Վիքիպեդիա

«Սմբատ Ա Սյունի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 12.
|թագուհի=
}}
'''Սմբատ ՍյունինԱ Սյունի''' կամ '''Սմբատ Սահակյան''', [[Սյունիքի թագավորություն|Սյունիքի թագավորության]] հիմնադիր թագավոր։ Իշխել է տասը տարի ([[987]] - [[998]]): Սմբատ Սյունին Աշոտ Սյունու 4 զավակներից մեկի՝ Սահակի որդին էր։ 963թ.-ից963 թվականից որպես Սյունիքի իշխան՝ իր տիրապետությունն էր հաստատել [[Ծղուկ]] և [[Բաղք]] գավառներում։ 976-980 թթ.թվականներին [[Սյունիներ]]ի իշխանության դրոշն էր հաստատել ամբողջ [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիքի]] վրա։ 987թ.987 թվականին<ref>The Journal of Jewish studies 2002:<blockquote>Vayots Dzor was the largest district of the kingdom of Siwnik which was founded in 987 by the 'principal prince' Smbat, son of Sahak prince of Baghk</blockquote></ref>, օգտվելով [[Բագրատունյաց Հայաստան|Անիի թագավորության]] ժամանակավոր թուլացումից, Ռավվավի ամիրաների ու [[Խաչենի իշխանություն|Արցախի իշխանների]] օժանդակությամբ Սյունիքը հռչակել է անկախ։ Իր թագավորության մեջ, սակայն չեն մտել Սյուիք նահանգի [[Գեղարքունիք]] և [[Երնջակ]] գավառները։ Ինչպես վկայում է [[Ստեփանոս Օրբելյան]]ը՝ «''…Թագ կապեն գեղեցկահասակ եւ վայելչագիտակ առնն հայկազնոյ Սմբատայ` Սիւնեաց տեառն''»<ref>Ստեփանոս Օրբելյան, Սիսական նահանգի պատմություն, Թիֆլիս,1910:<blockquote>Թագ կապեն գեղեցկահասակ եւ վայելչագիտակ առնն հայկազնոյ Սմբատայ` Սիւնեաց տեառն</blockquote></ref>. Սմբատ Ա-ն հիմնում և ձևավորում է թագավորական ապարատը, բացում դատարաններ, նորոգում ամրոցները և ժամանակակից տեսքի բերում բանակը: ▼
'''Սմբատ Ա Սյունի''' կամ '''Սմբատ Ա Սահակյան''', [[Սյունիքի թագավորություն|Սյունիքի թագավորության]] հիմնադիր թագավոր։
 
Ինչպես վկայում է [[Ստեփանոս Օրբելյան]]ը՝
{{քաղվածք|Թագ կապեն գեղեցկահասակ եւ վայելչագիտակ առնն հայկազնոյ Սմբատայ` Սիւնեաց տեառն|[[Ստեփանոս Օրբելյան]]<ref>Ստեփանոս Օրբելյան, Սիսական նահանգի պատմություն, Թիֆլիս,1910:<blockquote>Թագ կապեն գեղեցկահասակ եւ վայելչագիտակ առնն հայկազնոյ Սմբատայ` Սիւնեաց տեառն</blockquote></ref>:}}
 
Սմբատ Ա-ն հիմնում և ձևավորում է թագավորական ապարատը, բացում դատարաններ, նորոգում ամրոցները և ժամանակակից տեսքի բերում բանակը:
 
== Սյունիքի թագավորություն ==
{{Հիմնական հոդված|Սյունիքի թագավորություն}}
Սյունիքի թագավորությունը (987 - 1170), [[Սյունիք նահանգ]]ում կազմավորված թագավորություն։ Կոչվում է նաև ''Կապանի թագավորություն''։
Ըստ «[[Աշխարհացոյց]]ի», ներառել է նախարարական շրջանի 12 գավառներից 7-ը (Բաղք-Քաշունիքի հետ` 8)` ներկայացնելով հետևյալ պատկերը.
Տող 29 ⟶ 36՝
Դրանից հետո Սյունիքի թագավորության մեջ են մտնում նախկին Սյունյաց աշխարհի միայն մոտ մեկ երրորդը՝ նրա հարավ- արևելյան մի քանի գավառները։ Այդ ժամանակից սկսած Սյունիքի թագավորության սահմանները արևմուտքում կազմում էին [[Զանգեզուրի լեռներ]]ի հարավային մասը, հարավում [[Արաքս]] գետը, արևելքում՝ [[Աղավնո]] ([[Հագարի]]) գետը, իսկ հյուսիսում այդ սահմանն անցնում էր Հագարի գետի [[Աղողլան]] վտակի և [[Որոտան]] գետի ջրբաժան լեռներով, ապա ուղղվում դեպի արևմուտք և հատվում Սյունյաց լեռների հետ։ Սյունիքի թագավորությունը նշված սահմաններում ընդգրկում էր [[Բաղք]], [[Կապան]], [[Արևիք]], [[Կովսական]] ու [[Հաբանդ]] գավառները՝ ամբողջությամբ, և [[Ծղուկք]] գավառի հարավային մասը։ Այս սահմանները վերաբերում են [[11-րդ դար]]ին, ներկայացնում են Սյունիքի թագավորության առավելագույնը ՝ հետագա ժամանակների համեմատությամբ։ Սյունիքի թագավորության մեջ կային 43 [[բերդ]], 48 [[վանք]] և 1000-ից ավելի գյուղեր։ Սյունիքի թագավորության մայրաքաղաքը սկզբնական շրջանում [[Շաղատ]] գյուղաքաղաքն էր, իսկ [[10-րդ դար]]ի վերջերից [[Կապան]] քաղաքը։
 
