՝ առաջացնելով [[արսենական թթու]]՝ <math>H_3AsO_4</math>, որը անգույն, ջրում լավ լուծվող բյուրեղական նյութ է։ Նրա ջրային լուծույթը միջին ուժի թթու է ([[ֆոսֆորական թթու|ֆոսֆորական թթվից]] թույլ) և [[օքսիդիչ]]։ Աղերը կոչվում են արսենատներ (օրինակ, <math>Na_3AsO_4</math>)։ Արսենի (V) օքսիդը՝ <math>As_2O_5</math>, ստացվում է արսենական թթվի ջրազրկումից։ Անգույն, ջուր կլանող ամորֆ զանգված է։ Լավ լուծվում է ջրում՝ առաջացնելով արսենական թթու։ Բարձր ջերմաստիճաններում քայքայվում է և ստացվում են թթվածին և <math>As_2O_3</math>։ Արսենը միանում է [[հալոգեն]]ների հետ։ Փոշին բոցավառվում է [[քլոր]]ի [[մթնոլորտ]]ում․ ստացվում է [[արսենի քլորիդ]]՝ <math>AsCl_3</math>, որը ցածր ջերմաստիճաններում (-78<sup>o</sup>C) միանում է քլորի հետ՝ առաջացնելով <math>AsCl_5</math>։ Հնգարժեք արսենի միացությունները [[բրոմ]]ի և [[յոդ]]ի հետ չեն ստացվել։ Միահալելիս արսենը միանում է [[ծծումբ|ծծմբի]] և [[մետաղ]]ների հետ, առաջացնելով համապատասխանաբար՝ [[սուլֆիդ]]ներ և [[արսենիդ]]ներ։ Արսենիդների և թթուների փոխազդմամբ սաացվում է [[արսենաջրածին]]՝ <math>AsH_3</math>։ Արսենն առաջացնում է բազմաթիվ օրգանական միացություններ (տես [[Հետերոօրգանական միացություններ]])։
Երկրակեղևը պարունակում է 0,0005 զանգվածային % արսեն։ Փոքր քանակությամբ արսեն են պարունակում բոլոր [[օրգանիզմ]]ները։ Ազատ արսեն հազվադեպ է հանդիպում։ Հայտնի են արսենի 120 [[միներալ]]ներ, որոնցից տարածված են [[արսենապիրիտ]]ը, [[լելինգիտ]]ը, [[աուրիպիգմենտ]]ը և [[ռեալգար]]ը։ Արսենն ունի ալոտրոպային մի քանի ձևափոխություններ։ Սովորական պայմաններում առավել կայուն է մետաղական կամ մոխրագույն արսենը (<math>\alpha</math> ձև), որը փխրուն, թարմ կտրվածքում՝ [[մետաղ]]ական փայլով, բյուրեղային նյութ է, խտությունը՝ 5720 կգ/մ<sup>3</sup>, սուբլիմվում է 615<sup>o</sup>C-ում, հալվում՝ 817<sup>o</sup>C-ում (36 մթն ճնշման տակ)։
 
Բնության մեջ հանդիպում է [[արսենոլիտ]] և [[կլոդետիտ]] միներալների ձևով։ Լուծվում է ջրում (16 գ/լ, 15<sup>o</sup>C-ում)՝ առաջացնելով արսենային [[հիդրօքսիդ]]՝ <math>As(OH)_3</math>, որը հայտնի է միայն լուծույթներում, ամֆոտեր է՝ ավելի արտահայտված թթվային հատկություններով։
Նոսր թթուների առկայությամբ արսենի միացությունները վերականգնվում են [[ցինկ]]ով և առաջացնում արսենաջրածին, որը տաքացնելիս քայքայվում է՝ անջատելով արսեն։ Վերջինը նստում է փորձանոթի պատերին որպես սև մոխրագույն [[հայելի]] և հեշտ լուծվում [[նատրիում]]ի [[հիպոքլորիտ]]ի լուծույթում։ Արսենի հայտնաբերման այս եղանակը ([[Ջ․Մարշ]], [[1836]]) լայնորեն կիրառվում է դատական [[բժշկություն|բժշկության]] մեջ։
 
