«Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1948-1949)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 17.
== Հրեական ալիա և առաջին համաշխարհային պատերազմ ==
19-րդ դարի վերջում և 20-րդ դարի սկզբին Պաղեստինը դեռ գտնվում էր Օսմանյան կայսրության տիրապետության տակ, երբ մեծ թվով հրեաներ սկսեցին գաղթել Եվրոպայից և բնակություն հաստատել այնտեղ։ Դա ուներ իր պատճառները։ 19-րդ դարում հրեաների թիվն ամբողջ աշխարհում կազմում էր 10 միլիոն մարդ, որից 90 %-ը բնակվում էր [[Եվրոպա]]յում։ Հատկապես մեծ թիվ էին կազմում [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական]] և [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն]]ներում բնակվող հրեաները։ Իրենց բնակության վայրերում հրեաները զրկված էին մի շարք իրավունքներից, մասնավորապես, նրանց արգելված էր կիրակի օրերին լքել իրենց փողոցը, ամուսնանալ մինչև 25 տարեկան, հանգստյան օրերին նրանց թույլատրվում էր լքել իրենց փողոցը միայն երեկոյան ժամը 6-ից հետո։ Այսպիսի ծանր պայմաններից խուսափելու համար մեծ թվով հրեաներ դիմում էին ծայրահեղ քայլերի, ինչպես օրինակ կրոնափոխ էին լինում, բայց այս դեպքում էլ նրանք հալածանքների էին ենթարկվում իրենց համայնքների և ռավիների կողմից, ովքեր ամեն կերպ փորձում էին պահպանել համայնքի միասնականությունը։ Կրոնափոխ եղած հրեաների հանդեպ վատ վերաբերմունք էր ձևավորվում նաև քրիստոնյա տեղաբնիկների մոտ։ Նման հակասեմական վերաբերմունքը դրդեց հրեաներին միավորվել ընդհանուր վտանգի դեմ։▼
[[Պատկեր:Weizmann 1948.jpg|մինի|[[Խայիմ Վեյցման]]՝ առաջին նախագահ]]
▲19-րդ դարի վերջում և 20-րդ դարի սկզբին Պաղեստինը դեռ գտնվում էր Օսմանյան կայսրության տիրապետության տակ, երբ մեծ թվով հրեաներ սկսեցին գաղթել Եվրոպայից և բնակություն հաստատել այնտեղ։ Դա ուներ իր պատճառները։ 19-րդ դարում հրեաների թիվն ամբողջ աշխարհում կազմում էր 10 միլիոն մարդ, որից 90 %-ը բնակվում էր [[Եվրոպա]]յում։ Հատկապես մեծ թիվ էին կազմում [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական]] և [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն]]ներում բնակվող հրեաները։ Իրենց բնակության վայրերում հրեաները զրկված էին մի շարք իրավունքներից, մասնավորապես, նրանց արգելված էր կիրակի օրերին լքել իրենց փողոցը, ամուսնանալ մինչև 25 տարեկան, հանգստյան օրերին նրանց թույլատրվում էր լքել իրենց փողոցը միայն երեկոյան ժամը 6-ից հետո։ Այսպիսի ծանր պայմաններից խուսափելու համար մեծ թվով հրեաներ դիմում էին ծայրահեղ քայլերի, ինչպես օրինակ կրոնափոխ էին լինում, բայց այս դեպքում էլ նրանք հալածանքների էին ենթարկվում իրենց համայնքների և ռավիների կողմից, ովքեր ամեն կերպ փորձում էին պահպանել համայնքի միասնականությունը։ Կրոնափոխ եղած հրեաների հանդեպ վատ վերաբերմունք էր ձևավորվում նաև քրիստոնյա տեղաբնիկների մոտ։ Նման հակասեմական վերաբերմունքը դրդեց հրեաներին միավորվել ընդհանուր վտանգի դեմ։
Այսպիսի պայմաններում առաջացավ [[սիոնիզմ]]ը՝ շարժում, որի մասնակիցները դարձան Եվրոպայում բնակվող հրեաները։ ''Սիոնիզմ'' տերմինը առաջին անգամ օգտագործել է [[Նաթան Բիրնբաում]]ը 1892 թվականի [[հունվարի 23]]-ին [[Վիեննա]]յում, իսկ արդեն որպես քաղաքական տերմին օգտագործվել է [[Թեոդոր Հերցլ]]ի «Հրեական պետություն» {{lang-de|Der Judenstaat}} աշխատության մեջ։ Սիոնիզմ եզրույթը արտացոլում է հրեաների՝ դեպի Պաղեստին վերադառնալու գաղափարը։ Շարժումն իր անվանումն ստացել է Երուսաղեմում գտնվող [[Սիոն]] լեռան անունից, որտեղ, ըստ աստվածաշնչյան լեգենդի, կառուցված է եղել հրեաների կրոնական գլխավոր տաճարը։ [[1897]] թվականին [[Բազել]]ում ([[Շվեյցարիա]]) տեղի է ունենում Առաջին սիոնիստական կոնգրեսը, որի ժամանակ հաստատվում է [[համաշխարհային սիոնիստական կազմակերպություն|Սիոնիստական կազմակերպությունը]]։ Այն կոչված էր միավորելու բոլոր սիոնիստներին, ինչպես նաև տեղափոխել նրանց Պաղեստին և ստեղծել այնտեղ անկախ Հրեական հանրապետություն։ Կազմակերպության առաջին նախագահ դարձավ Թեոդոր Հերցլը։
| |||