«Ջրածնային ցուցիչ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ջրածնային ցուցիչ''', ''pH'' ({{lang-la|'''p'''ondus '''H'''ydrogenii}}, «ջրախնի քաշ», արտասանվում է ''«պէ հաշ»''), լուծույթում ջրածնի իոնների ակտիվության նկարագրական մեծություն, որը բնութագրում է լուծույթի թթվայնությունը:թթվայնությունը։ Ջրածնային ցուցիչը հավասար է ջրածնի իոնների ակտիվության (մոլ/լ) տասնորդական լոգարիթմի հակադիրին:հակադիրին։

Այս հասկացությունը առաջին անգամ կիրառել է դանիացի քիմիկոս Սերյոնսը [[1909]] <ref>Sorensen, S. P. L., Enzymstudien. II, ''Über die Messung und die Bedeutung der Wasserstoffionenkonzentration bei enzymatischen Prozessen'', Biochem. Zeitschr., 1909, vol. 21, pp. 131–304</ref>:։ Ցուցիչը կոչվել է pH, որպես լատինական այբուբենում երկու բառեռի առաջին տառեր՝ ''potentia hydrogeni'' — ջրածնի ուժ, կամ ''pondus hydrogeni'' — ջրածնի քաշ:քաշ։ Ընդհանուր առմամբ քիմիայում pX համադրությունը ընդունված է համարել −lg ''X'' մեծությունը, որտեղ H-ը մեր օրինակումներկայացնում է ջրածնի իոնների ակտիվությունը, ոը գրվում է հետևյալ տեսքով (H⁺) կամ հիդրոքսոնիում իոնների թերմոդինամիկական ակտիվությունը:ակտիվությունը։

[[Պատկեր:PHscalenolang.svg| 300px]]

25 &nbsp;°C մաքուր ջրում ջրածնի իոնների կոնցենտրացիան (<nowiki>[</nowiki>H⁺<nowiki>]</nowiki>) և հիդրօքսիդ իոնների կոնցենտրացիան (<nowiki>[</nowiki>OH⁻<nowiki>]</nowiki>) նույնն են և կազմում են 10⁻⁷ մոլ/լ, սա գալիս է նաև ջրի իոնական արտադրյալից:արտադրյալից։ <nowiki>[</nowiki>H⁺<nowiki>]</nowiki>&nbsp;•&nbsp;<nowiki>[</nowiki>OH⁻<nowiki>]</nowiki> և կազմում է 10⁻¹⁴ մոլ²/լ² (25 &nbsp;°C):։

Երբ երկու տեսակի իոնների կոնցենտրացիան լուծույթում հավասարվում է, ապա լուծույթը համարում են չեզոք:չեզոք։ Երբ այդպիսի լուծույթին ավելացնում են թթու, ջրածնի իոնների կոնցենտրացիան լուծույթում մեծանում է , իսկ հիդրօքսիդ իոնների կոնցենտրացիան նվազում է:է։ Հիմքերի ավելացման դեպքում ջրածնի իոնների կոնցենտրացիան լուծույթում փոքրանում է , իսկ հիդրօքսիդ իոնների կոնցենտրացիան աճում է:է։

<nowiki>[</nowiki>OH⁻<nowiki>]</nowiki>&nbsp;>&nbsp;<nowiki>[</nowiki>H⁺<nowiki>]</nowiki> դեպքում այն համարվում է հիմնային:հիմնային։

Բացասական ցուցչից ազատվելու համար կոնցենտրացիաների փոխարեն օգտակար է օգտագործել նրա տասնորդական լոգարիթմը վերցված հակառակ նշանով, որն էլ հենց համարվում է ջրածնային ցուցիչը (pH):։

Ավելի քիչ կիրառություն ունի pH-ի հակառակ մեծությունը՝ միջավայրի հիմնայնության ցուցիչը (pOH), որն հավասար է OH⁻ իոնների կոնցենտրացիայի տասնորդական լոգարիթմին հակառակ նշանով::նշանով։։

Կամայական ջրային 25 &nbsp;°C ջերմաստիճանում <math>[\text{H}^+] [\text{OH}^-] = 1{,}0 \cdot 10^{-14}</math>, պարզ է, որ այս ջերմաստիճանում

* pH-ի արժեքը կարող է տատանվել ոչ միայն 0 – 14 միջակայքում, այլ նաև կարող է դուրս գալ այդ միջակայքից:միջակայքից։ Օրինակ՝ երբ ջրածնի իոնների կոնցենտրացիան լուծույթում <nowiki>[</nowiki>H⁺<nowiki>]</nowiki> = 10⁻¹⁵ մոլ /լ, pH = 15, իսկ հիդրոքսիդի իոնների 10 մոլ /լ կոնցենտրացիայի դեպքում pOH = −1:−1։

Քանի որ 25 &nbsp;°C ջերմաստիճանում (ստանդարտ պայմաններ) <nowiki>[</nowiki>H⁺<nowiki>]</nowiki> • <nowiki>[</nowiki>OH⁻<nowiki>]</nowiki> = 10⁻¹⁴, ապա պարզ է, որ այս ջերմաստիճանում pH + pOH = 14.