== Ֆիզիկական հատկություններ ==
Արսեն ստանում են սուլֆիդային հանքանյութերի ջերմային քայքայմամբ, երբեմն նաև [[հանք]]ը բովում են և ստացված արսենային անհիդրիդը վերականգնում [[փայտածուխ|փայտածխով]] կամ [[կոքս]]ով։ Արսենը օգտագործվում է հիմնականում [[համաձուլվածք]]ներ ստանալու համար, օրինակ, 0,5-1,6 % արսեն պարունակող կապարը օգտագործվում է [[մանրագնդակ]]ներ պատրաստելու համար, քանի որ արսենը [[կապար]]ին տալիս է կարծրություն և գնդաձև պնդանալու հատկություն։ Արսենը կիրառվում է նաև [[Կիսահաղորդիչներ|կիսահաղորդչային]] տեխնիկայում։ <math>As_2O_3</math> օգտագործվում է արսենի մյուս միացությունները ստանալու, [[ապակի]]ն գունաթափելու, [[կաշի]]ն, [[մորթի]]ները և [[խրտվիլակ]]ները կոնսերվացնելու համար։ Արսենի միացությունները կիրառվում են [[գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսության]] (որպես [[միջատ]]ասպաններ), [[բժշկություն|բժշկության]] ([[նևրաստենիա]]յի, [[արյան պակասություն|արյան պակասության]], [[հյուծվածություն|հյուծվածության]], [[սիֆիլիս]]ի բուժման համար) և [[ատամնաբուժություն|ատամնաբուժության]] մեջ։ Արսենի՝ ջրում կամ [[ստամոքս]]ահյութում լուծվող բոլոր միացությունները չափազանց թունավոր են։ Թունավորման նշաններն են՝ սուր ցավեր [[որովայն]]ում, սրտխառնոց, փսխում, լույծ, արյան ճնշման անկում, կենտրոնական նյարդային համակարգի արգելակում։ Թունավորվածին օգնելու միջոցներն են՝ ստամոքսի լվացում, նատրիումի կամ մագնեզիումի սուլֆիդների ջրային լուծույթ խմեցնելը և դիթիոպրոպանոլի ներմաշկային ներարկումը։ Արսենի թույլատրելի պարունակությունն օդում 0,0003 մգ/լ է։
[[Պատկեր:Native arsenic.jpg|մինի|270px|Մկնդեղի մի փոքր նմուշ]]
{| class="wikitable" style="width:20em"
|+ Մկնդեղի արտադրությունը տարբեր երկրներում (2009, գնահատվում է)<ref name="usgs">[http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/arsenic/mcs-2010-arsen.pdf USGS - Arsenic Statistics and Information - Mineral Commodity Summaries 2010] (PDF; 92&nbsp;kB)</ref>
|- class="hintergrundfarbe8"
! Երկիր !! t
|-
| [[Բելգիա]] || 1,000 t
|-
| [[Չիլի]] || 10,000 t
|-
| [[Չինաստան]] || 25,000 t
|-
| [[Մարոկկո]] || 6,000 t
|-
| [[Ռուսաստան]] || 1,500 t
|-
| Այլ երկրներ || 300 t
|-
| '''Համաշխարհային ''' || '''44,000 t'''
|}
[[Ջուր|Ջրում]] և օրգանական լուծիչներում չի լուծվում։ Արսենի անգույն գոլորշիների արագ սառեցումից առաջանում են դեղին արսենի թափանցիկ բյուրեղներ, [[խտություն]]ը՝ 1970 կգ/մ<sup>3</sup>, հատկություններով նման է սպիտակ [[ֆոսֆոր]]ին, սակայն նրանից անկայուն է։ Լուծվում է [[ծծմբածխածին|ծծմբածխածնում]]։ Հայտնի են ամորֆ արսենի <math>\beta, \gamma, \delta </math> ձևերը (խտությունները համապատասխանաբար՝ 4730կգ/մ<sup>3</sup>, 4970 կգ/մ<sup>3</sup>, 5100 կգ/մ<sup>3</sup>), որոնք անկայուն են և տաքացնելիս փոխարկվում են <math> \alpha </math> ձևի։ Արսենը քիմիապես միջին ակտիվության տարր է։ Քիմիական միացություններում ունի +3, +5 և -3 [[օքսիդացման աստիճան]]ներ։ Սովորական [[ջերմաստիճան]]ներում [[օդ]]ում օքսիդանում է, տաքացնելիս այրվում կապույտ բոցով՝ առաջացնելով արսենային անհիդրիդ՝ <math>As_2O_3</math>, որը սպիտակ, սուբլիմվող պինդ նյութ է։
 
Արսենային թթուն՝ <math>H_3AsO_3</math>, չափազանց թույլ թթու է, աղերը կոչվում են արսենիտներ (օրինակ, <math>KAsO_2</math>, <math>K_3AsO_3</math>)։ [[Ազոտական թթու]]ն և [[արքայաջուր]]ը օքսիդացնում են արսենը՝ առաջացնելով [[արսենական թթու]]՝ <math>H_3AsO_4</math>, որը անգույն, ջրում լավ լուծվող բյուրեղական նյութ է։ Նրա ջրային լուծույթը միջին ուժի թթու է ([[ֆոսֆորական թթու|ֆոսֆորական թթվից]] թույլ) և [[օքսիդիչ]]։ Աղերը կոչվում են արսենատներ (օրինակ, <math>Na_3AsO_4</math>)։ Արսենի (V) օքսիդը՝ <math>As_2O_5</math>, ստացվում է արսենական թթվի ջրազրկումից։ Անգույն, ջուր կլանող ամորֆ զանգված է։ Լավ լուծվում է ջրում՝ առաջացնելով արսենական թթու։
 
