«Շամպինյոն երկսպոր»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չNo edit summary |
No edit summary |
||
Տող 4.
| image file = ChampignonMushroom.jpg
| image descr = Շամպինյոն
| phylum = [[Բազիդիոմիցետներ]]
| latin = ''Agaricus bisporus''▼
| classis =[[Ագարիկոմիցետներ]]
| ordo = [[Ագարիկայիններ]]
| familia = ''Agaricaceae''
| genus = ''' Շամպինյոն '''
|parent =
| author = ([[J.E.Lange]]) [[Imbach]], 1946
| commons = Category:Agaricus bisporus
| syn =
| wikispecies = Agaricus bisporus▼
* {{bt|Psalliota hortensis|var=bispora|J.E.Lange, 1926}}
* {{bt|Agaricus brunnescens|[[Peck]], 1900}}
* {{bt|Psalliota campestris|var=hortensis|([[Cooke]]) [[C.G.Lloyd|Lloyd]], 1899}}
* {{bt|Psalliota hortensis|(Cooke) J.E.Lange, 1926}}
| itis =
| ncbi =
| eol =
▲| wikispecies = Agaricus bisporus
| mycobank = 292246
}}
'''Շամպինյոն''' ({{lang-la|Agaricus bisporus}}), ագարիկոն, աղարիկոն, թնոպի, [[
== Անվանում ==
Հայերենում տարածված են '''ոչխարասունկ''', '''սարի սունկ''' և այլ անուններ։ ''Ոչխարասունկ'' անունն ստացել է սարերում արածող [[ոչխար]]ների անցած տեղերում աճելու համար։ ''Շամպինյոն'' անունը գալիս է ուղղակի «սունկ» նշանակող
== Կենսաբանական նկարագիր ==
Ունի երեք տարատեսակ՝
*սպիտակ,
*բաց դեղնավուն
*դարչնագույն:
Գլխարկը (տրամագիծը՝ 3-13 սմ) բարձիկանման է, մսալի, ամուր, սպիտակ, կեղտոտ-սպիտակ, հետագայում՝ գրեթե դարչնագույն՝ ավելի բաց գունավորված եզրերով, երբեմն կենտրոնում՝ թեփուկավոր: Թիթեղները խիտ են, ազատ, սկզբում՝ վարդագույն, ապա՝ մուգ դարչնագույն: Սպորափոշին մուգ դարչնագույն է: Պտղամիսը սպիտակ է, կտրվածքում՝ վարդագույն, հաճելի սնկային համով և բույրով:
Ոտիկը (երկարություն՝ 3-10 սմ, հաստություն՝ 2-4 սմ) գլանաձև է, ամուր, հարթ, սպիտակ, հետագայում՝ գորշացող, հաստ, ամուր օղակով<ref name="sssr">М. В. Горленко, М. А. Бондарева, Л. В. Гарибова, И. И. Сидорова, Т. П. Сизова. Грибы СССР. Москва, изд. Мысль, 1980</ref>:
== Հայաստանում ==
{{Կենսաֆոտո|101-0114 IMG.JPG|right|Agaricus bisporus|ш=225|color=add8e6}}
ՀՀ-ում՝ 11 տեսակ՝
*Շամպինյոն սովորական (''A. campestris''),
*Շամպինյոն դաշտային (''A. arvensis''),
*Շամպինյոն անտառային (''A. silvaticus'') և այլն:
Առավել տարածված և լայնորեն օգտագործվող տեսակը
*Շամպինյոն երկսպորավորն (''A. bisporus'') է:
== Տարածում և էկոլոգիա ==
Աճում է ամենուրեք՝ մեծ խմբերով, առավելապես՝ գոմաղբով պարարտացված հողի վրա, այգիներում, պարտեզներում, ջերմոցներում և արոտավայրերում:
Ընդհանուր՝ [[Հյուսիսային Ամերիկա]], [[Եվրոպա]], [[Հարավային Կովկաս]] ([[Վրաստան]], [[Հայաստան]]): Եվրոպայի մի շարք երկրներում հազվադեպ է հանդիպում: Հայաստանում հայտնաբերված է Արագածի ֆլորայի շրջանում՝ Արխաշան գետի ափ, Սևանի շրջակայքում:
Շամպինյոնի մշակումն ունի բավականին հին պատմություն։ Ըստ մի շարք հետազոտողների՝ մշակովի շամպինյոնը պատկանում է ''Psalliota campestris'' տեսակին։ Սակայն կան և հակառակ տեսակետներ, ըստ որոնց մշակովի շամպինյոնը հավաքական տեսակ է։ Դրա էությունն այն է, որ արհեստական մշակման համար ստեղծված են շամպինյոնի մի շարք տեսակներ, որոնք իրարից տարբերվում են և ձևաբանական, և կենսաբանական հատկանիշներով։▼
== Նշանակություն և կիրառում ==
