«Մագնեզիում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, replaced: |thumb → |մինի oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Քիմիական տարր
| անվանում =Մագնեզիում/ Magnesium (Mg)
| համար = 12
| սիմվոլ =Mg
| վերևից =[[Բերիլիում|Be]]
| ներքևից =[[Կալցիում|Ca]]
| խումբ =
| պարբերություն =
| բլոկ =
| արտաքին տեսք =[[Պատկեր:Magnesium crystals.jpg|240px]] Թեթև, զիջող, արծաթափայլ սպիտակ մետաղ
| պատկեր =Magnesium Spectra.jpg
| ատոմային զանգված =[24,304; 24,307]<ref name="iupac atomic weights">{{ռուսերեն հոդված|автор=Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu.|заглавие=Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)|ссылка=http://iupac.org/publications/pac/85/5/1047/|язык=en|издание=[[Pure and Applied Chemistry]]|год=2013|том=85|номер=5|страницы=1047-1078|doi=10.1351/PAC-REP-13-03-02}}</ref>
| կոնֆիգուրացիա =[Ne] 3s<sup><nowiki>2</nowiki></sup>
| էլեկտրոնային թաղանթ =
| ատոմի շառավիղ =160
| կովալենտային շառավիղ = 136
| Վան-դեր-Վալսի շառավիղ =
| իոնի շառավիղ =66 (+2e)
| էլեկտրաբացասականություն = 1,31
| էլեկտրոդային պոտենցիալ =−2,37 В
| օքսիդացման աստիճան =2
| իոնիզացման էներգիա 1 =737,3 (7,64)
| իոնիզացման էներգիա 2 =
| իոնիզացման էներգիա 3 =
| ֆազ =
| խտություն =1,738<ref name=webelements>{{cite web|url=http://www.webelements.com/magnesium/|title=Magnesium: physical properties|publisher=WebElements|lang=en|accessdate=2013-08-15}}</ref>
| խտություն2 =
| խտություն3 =
| խտություն հջ =
| հալման ջերմաստիճան =
| եռման ջերմաստիճան =1090 °C (1363 K)
| կրիտիկական կետ Կ =
| հալման ջերմունակություն =
| հալման ջերմունակություն2 =
| գոլորշիացման ջերմունակություն =131.8
| ջերմունակություն = 24,90<ref name="ХЭ">{{ռուսերեն գիրք
|автор = Редкол.: Кнунянц И. Л. (гл. ред.)
|заглавие = Химическая энциклопедия: в 5 т
|ссылка = http://www.xumuk.ru/encyklopedia/magnij.html
|место = Москва
|издательство = Советская энциклопедия
|год = 1990
|том = 2
|страницы = 621
|страниц = 671
|тираж = 100 000
}}
</ref>
| էլեկտրոդային պոտենցիալ=−2,37 В
| օքսիդացման աստիճան= 2
| իոնիզացման էներգիա 1 =737,3 (7,64)
| իոնիզացման էներգիա 2 =
| իոնիզացման էներգիա 3 =
| ֆազ =
| խտություն =
| խտություն2 =
| խտություն3 =
| խտություն հջ =
| հալման ջերմաստիճան = 650 °C (923 K)
| եռման ջերմաստիճան =1090 °C (1363 K)
| կրիտիկական կետ Կ =
| հալման ջերմունակություն =
| հալման ջերմունակություն2 =
| գոլորշիացման ջերմունակություն =
| խտություն =
| ջերմունակության =
| ջերմունակություն2 =
| մոլային ծավալ = 14,0
| հագեցած գոլորշի =
| ճնշում հգ 1 =
| ճնշում հգ 10 =
| ճնշում հգ 100 =
| ճնշում հգ 1 k =
| ճնշում հգ 10 k =
| ճնշում հգ 100 k =
| բյուրեղացանցի կառուցվածք =վեցանիստ
| բյուրեղացանցի տվյալներ = ''a'' = 0,32029 նմ, ''c'' = 0,52000 նմ
| C/a հարաբերություն =1,624
| Դեբայի ջերմաստիճան =318
| մագնիսական կառուցվածք =
| տեսակարար դիմադրություն =
| ջերմահաղորդականություն =156
| ջերմաստիճանահաղորդականություն =
| ջերմային ընդարձակում =
| ձայնի արագություն =