== Քիմիական հատկություններ ==
[[Պատկեր:Arsen 1.jpg|մինի|Մոխրագույն մկնդեղ]]
Բարձր ջերմաստիճաններում քայքայվում է և ստացվում են թթվածին և <math>As_2O_3</math>։ Արսենը միանում է [[հալոգեններ]]ի հետ։ Փոշին բոցավառվում է [[քլոր]]ի [[մթնոլորտ]]ում․ ստացվում է [[արսենի քլորիդ]]՝ <math>AsCl_3</math>, որը ցածր ջերմաստիճաններում (-78<sup>o</sup>C) միանում է քլորի հետ՝ առաջացնելով <math>AsCl_5</math>։ Հնգարժեք արսենի միացությունները [[բրոմ]]ի և [[յոդ]]ի հետ չեն ստացվել։ Միահալելիս արսենը միանում է [[ծծումբ|ծծմբի]] և մետաղների հետ, առաջացնելով համապատասխանաբար՝ [[սուլֆիդ]]ներ և [[արսենիդ]]ներ։ Արսենիդների և թթուների փոխազդմամբ սաացվում է [[արսենաջրածին]]՝ <math>AsH_3</math>։ Արսենն առաջացնում է բազմաթիվ օրգանական միացություններ (տես [[Հետերոօրգանական միացություններ]])։
 
Նոսր [[թթուներ]]ի առկայությամբ արսենի միացությունները վերականգնվում են [[ցինկ]]ով և առաջացնում արսենաջրածին, որը տաքացնելիս քայքայվում է՝ անջատելով արսեն։ Վերջինը նստում է փորձանոթի պատերին որպես սև մոխրագույն [[հայելի]] և հեշտ լուծվում [[նատրիումի հիպոքլորիտ]]ի լուծույթում։ Արսենի հայտնաբերման այս եղանակը (Ջ․Մարշ, [[1836]]) լայնորեն կիրառվում է դատական [[բժշկություն|բժշկության]] մեջ։
 
== Ստացում ==
Արսեն ստանում են սուլֆիդային հանքանյութերի ջերմային քայքայմամբ, երբեմն նաև հանքը բովում են և ստացված արսենային անհիդրիդը վերականգնում [[փայտածուխ|փայտածխով]] կամ [[կոքս]]ով։
 
: <math>\mathsf{ 2As_2 S_3\ +\ 9O_2 \ \xrightarrow{t^oC}\ 6SO_2 \uparrow +\ 2As_2O_3 \ }</math>
: <math>\mathsf{ 2As_2 O_3\ +\ 3C \ \xrightarrow{t^oC}\ 2As \ +\ 3CO \uparrow }</math>
 
== Կիրառում ==
Արսենը օգտագործվում է հիմնականում [[համաձուլվածք]]ներ ստանալու համար, օրինակ, 0,5-1,6 % արսեն պարունակող կապարը օգտագործվում է [[մանրագնդակ]]ներ պատրաստելու համար, քանի որ արսենը [[կապար]]ին տալիս է կարծրություն և գնդաձև պնդանալու հատկություն։ Արսենը կիրառվում է նաև [[Կիսահաղորդիչներ|կիսահաղորդչային]] տեխնիկայում։ <math>As_2O_3</math> օգտագործվում է արսենի մյուս միացությունները ստանալու, [[ապակի]]ն գունաթափելու, [[կաշի]]ն, [[մորթի]]ները և խրտվիլակները կոնսերվացնելու համար։ Արսենի միացությունները կիրառվում են [[գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսության]] (որպես միջատասպաններ), [[բժշկություն|բժշկության]] ([[նևրաստենիա]]յի, [[արյան պակասություն|արյան պակասության]], [[հյուծվածություն|հյուծվածության]], [[սիֆիլիս]]ի բուժման համար) և [[ատամնաբուժություն|ատամնաբուժության]] մեջ։
 
== Թունավորություն ==
Արսենի՝ ջրում կամ [[ստամոքսահյութ]]ում լուծվող բոլոր միացությունները չափազանց թունավոր են։ Թունավորման նշաններն են՝ սուր ցավեր [[որովայն]]ում, սրտխառնոց, փսխում, լույծ, արյան ճնշման անկում, կենտրոնական նյարդային համակարգի արգելակում։ Թունավորվածին օգնելու միջոցներն են՝ ստամոքսի լվացում, նատրիումի կամ մագնեզիումի սուլֆիդների ջրային լուծույթ խմեցնելը և դիթիոպրոպանոլի ներմաշկային ներարկումը։ Արսենի թույլատրելի պարունակությունն օդում 0,0003 մգ/լ է։
 
== Տես նաև ==
* [[Պարբերական աղյուսակ]]
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://all-minerals.ru/myshyak/ Мышьяк] на all-minerals
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/As/key.html Мышьяк на Webelements]{{ref-en}}
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb033.htm Мышьяк в Популярной библиотеке химических элементов]
* [http://geofac-spb.narod.ru/chim.htm Геохимия мышьяка]
* [http://elementy.ru/lib/431297 Е. Стрельникова «Мышь, мышьяк и Калле-сыщик» // «Химия и жизнь» № 2, 2011]
* [http://rostec.ru/news/4157 Электронике нужен мышьяк особой чистоты]
 
{{Փոքր պարբերական աղյուսակ}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Արսեն» էջից