«Գերճնշում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Առաջնային (էսենցիալ) գերճնշումը ամենահաճախ հանդիպող տեսակն է, որը կազմում է գերճնշման բոլոր դեպքերի 90–95%<ref name="pmid10645931"/>։ Գրեթե բոլոր ժամանակակից հասարակություններում տարիքի հետ արյան ճնշումը բարձրանում է, համապատասխանաբար բարձրանում է նաև գերճնշման զարգացման վտանգը<ref>{{cite journal|last=Vasan|first=RS|coauthors=Beiser, A, Seshadri, S, Larson, MG, Kannel, WB, D'Agostino, RB, Levy, D|title=Residual lifetime risk for developing hypertension in middle-aged women and men: The Framingham Heart Study|journal=JAMA: the Journal of the American Medical Association|date=2002-02-27|volume=287|issue=8|pages=1003–10|pmid=11866648|doi=10.1001/jama.287.8.1003}}</ref>։ Գերճնշումը գեներով պայմանավորված և արտաքին միջավայրում առկա գործոնների համալիր ազդեցության արդյունք է։ Հայտնաբերվել են մի շարք հաճախ հանդիպող [[գեն]]երի տեսակներ, որոնք ունեն թույլ ազդեցություն արյան ճնշման վրա,<ref name="pmid21909115">{{cite journal|author=Ehret GB |title=Genetic variants in novel pathways influence blood pressure and cardiovascular disease risk |journal=Nature |volume=478 |issue=7367 |pages=103–9 |year=2011 |month=հոկտեմբեր|pmid=21909115 |doi=10.1038/nature10405 |author-separator=, |author2=Munroe PB |author3=Rice KM|display-authors=3 |last4=Bochud |first4=Murielle |last5=Johnson |first5=Andrew D. |last6=Chasman|first6=Daniel I. |last7=Smith |first7=Albert V. |last8=Tobin |first8=Martin D. |last9=Verwoert|first9=Germaine C. |pmc=3340926}}</ref>, ինչպես նաև որոշ հազվադեպ հանդիպող գեներ, որոնք արյան ճնշման վրա ունեն զգալի ազդեցություն,<ref>{{cite journal|last=Lifton|first=RP|coauthors=Gharavi, AG, Geller, DS|title=Molecular mechanisms of human hypertension|journal=Cell|date=2001-02-23|volume=104|issue=4|pages=545–56|pmid=11239411|doi=10.1016/S0092-8674(01)00241-0}}</ref>: սակայն գերճնշման գենետիկական հիմունքները դեռևս քիչ են պարզաբանված։ Կան մի քանի արտաքին գործոններ, որոնք ազդում են արյան ճնշման վրա։ Արյան ճնշումն իջեցնող կենսակերպի գործոններից են՝ [[կերակրի աղ]]ի քիչ օգտագործումը,<ref>{{cite journal|last=He|first=FJ|coauthors=MacGregor, GA|title=A comprehensive review on salt and health and current experience of worldwide salt reduction programmes|journal=Journal of Human Hypertension|date=2009 Jun|volume=23|issue=6|pages=363–84|pmid=19110538|doi=10.1038/jhh.2008.144}}</ref>, մրգերի շատ և յուղալի սննդի քիչ օգտագործումը (գերճնշումը կանխող սննդակարգ), [[Ֆիզիկական վարժություն|ֆիզիկական վարժանքները]],<ref name="pmid16508562">{{cite journal |author=Dickinson HO |title=Lifestyle interventions to reduce raised blood pressure: a systematic review of randomized controlled trials |journal=J. Hypertens. |volume=24 |issue=2 |pages=215–33 |year=2006 |month=փետրվար |pmid=16508562|doi=10.1097/01.hjh.0000199800.72563.26 |author-separator=, |author2=Mason JM |author3=Nicolson DJ|display-authors=3 |last4=Campbell |first4=Fiona |last5=Beyer |first5=Fiona R |last6=Cook |first6=Julia V |last7=Williams |first7=Bryan |last8=Ford |first8=Gary A}}</ref>, քաշի նվազեցումը<ref name=HaslamJames>{{cite journal |author=Haslam DW, James