| Յունգի մոդուլ =
| CAS համար =
| արգելվող գոտի =
| իզոտոպներ =
| իզոտոպներ լրացումներ =
}}
{{Պարբերական համակարգի տարր|align=center|fontsize=100%|number=12}}
[[Պատկեր:Magnesium element.jpg|thumb|280px|Մետաղական մագնեզիում]]
'''Մագնեզիում''', [[պարբերական համակարգ]]ի 2 խմբի գլխավոր ենթախմբի [[քիմիական տարր]], որի նշանն է '''Mg''' և ատոմային համարը՝ 12։ [[Ատոմ]]ն էլեկտրոնային շերտում ունւ ns² կառուցվածքը, այսինքն s-տարրեր են: Ենթախմբում բոլոր տարերը մետաղական տարրեր են, ատոմային համարի մեծացման հետ մետաղական հատկություններն ուժեղանում են, որը կապված է ատոմների [[շառավիղ]]ի մեծացման և [[իոնացման էներգիա]]յի փոքրացման հետ:
== Բնության մեջ ==
Մագնեզիումի կլարկն - 1,95 % (19,5 կգ/մ): Ընդերքում ամենատարածվածն է, մեծ քանակներով գտնվում է ծովի ջրերում:
Մագնեզիում ստացման հիմնական աղբյուրներն են՝
* Ծովի ջուր - (Mg 0,12-0,13 %),
* [[Կառնալիտ]]MgCl<sub>2</sub> • [[Կալիումի քլորիդ|KCl]] • 6H<sub>2</sub>O (Mg 8,7 %),
*Բիշոֆիտ - [[Մագնեզիումի քլորիդ|MgCl<sub>2</sub>]] • 6H<sub>2</sub>O (Mg 11,9 %),
*Կիզերիտ - MgSO<sub>4</sub> • H<sub>2</sub>O (Mg 17,6 %),
*Դառն աղ - MgSO<sub>4</sub> • 7H<sub>2</sub>O (Mg 16,3 %),
* [[Կաինիտ]] — [[Կալիումի քլորիդ|KCl]] • [[Մագնեզիումի սուլֆատ|MgSO<sub>4</sub>]] • 3H<sub>2</sub>O (Mg 9,8 %),
* [[Մագնեզիտ]] — [[Մագնեզիումի կարբոնատ|MgCO<sub>3</sub>]] (Mg 28,7 %),
* [[Դոլմիտ]] — [[Կալցիումի կարբոնատ|CaCO<sub>3</sub>]]·[[Մագնեզիումի կարբոնատ|MgCO<sub>3</sub>]] (Mg 13,1 %),
* [[Բրուսիտ]] — [[Մագնեզիումի հիդրօքսիդ|Mg(OH)<sub>2</sub>]] (Mg 41,6 %):
[[Երկրակեղև]]ում կազմում է մոտ 2%: Հանդիպում է հիմնականում կարբոնատների (MgCO<sub>3</sub>, CaCO<sub>3</sub>), սուլֆատների (MgSO<sub>4</sub>՝ ծովի ջուր) սիլիկատների և ալյումասիլիկատների ձևով:
== Ստացում ==
Մագնեզիումը հիմնականում ստանում են քլորիդի էլեկտրոլիզով՝ որպես հավելույթ ավելացնելով KCl.
:: <math>\mathsf{MgCl_2 \rightarrow Mg + Cl_2}</math>
Մշակվել է մագնեզիումի ստացման մեկ այլ մեթոդ: Մագնեզիումի օքսիդը բարձր ջերմաստիճանում վերականգնում են սիլիցիումով կամ [[կոքս]]ով.
:: <math>\mathsf{MgO + C \rightarrow Mg + CO}</math>
Մագնեզիումի տարեկան արտադրանք կազմում է հարյուր հազարավոր տոննաներ:
== Ֆիզիկական հատկություններ ==
Մագնեզիումը արծաթավուն սպիտակ մետաղ է, վեցանիստ բյուրեղաքցանցով, բյուրեղացանցի տվյալներն են՝ a = 0,32029 նմ, c = 0,52000 նմ, Z = 2: Սովորական պայմաններում: Մագտնեզիումի խտությունը 20 °C-ում - 1,738 գ/սմ³ է: Հալման ջերմաստիճանը 650 °C է, իս եռման՝ 1090 °C:
Մագնեզիումը կարելին է երկար պահել [[օդ]]ում:
== Քիմիական հատկություններ ==
Փոխազդում է օդի հետ և [[ազոտ]]ի հետ, այս ռեակցիաները միացման են և ուղեկցվում են ջերմության անջատմամբ:
:: <math>\mathsf{2Mg + O_2 \rightarrow 2MgO}</math>
:: <math>\mathsf{3Mg + N_2 \rightarrow Mg_3N_2}</math>
Մագնեզիումը տաքացման պայմաններում և ճնշման տակ միանում է [[Ջրածին|ջրածնի]] հետ՝ առաջացնելով [[հիդրիդներ]]:
:: <math>\mathsf{3Mg + H_2 \rightarrow CaH_2}</math>
Այս հիդրիդները քայքայվում են ջրի ազդեցությամբ՝ ենթարկվելով հիդրոլիզի.