Քանի որ թթվային միջավայրերում <nowiki>[</nowiki>H⁺<nowiki>]</nowiki> > 10⁻⁷, ապա այդպիսի միջավայրում pH < 7, նույն կերպով հիմնային լուծույթների համար pH > 7, չեզոք լուծույթների համար pH = 7:7։ Ավելի բարձր ջերմաստիճաններում ջրի էլեկտրոլիտիկ դիսոցման հաստատունը մեծանում է, հետևաբար րեզոք միջավայր կսահմանվիայն դեպքում արդեն, երբ pH < 7:7։

[[Պատկեր:216 216_pH_ScalepH Scale-01.jpg|մինի|Որոշ տարածված ապրանքների ջրածնային ցուցիչի արժեքներ]]

Լուծույթների pH-ի արժեքը գնահատելու համար օգտագործում են տարբեր մեթոդներ:մեթոդներ։ Ջրածնային ցուցիչը կարելի է գնահատել ինդիկատորների միջոցով, սակայն այդպիսի որոշումները պահանջում են խիստ որոշակիություն:որոշակիություն։ Կարելի է նաև չափել ջրածնային ցուցիչը [[pH-մետր]]ով կամ որոշել այն անալիտիկ մեթոդներով (թթվա-հիմնային տիտրում):։

1. Ոչ այնքան ճիշտ արժեք ստանալու համար օգտագործվում են թթվա-հիմնային ինդիկատորները՝ օրգանական միացություններ, որոնք գույնը կախված է միջավայրի թթվայնությունից:թթվայնությունից։ Ամենահայտնի ինդիկատորներից են լակմուսը, ֆենոլֆտալեինը, մեթիլ նարնջագույնը (մեթիլօրանժ):։ Ինդիկատորները ընդունակ են գոյություն ունենալ մի քանի գունավորված ձևերով և հենց այդ հատկության հիման վրա է աշխատում ինդիկատորը:ինդիկատորը։

2. pH-ի ավելի ճշգրիտ արժեքներ ստանալու համար օգտագործում են [[ունիվերսալ ինդիկատոր]], որն իրենից ներկայացնում է տարբեր ինդիկատորների խառնուրդ:խառնուրդ։ Ունիվերսալ ինդիկատորը փոխում է իր գույնը կարմիրից դեղին, կանաչ, ապա կապույտ, մինչև մանուշակագույն:մանուշակագույն։

[[pH-մետր]]ը թույլ է տալիս որոշակի ձևով հաշվել միջավայրի թթվայնությունը (մինչև 0,01 pH-ի ճշտությամբ):։ pH-ի որոշման իոնոմետրի մեթոդը հիմնված է միլլիվոլտմետր-իոնոմետրով գալվանական շղթայի ԷլՇՈւ-ի չափման վրա, որն իր մեջ է կիրառում հատուկ ապակյա էլեկտրոդ, որի պոտենցիալը կախված է ջրածնի իոնների կոնցենտրացիայից:կոնցենտրացիայից։

Այս մեթոդով տրվում են միջավայրի թթվայնության հստակ տվյալներ:տվյալներ։ Հայտնի կոնցենտրացիայիով լուծույթը լցնում են բյուրետի մեջ, իսկ անհայտ կոնցենտրացիայով լուծույթը լցնում են Էրլենմեյերի կոլբայի մեջ, ապա տիտրում այն արդեն պատրաստված ստանդարտ լուծույթով:լուծույթով։.

0,001 մոլ/լ [[քլորաջրածին|HCl]] 20 &nbsp;°C ջերմաստիճանում pH=3, իսկ 30 &nbsp;°C ջերմաստիճանում pH=3:3։

0,001 մոլ/լ [[նատրիումի հիդրօքսիդ|NaOH]] 20 &nbsp;°C ջերմաստիճանում pH=11,73, իսկ 30 &nbsp;°C ջերմաստիճանում pH=10,83:83։

* ''Бейтс Р.'' Определение рН. Теория и практика. 2 издание. Перевод с английского под редакцией акад. [[Никольский, Борис Петрович|Б. П. Никольского]] и проф. [[Шульц, Михаил Михайлович|М. М. Шульца]]. — Л.:։ Химия. 1972.