WP |title=Obesity |journal=Lancet |volume=366|issue=9492 |pages=1197–209 |year=2005 |pmid=16198769 |doi=10.1016/S0140-6736(05)67483-1}}</ref> և [[ալկոհոլ]]ի օգտագործման սահմանափակումը<ref>{{cite journal | author = Whelton PK | year = 2002 |title = Primary prevention of hypertension:Clinical and public health advisory from The National High Blood Pressure Education Program | url = | journal = JAMA | volume = 288 | issue = 15| pages = 1882–8 |doi = 10.1001/jama.288.15.1882 | pmid = 12377087 | author-separator = , | author2 = He J | author3 = Appel LJ | author4 = Cutler JA | author5 = Havas S | author6 = Kotchen TA | display-authors = 6 | last7 = Roccella | first7 = EJ | last8 = Stout | first8 = R | last9 = Vallbona | first9 = C }}</ref>։ Ըստ երևույթին սթրեսը համեմատաբար փոքր դեր է խաղում<ref name=Stress2012>{{cite journal|last=Marshall|first=IJ|coauthors=Wolfe, CD; McKevitt, C|title=Lay perspectives on hypertension and drug adherence: systematic review of qualitative research.|journal=BMJ (Clinical research ed.)|date=2012 հուլիս 9|volume=345|pages=e3953|pmid=22777025|pmc=3392078}}</ref> հատուկ հանգստացնող մեթոդների կիրառման դեպքում, որոնց արդյունավետությունը սակայն ապացուցված չէ<ref name=Relax2006>{{cite journal|last=Dickinson|first=HO|coauthors=Mason, JM; Nicolson, DJ; Campbell, F; Beyer, FR; Cook, JV; Williams, B; Ford, GA|title=Lifestyle interventions to reduce raised blood pressure: a systematic review of randomized controlled trials.|journal=Journal of hypertension|date=2006 Feb|volume=24|issue=2|pages=215-33|pmid=16508562|doi=10.1097/01.hjh.0000199800.72563.26}}</ref>։ Այլ գործոնների հնարավոր դերը, ինչպիսիք են՝ [[կոֆեին]]ի օգտագործումը<ref>{{cite journal|last=Mesas|first=AE|coauthors=Leon-Muñoz, LM; Rodriguez-Artalejo, F; Lopez-Garcia, E|title=The effect of coffee on blood pressure and cardiovascular disease in hypertensive individuals: a systematic review and meta-analysis.|journal=The American journal of clinical nutrition|date=2011 Oct|volume=94|issue=4|pages=1113-26|pmid=21880846|doi=10.3945/ajcn.111.016667}}</ref> և [[Վիտամին D|D վիտամինի պակասը]],<ref>{{cite journal |author=Vaidya A, Forman JP |title=Vitamin D and hypertension: current evidence and future directions |journal=Hypertension |volume=56 |issue=5 |pages=774–9 |year=2010|month=նոյեմբեր |pmid=20937970 |doi=10.1161/HYPERTENSIONAHA.109.140160 |url=}}</ref>, հստակ չէ։ Համարվում է, որ [[ինսուլին]]ի հանդեպ կայունությունը, որը հաճախ է հանդիպում ավելորդ քաշի դեպքում և [[նյութափոխանակային համախտանիշ|X համախտանիշի]] (կամ [[նյութափոխանակային համախտանիշ]]) մաս է կազմում, նույնպես նպաստում է գերճնշման զարգացմանը<ref name="pmid12364344">{{cite journal |author=Sorof J, Daniels S |title=Obesity hypertension in children: a problem of epidemic proportions |journal=Hypertension |volume=40 |issue=4|pages=441–447 |year=2002 |month=հոկտեմբեր|pmid=12364344 |doi= 10.1161/01.HYP.0000032940.33466.12|url=http://hyper.ahajournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=12364344 |accessdate=2009-06-03}}</ref>։ Վերջերս կատարված ուսումնասիրությունները նաև ցույց տվեցին, որ կյանքի վաղ ժամանակաշրջանում ազդած գործոնները (օրինակ՝ ցածր քաշը ծնվելու ժամանակ, հղիության ընթացքում մոր ծխելը և կրծքով հազվադեպ սնվելը) կարող են լինել ռիսկի գործոն՝ հասուն տարիքում էսենցիալ գերճնշման համար,<ref name = "Lawlor 2005">{{cite journal|last=Lawlor|first=DA|coauthors=Smith, GD|title=Early life determinants of adult blood pressure|journal=Current opinion in nephrology and hypertension|date=2005 May|volume=14|issue=3|pages=259–64|pmid=15821420|doi=10.1097/01.mnh.0000165893.13620.2b}}</ref>, սակայն այս ամենը բացատրող մեխանիզմը դեռևս պարզաբանված չէ<ref name = "Lawlor 2005"/>։

Չափավոր և ծանր աստիճանի գերճնշման բուժումը իջեցնում է մահվան հաճախականությունը, սիրտանոթային մահացությունը և 60-ից բարձր տարիք ունեցող անձանց մահացությունը<ref name=Cochrane09/>։ 80-ից բարձր տարիք ունեցողների վերաբերյալ ուսումնասիրությունները քիչ են, սակայն վերջին ուսումնասիրությունները եզրակացնում են, որ հակագերճնշումային բուժումը նվազեցնում է սիրտանոթային մահացությունը և հիվանդացությունը, սակայն էականորեն չի նվազեցնում ընդհանուր մահացությունը<ref name=Cochrane09>{{cite journal |author=Musini VM, Tejani AM, Bassett K, Wright JM |title=Pharmacotherapy for hypertension in the elderly |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume= |issue=4 |pages=CD000028 |year=2009 |pmid=19821263 |doi=10.1002/14651858.CD000028.pub2 |url= |editor1-last=Musini |editor1-first=Vijaya M}}</ref>։ Արյան ճնշման ցանկալի մակարդակը 140/90 մմ ս․ս․-ից ցածր արժեքներն են, թիազիդային միզամուղներն առաջին ընտրության միջոցներ են [[ԱՄՆ]]-ում,<ref>{{cite journal |author=Aronow WS |title=ACCF/AHA 2011 expert consensus document on hypertension in the elderly: a report of the American College of Cardiology Foundation Task Force on Clinical Expert Consensus documents developed in collaboration with the American Academy of Neurology, American Geriatrics Society, American Society for Preventive Cardiology, American Society of Hypertension, American Society of Nephrology, Association of Black Cardiologists, and European Society of Hypertension |journal=J. Am. Coll. Cardiol. |volume=57 |issue=20 |pages=2037–114 |year=2011 |month=May |pmid=21524875 |doi=10.1016/j.jacc.2011.01.008 |url= |author-separator=, |author2=Fleg JL |author3=Pepine CJ |display-authors=3 |last4=Artinian |first4=Nancy T. |last5=Bakris |first5=George |last6=Brown |first6=Alan S. |last7=Ferdinand |first7=Keith C. |last8=Ann Forciea |first8=Mary |last9=Frishman |first9=William H.}}</ref>, իսկ [[Միացյալ Թագավորություն]]ում ուղեցույցները խորհուրդ են տալիս կալցիումական անցուղիների պաշարիչներն օգտագործել որպես առաջին ընտրության միջոց՝ 150/90 կամ 145/85 և ցածր արյան ճնշման ցանկալի մակարդակով<ref name="NICE127-drug">{{cite web |author=National Institute Clinical Excellence |title=1.5 Initiating and monitoring antihypertensive drug treatment, including blood pressure targets |work=GC127 Hypertension: Clinical management of primary hypertension in adults |url=http://publications.nice.org.uk/hypertension-cg127/guidance#initiating-and-monitoring-antihypertensive-drug-treatment-including-blood-pressure-targets-2 |date=օգոստոս 2011 |accessdate=2011-12-23}}</ref>։