:: <math>\mathsf{CaH_2 + 2H_2O \rightarrow Ca(OH)_2 + 2H_2}</math>
Մագնեզիումը փոխազդում է նաև այլ ոչ [[մետաղներ]]ի հետ: Օրինակ՝
:: <math>\mathsf{2Mg + Si\rightarrow Mg_2SiO}</math>
:: <math>\mathsf{3Mg + S \rightarrow MgS}</math>
Լինելով ուժեղ վերականգնիչ փոխազդում է ոչ մետաղի [[օքսիդներ]]ի հետ.
:: <math>\mathsf{3Mg + SiO_2 \rightarrow 2MgO + Si}</math>
Մագնեզիումը փոխազդում է [[թթուներ]]ի հետ՝ առաջացնելով ջրածին.
:: <math>\mathsf{3Mg + H_2SO_4 \rightarrow MgSO_4 + H_2}</math>
Օքսիդիչ թթուների հետ փոխազդելիս ջրածին չի անջատվում. ստացվում է մետաղի [[աղ]], [[ջուր]] և թթվի վերականգնման արգասիք.
:: <math>\mathsf{Mg + 12HNO_3 \rightarrow Mg(NO3)_2 + N_2 + 6H_2O}</math>
== Կիրառություն ==
Զգալի քանակներով մագնեզիում օգտագործվում է այլ մետաղների արտադրության համար: Գործնական մեծ նշանակություն ունեն մագնեզումական համաձուլվածքներըորոնք մագնեզիումից բացի պարունակում են նաև Al Mn, Zn րայլ տարրեր:
=== Համաձուլվածքներ ===
Մագնեզիումի համաձուլվածքները ամենաթեթև կառուցանյութեր են, որոնց գլխավոր սպառողները ինքնաթիռա- և ավտոմեքենաշինությունն են: Մագնեզիումի ձուլակտորի գինը [[2006]] թվականին կազմել է 3 դոլլար:
=== Միացություններ ===
Մագնեզիումի օքսիդները սպիտակ փոշիներ են: Ստանում են համապատասխան կարբոնատների ջերմային քայքայմամբ.
:: <math>\mathsf{MgCO_3 \rightarrow MgO + CO_2}</math>
Մագնեզիումի օքսիդը ջրում չի լուծվում:
Մագնեզիումի հիդրօքսիդը կարելի է ստանալ աղի և որևէ ալկալու փոխազդեցությունից: Օրինհակ՝
:: <math>\mathsf{Mg(NO_3)_2 + 2NH_4OH\rightarrow Mg(OH)_2 + 2NH_4NO_3}</math>
Մագնեզիումի հիդրօքսիդը արդյունաբերությունում ստանում են օքսիդի և ջրի միացման ռեակցիայով:
=== Մագնեզիումի աղերը ===
Ունեն մեծ կիրառություն, հատկապես սուլֆատները և կարբոնատները:
Մեծ քանակությամբ մագնեզիումի սուլֆատ` MgSO<sub>4</sub>, պարունակվում է ծովի ջրում: Յոթջրյա բյուրեղահիդրատը՝ MgSO<sub>4</sub> • 7H<sub>2</sub>O «դառն աղ» անվամբ հայտնի է որպես լուծողական:
Օգտագործում են կոսմետիկական և ատամի մածուկների արտադրության մեջ, ռենտգենյան ախտորոշման միջոց, ներկերի և գունանյութերի արտադրության մեջ, [[առնետներ]]ի ոչնչացման միջոց:
=== Բժշկության մեջ ===
Մագնեզիումի կենսաμանական նշանակությունը նույնպես էական է: Այդ մետաղն անհրաժեշտ է մկանների և նյարդային համակարգի ճիշտ գործունեության համար: Մարդու օրգանիզմը պարունակում է մոտ 25 գ մագնեզիում, որի մեծ մասը գտնվում է ոսկորներում: Մարդը մագնեզիում է յուրացնում բանջարեղենի միջոցով. բոլոր կանաչ բույսերը պարունակում են քլորոֆիլ, առանց որի, ինչպես գիտեք, անհնար է [[ֆոտոսինթեզ]]ը:
== Մագնեզիում կիրառման նորմերի աղյուսակ ==
{| class="wikitable"
|- border="1" cellspacing="0" cellpadding="4"
|- bgcolor="#CCCCCC" align="center"
! align="left"| Սեռ
! align="center"| Տարիք
! align="center"|Օրական օգտագործվող մագնեզիումի նորմերը<ref>[http://getdiet.ru/Detail/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B8%D0%B9 Суточная норма магния.]</ref>,մգ/օր
! align="center" | Թույլատրելի վերին սահմանը մգ/օր