Ամենաբւսրձրորակ ուտելի սնկերից է: Օգտագործվում է թարմ, թթու և աղ դրած: Արհեստականորեն աճեցվում է շատ երկրներում, այդ թվում՝ [[ՀՀ]]-ում՝
հատուկ սնկանոցներում: Աշխարհում աճեցվող սնկերի արտադրանքի ծավալում զբաղեցնում է առաջին տեղը:
== Պատկերասրահ ==
<gallery perrow="5">
Image:Portobello_mushrooms.jpg|
Image:Giant mushroom cross-section.jpg|
Image:Giant mushroom underside.jpg|
Image:Agaricus bisporus (Cup mushroom, doubled).jpg|
Image:Agaricus bisporus Zuchtchampignon2.jpg|
</gallery>
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Գրականություն ==
▲Շամպինյոնի մշակումն ունի բավականին հին պատմություն։ Ըստ մի շարք հետազոտողների՝ մշակովի շամպինյոնը պատկանում է Psalliota campestris տեսակին։ Սակայն կան և հակառակ տեսակետներ, ըստ որոնց մշակովի շամպինյոնը հավաքական տեսակ է։ Դրա էությունն այն է, որ արհեստական մշակման համար ստեղծված են շամպինյոնի մի շարք տեսակներ, որոնք իրարից տարբերվում են և ձևաբանական, և կենսաբանական հատկանիշներով։
* {{ռուսերեն գիրք|заглавие = Жизнь растений|ответственный = гл. ред. А. А. Фёдоров|том = 2. Грибы (под ред. [[Горленко, Михаил Владимирович|М. В. Горленко]])|место = М.|издательство = «Просвещение»|год = 1976|страницы = 286—288)}}
*{{cite book|last=Benjamin|first=Denis R.|title=Mushrooms: poisons and panaceas—a handbook for naturalists, mycologists and physicians|publisher=WH Freeman and Company|place=New York|year=1995|isbn=0-7167-2600-9}}
▲Հայերենում տարածված են '''ոչխարասունկ''', '''սարի սունկ''' և այլ անուններ։ ''Ոչխարասունկ'' անունն ստացել է սարերում արածող [[ոչխար]]ների անցած տեղերում աճելու համար։ ''Շամպինյոն'' անունը գալիս է ուղղակի «սունկ» նշանակող [[ֆրանսերեն]] ''champignon'' բառից։
*{{cite book|last=Genders|first=Roy|title=Mushroom Growing for Everyone|year=1969|publisher=Faber|place=London|isbn=0-571-08992-5|ref=harv}}
▲[[Պատկեր:2010-08-07 Agaricus campestris gills.jpg|աջից|280px]]
*{{cite web|author=Kuo, M.|title=''Agaricus bisporus'': The common mushroom |date=January 2004|publisher=MushroomExpert.Com |url=http://www.mushroomexpert.com/agaricus_bisporus.html}}
*City of Hope Research [http://www.cityofhope.org/about/publications/hope-news/2008-vol-3-num-19-june-16/Pages/researchers-study-mushrooms-cancerfighting-potential.aspx]
== Արտաքին հղումներ ==
Տող 24 ⟶ 83՝
* [http://www.nutritiondata.com/facts-B00001-01c20e2.html Սովորական սնկերի բաղադրության լիարժեք տեղեկատվություն]{{en icon}}
* [http://www.mssf.org/cookbook/button.html Սնկերի եփման խոհարարական բաղադրատոմսեր]{{en icon}}
*[http://www.nutritiondata.com/facts-B00001-01c20e2.html Complete common mushroom nutrition info]
*[http://www.mssf.org/cookbook/button.html Mushroom cookbook and information]
*[http://www.cityofhope.org/about/publications/hope-news/2008-vol-3-num-19-june-16/Pages/researchers-study-mushrooms-cancerfighting-potential.aspx Information about a human study with ''Agaricus bisporus'' taking place at the City of Hope.]
*[http://exposureroom.com/champignons A high-definition video of a French cave of " Champignons de Paris " closed in 2009.]
{{ՀԲ}}
[[Կատեգորիա:Սնկեր]]
[[Կատեգորիա:Ուտելի սնկեր]]
| |||