«Տրամաչափային բոզոն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Տրամաչափային բոզոն''', հիմնարար փոխազդեցությունները պայմանավորող [[բոզոն]] [[տարրական մասնիկների ֆիզիկա]]յում<ref>{{cite book | author=Gribbin, John | title=Q is for Quantum – An Encyclopedia of Particle Physics | publisher=Simon & Schuster | year=2000 | isbn=0-684-85578-X}}</ref><ref>{{cite book | author=Clark, John, E.O. | title=The Essential Dictionary of Science | publisher=Barnes & Noble | year=2004 | isbn=0-7607-4616-8}}</ref>։ [[Տարրական մասնիկներ]]ը, որոնց փոխազդեցությունները նկարագրվում են [[տրամաչափային դաշտերի տեսություն|տրամաչափային տեսությամբ]], միմյանց հետ փոխազդում են՝ փոխանակելով տրամաչափային բոզոններ, որոնք հիմնականում [[վիրտուալ մասնիկներ|վիրտուալ]] են։

Տարրական մասնիկների Ստանդարտ մոդելում տարբերակվում են չորս տիպի տրամաչափային բոզոններ․ [[պրոտոն]]ը, որով պամանավորված է [[էլեկտրամագնիսական փոխազդեցություն]]ը, [[W և Z բոզոններ]]ը, որոնք կրում են [[թույլ փոխազդեցություն]]ը և [[գլյուոն]]ը, որը կրում է [[ուժեղ փոխազդեցություն]]ը<ref>{{cite book | author=Veltman, Martinus | title=Facts and Mysteries in Elementary Particle Physics | publisher=World Scientific | year=2003 | isbn=981-238-149-X}}</ref>։

[[Քվանտային քրոմոդինամիկա|Քվանտային տրամաչափային տեսության]] մեջ տրամաչափային բոզոնները [[տրամաչափային դաշտ|տրամաչափային դաշտերի]]երի [[քվանտ|քվանտներն]]ներն են։ Հետևաբար, տրամաչափային բոզոններ կան այնքան, որքան տրամաչափային դաշտերի աղբյուրներ։ [[Քվանտային էլեկտրադինամիկա]]յում տրամաչափային խումբը [[U(1)|''U''(1)]] է․ այս պարզագույն դեպքում կա միայն մեկ տրամաչափային բոզոն։ Քվանտային քրոմոդինամիկայում ավելի բարդ [[SU(3)|''SU''(3)]] խումբն ունի ութ աղբյուր՝ համապատասխանաբար ութ գլյուոններով։ [[Էլեկտրաթույլ փոխազդեցություն|Էլեկտրաթույլ փախազդեցության]] մեջ երեք W և Z բոզոնները համապատասխանում են (մոտավոր) [[SU(2)|''SU''(2)]]֊ի երեք աղբյուրներին։

Տեխնիկական պատճառներով, ներառյալ [[տրամաչափային ինվարիանտություն]]ը, տրամաչափային բոզոնները մաթեմատիկորեն նկարագրվում են զանգված չունեցող մասնիկների համար տրվող [[դաշտ (ֆիզիկա)|դաշտի]] հավասարումներով։ Հետևաբար, նաիվ տեսական մակարդակում բոլոր տրամաչափային բոզոններից պահանջվում է լինել առանց զանգվածի, և նրանցով նկարագրվող ուժերը պետք է լինեն հեռազդող։ Այս գաղափարի և թույլ փոխազդեցությունների՝ կարճազդող լինելու փորձարարական վկայության կոնֆլիկտը պահանջում է հետագա տեսական հետազոտություններ։

Համաձայն Ստանդարտ մոդելի, W և Z բոզոնները [[Հիգսի մեխանիզմ]]ի միջոցով զանգված են ձեռք բերում։ Հիգսի մեխանիզմում [[էլեկտրաթույլ փոխազդեցության]] չորս տրամաչափային բոզոնները (''SU''(2)&times;''U''(1) սիմետրիայի) միանում են [[Հիգսի դաշտ]]ին։ Իր փոխազդեցության պոտենցիալի ձևի պատճառով այս դաշտը ենթակա է [[սիմետրիայի ինքնակամ խախտում|սիմետրիայի ինքնակամ խախտումի]]։ ի։ Արդյունքում տիեզերքում կա Հիգսի ոչ զրոյական կոնդենսատ։ Այս կոնդենսատը միանում է երեք էլեկտրաթույլ տրամաչափային բոզոններին (W-երինs և Z-ին)՝ դրանց տալով զանգված, մյուս տրամաչափային բոզոնը մնում է առանց զանգվածի ([[ֆոտոն]]ը)։ Այս տեսությունը կանխատեսում է նաև սկալյար [[Հիգսի բոզոն]]ի գոյությունը, որը հայտնաբերվեց 2012թ․ հուլիսի 4-ի զեկուցումներով թվագրվող փորձերում<ref>{{cite web|title=CERN experiments observe particle consistent with long-sought Higgs boson|url=http://press.web.cern.ch/press/PressReleases/Releases2012/PR17.12E.html|publisher=CERN|accessdate=4 July 2012}}</ref>։