|-
! align="left"| Նորածիններ
| align="center"| 0-ից մինչև 6 ամիս
| align="center"| 30
| align="center"| Չի գնահատել
|-
! align="left"| Նորածիններ
| align="center"| 7-ից մինչև 12 ամիս
| align="center"| 75
| align="center"| Չի գնահատել
|-
! align="left"| Дети
| align="center"| 1-ից մինչև 3 տարեկան
| align="center"| 80
| align="center"| 145
|-
! align="left"| Երեխաներ
| align="center"| 4-ից մինչև 8 տարեկան
| align="center"| 130
| align="center"| 240
|-
! align="left"| Երեխաներ
| align="center"| 9-ից մինչև 13 տարեկան
| align="center"| 240
| align="center"| 590
|-
! align="left"| Աղջիկներ
| align="center"| 14-ից մինչև 18 տարեկան
| align="center"| 360
| align="center"| 710
|-
! align="left"| Юноши
| align="center"| 14-ից մինչև 18 տարեկան
| align="center"| 410
| align="center"| 760
|-
! align="left"| Мужчины
| align="center"| 19-ից մինչև 30 տարեկան
| align="center"| 400
| align="center"| 750
|-
! align="left"| Տղամարդիկ
| align="center"| 31 տարի և մեծ
| align="center"| 420
| align="center"| 770
|-
! align="left"| Կանայք
| align="center"| 19 մինչև 30 տարեկան
| align="center"| 310
| align="center"| 660
|-
! align="left"| Կանայք
| align="center"| 31 год и старше
| align="center"| 320
| align="center"| 670
|-
! align="left"| Հղի կանայք
| align="center"| 14 մինչև 18 տարեկան
| align="center"| 400
| align="center"| 750
|-
! align="left"| Հղի կանայք
| align="center"| 19 մինչև 30 տարեկան
| align="center"| 350
| align="center"| 700
|-
! align="left"| Հղի կանայք
| align="center"| 31 год и старше
| align="center"| 360
| align="center"| 710
|-
! align="left"| Կրծքով կերակրող կանայք
| align="center"| 14 մինչև 18 տարեկան
| align="center"| 360
| align="center"| 710
|-
! align="left"| Կրծքով կերակրող Կանայք
| align="center"| 19 մինչև 30 տարեկան
| align="center"| 310
| align="center"| 660
|-
! align="left"| Կրծքով կերակրող Կանայք
| align="center"| 31 տարի և մեծ
| align="center"| 320
| align="center"| 670
|-
|}
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Գրականություն ==
* Эйдензон М. А., Магний, М., 1969; Тихонов В. Н.
* Аналитическая химия магния, М., 1973 Иванов А. И., Ляндрес М. Б., Прокофьев О. В.
* Производство магния, М., 1979. С. И. Дракин. П. М. Чукуров.
* ''Дэвис А.'' Нутрицевтика. Питание для жизни, здоровья и долголетия. — М.: Саттва, Институт трансперсональной психологии, 2004. — С.180—188. — ISBN.5-93509-021-X
* ''Минделл Э.'' Справочник по витаминам и минеральным веществам. — М.: Медицина и питание, 2000. — С.83—85. — ISBN.5-900059-03-0
== Արտաքին հղումներ ==
* {{cite web|url=http://www.magnesium.com/w3/|title=Latest Magnesium News|publisher=Magnesium .com|lang=en|accessdate=2013-10-30}}
* {{cite web|url=http://n-t.ru/ri/ps/pb012.htm|title=Магний|publisher=Популярная библиотека химических элементов|accessdate=2013-10-30}}
* [[Պարբերական աղյուսակ]]
Տող 9 ⟶ 290՝
[[Կատեգորիա:Տարրեր]]
| |||