== Սմբատի կառավարումը ==
▲'''Սմբատ Սյունին''' Աշոտ Սյունու 4 զավակներից մեկի՝ Սահակի որդին էր։ 963թ.-ից որպես Սյունիքի իշխան՝ իր տիրապետությունն էր հաստատել [[Ծղուկ]] և [[Բաղք]] գավառներում։ 976-980 թթ.[[Սյունիներ]]ի իշխանության դրոշն էր հաստատել ամբողջ [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիքի]] վրա։ 987թ.<ref>The Journal of Jewish studies 2002:<blockquote>Vayots Dzor was the largest district of the kingdom of Siwnik which was founded in 987 by the 'principal prince' Smbat, son of Sahak prince of Baghk</blockquote></ref>, օգտվելով [[Բագրատունյաց Հայաստան|Անիի թագավորության]] ժամանակավոր թուլացումից, Ռավվավի ամիրաների ու [[Խաչենի իշխանություն|Արցախի իշխանների]] օժանդակությամբ Սյունիքը հռչակել է անկախ։ Իր թագավորության մեջ, սակայն չեն մտել Սյուիք նահանգի [[Գեղարքունիք]] և [[Երնջակ]] գավառները։ Ինչպես վկայում է [[Ստեփանոս Օրբելյան]]ը՝ «''…Թագ կապեն գեղեցկահասակ եւ վայելչագիտակ առնն հայկազնոյ Սմբատայ` Սիւնեաց տեառն''»<ref>Ստեփանոս Օրբելյան, Սիսական նահանգի պատմություն, Թիֆլիս,1910:<blockquote>Թագ կապեն գեղեցկահասակ եւ վայելչագիտակ առնն հայկազնոյ Սմբատայ` Սիւնեաց տեառն</blockquote></ref>. Սմբատ Ա-ն հիմնում և ձևավորում է թագավորական ապարատը, բացում դատարաններ, նորոգում ամրոցները և ժամանակակից տեսքի բերում բանակը:
[[Պատկեր:Bagratids 11century BSE ru.png|մինի|ձախից|[[Բագրատունյաց Հայաստան]]]]
[[988]]թ. թվականին<ref name="988г.">Степаненко В. П., Из истории армяно-византийских отношений второй половины X—XI в. (к атрибуции монет Кюрикэ куропалата), 1978:<blockquote>Войска вассальных государств принимали участие во всех внешнеполитических акциях анийских Багратидов. В качестве примера можно привести конфликт владетеля Тао Давида Куропалата с царём Абхазии Картли Багратом III и его отцом Гургэном (988). Союзник Давида шаханшах Смбат II направил ему на помощь войска Вананда, Сюника, Васпуракана и Ташир-Дзорагета.</blockquote></ref> ճանաչեց Անիի Բագրատունիների գերիշխանությունը: [[991]]—[[992]] թթ.թվականներին [[Գագիկ Ա]] թագավորըիրթագավորը իր վասալից գրավում է [[Վայոց Ձոր]]ը<ref>http://slovari.yandex.ru/~книги/БСЭ/Гагик%20I/,Гагик I</ref><ref>Степаненко В. П., Политическая обстановка в Закавказье в первой половине XI в., 1975:<blockquote>Тем не менее шаханшахам (царям царей) Анийского царства —Смбату II (977—990) и Гагику I (990—1020) удалось временно стабилизировать обстановку. К Анийскому царству были присоединены Двинский эмират Саларидов, княжество Вайоц-дзор, области Сюникского и Парисосского царств.</blockquote></ref>, [[Ճահուկ]]ը և [[Ծղուկ (Սյունիքի մարզ)|Ծղուկի]] հյուսիսը՝ ստիպելով Սյունիքի թագավորին բավարարվելով նահանգի հարավային գավառներով: Փոխարենը Սմբատը ստանում է Երնջակը, որը ազատագրվել էր Գողթանի ամիրայությունից:
 
[[970]] թ.թվականին Սյունյաց գահերեց իշխան Աշոտի թոռը` Սահակի որդի Սմբատը, նույնպես արտաքին ուժերի սադրիչ միջամտությամբ իրեն հռչակեց Սյունիքի թագավոր: ''«
{{քաղվածք|Այդ ինչու՞, գրում է [[Ստեփանոս Օրբելյան]]ը, Հրաչեի կողմից գերեվարված Բագրատունիների ժառանգներից կարող են օծվել հայոց թագավորներ, իսկ Սյունյաց աշխարհից` ոչ։ Չէ՞ որ ի Հայկայ երևելի հարազատութեամբ որդիք զհարս փոխանակելով և տերութեամբ եկեալ հասեալ էին մինչև ցայժմ։ Սյունյաց աշխարհի իշխանները «երբեք ոչ ըմբոստացան ի հայրենի տերութեանցն», ուստի «քրեական մեղք» չի կարելի համարել Սմբատի գահակալությունը»։գահակալությունը։|[[Ստեփանոս ''Օրբելյան]]}}
Սյունիքի թագավորությունը տնտեսական կապերով կապված էր Անի-Շիրակի ու [[Վասպուրականի թագավորություն]]ների ու [[Աղվանք]]ի հետ։ Երկրում առևտրական ճանապարհների վրա առաջացել էին փոքրիկ, բայց առևտրական տեսակետից զգալի նշանակություն ունեցող գյուղաքաղաքներ։ Ամբողջ թագավորության մեջ տնտեսական և քաղաքական բացառիկ նշանակություն ուներ երկրի միակ քաղաքը՝ Կապանը, որը առևտրի ու տեղական նշանակություն ունեցող արհեստագործական կենտրոնն էր։ Սյունիքի թագավորությունում, [[գյուղատնտեսություն]]ից բացի, մեծ զարկ էր ստացել [[պղինձ|պղնձի]] հանույթն ու ձուլումը։
[[Պատկեր:Baghaberd.jpg|մինի|[[Բաղաբերդ]]]]
Սյունիքի թագավորության տնտեսական վերելքը երկար չի տևում։ 11-րդ դարի երջերից նա ընկնում է քաղաքական աննպաստ դրության մեջ։ 12-րդ դարի հենց սկզբից Սյունիքի թագավորությունը ստիպված է լինում համառ մարտեր մղել սելջուկյան նվաճողների դեմ։ Սելջուկներին հաջողվում է [[1103]]թ. ավերել թագավորության մայրաքաղաք Կապանը, ապա մեկը մյուսի հետևից գրավել նրա տարածքները։ [[1170]]թ. սելջուկները գրավում են Սյունիքի թագավորության վերջին բերդը՝ [[Բաղաբերդ]]ը, որով և Սյունիքի թագավորությունը պատմության ասպարեզից վերանում է։
 
Սյունիքի առաջին գահակալը` Սմբատ Սահակյանը վախճանվեց [[998]] թ.թվականին և ամփոփվեց [[Տաթևի վանք]]ում։ Գահը ժառանգեց որդի [[Վասակ Ա Սյունի|Վասակը]] ([[998]]-[[1040]]թթ.), որը «ազատակոյտ բազմութեամբ» թագավոր օծվեց Գրիգոր եպիսկոպոսի ձեռքով։ Նրա կրտսեր եղբայր Սևադան դարձավ իշխանաց իշխան<ref>http://hpj.asj-oa.am/1639/1/2006-2(134).pdf</ref>։
 
Սյունիքի առաջին գահակալը` Սմբատ Սահակյանը վախճանվեց [[998]] թ.թվականին և ամփոփվեց [[Տաթևի վանք]]ում։
{{Տեղեկաքարտ Հաջորդականություն2
| Նախորդող = -
Տող 51 ⟶ 58՝
| color3 = #FE642E
}}
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
== Տես նաև ==
 
* [[Սմբատ Բ Սյունի]]
 
{{ՀՍՀ}}
 
[[Կատեգորիա:Սյունիքի պատմություն]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Սմբատ_Ա_Սյունի» էջից