«Պոպուլյացիոն գենետիկա»–ի խմբագրումների տարբերություն

{{Գենետիկա}}

'''Պոպուլյացիոն գենետիկա''' կամ '''պոպուլյացիաների գենետիկա''', [[գենետիկա]]յի մի բաժին, որը ուսումնասիրում է [[ալլել]]ների բաշխման հաճախականությունը և դրանց փոփոխությունները էվոլյուցիայի շարժիչ ուժերի՝ [[մուտագենեզ]]ի, բնական ընտրության, [[գեների դրեյֆի]], գաղթի գործընթացների ազդեցության տակ։ Այն նաև ուշադրություն է դարձնում ենթապոպուլյացիոն կառուցվածքին և պոպուլյացիայի տարածական կառուցվածքին։ Պոպուլյացիոն գենետիկան փորձում է բացատրել հարմարվողականությունն ([[ադապտացիա]]ն) ու մասնագիտացումը և հանդիսանում է էվոլյուցիայի [[սինթետիկ]] տեսության հիմնական բաղադրիչներից մեկը։ Պոպուլյացիոն գենետիկայի ձևավորման վրա առավել մեծ ազդեցություն են ունեցել [[Սյուել Ռայթ]]ը (անգլ. Sewell Wright), [[Ռոնալդ Ֆիշեր]]ը (անգլ. Ronald Fisher), [[Ջոն Հոլդեյն]]ը (անգլ. John Haldane) և [[Սերգեյ Սերգեյեվիչ Չետվերիկով]]ը, իսկ [[Գոդֆրի Հարդին]] (անգլ. Godfrey Harold Hardy) և [[Վիլհելմ Վայբերգ]]ը ձևակերպել են վճռորոշ օրինաչափությունները, որոնք որոշում են ալլելների հաճախականությունները պոպուլյացիաներում։

==Կիրառման ոլորտ և տեսական մաս==

Հնարավոր է էվոլյուցիայի ժամանակակից սինթետիկ տեսության առավել նշանակի ֆորմալ նվաճումն է հանդիսանում պոպուլյացիոն գենետիկայի մատեմատիկական հիմքերի ձևավորումը։ Որոշ հեղինակներ անգամ գտնում են, որ պոպուլյացիաների դինամիկայի մաթեմատիկական բացատրությունը էվոլյուցիայի [[սինթետիկ]] տեսության հիմքն է։

[[Ռիչարդ Լևոնտին]]ը ձևակերպել է պոպուլյացիոն գենետիկայի տեսական խնդիրները։ Նա ներկայացրել է տեսական գենետիկայի 2 ոլորտ ` գենետիկական և [[ֆենոտիպ]]ային: Պոպուլյացիոն գենետիկայի ավարտված տեսության հիմնական նպատակը օրենքների հավաքածուի ձևակերպումն է, որոնք կարտահայտեն (G1) գենոտիպային հավաքածուից անցումը հնարավոր ֆենոտիպերի (P1) սերիային` հաշվի առնելով բնական ընտրության ազդեցությունը, ինչպես նաև օրենքների այն հավաքածուն, որը թույլ կտար ֆենոտիպերի (P2) հավաքածուին բնութագրել աստացված պոպուլյացիայում ներկայացված (G2) գենոտիպը։ Եվ քանի որ մենդելեևի •ենետիկան կարող է կանխագուշակել գենոտիպերի հաջորդ սերունդը ըստ ֆենոտիպերի հավաքածուի, շղթան փակվում է։ Ահա այս ձևափոխության սխեմատիկ պատկերը.

: <math>G_1 \rightarrow^{T_1}P_1 \rightarrow^{T_2}P_2 \rightarrow^{T_3}G_2

(Ըստ Lewontin 1974, p.&nbsp;12).

Անգամ մի կողմ դնելով այն պահը, որ դասական աշխատանքների ընթացքում ժառանգության ուսումնասիրման և մոլեկուլյար գենետիակական հետազոտությունների մակարդակով հայտնաբերվել են մենդելեևի ժառանգականությունից բազում շեղումներ, ապա դա հսկայական խնդիր է։

T1-ը ներկայացնում է գենետիկական և [[էպիգենետիակա]]կան օրենքներ, գործառնական կենսաբանության կամ զարգացման կենսաբանության տեսակետներ, որոնք բնութագրում են գենոտիպից ֆենոտիպին անցումը։ Նշանակենք այն որպես «գենոտիպ-ֆենոտիպ արտացոլում»։ T2-ը դա բնական ընտրության գործունեության հետ կապված փոփոխություններն են T3-ը էներգետիկ կապերն են որոնք որոշում են գենոտիպերը ընտրված ֆենոտիպերի հիման վրա, և վերջապես T4-ը մենդելեևի գենետիկայի օրինաչափությունները։

==Պոպուլյացիաների գենետիկայի զարգացման փուլերը ==

# 20-ականների 2-րդ կեսերից մինչև 20-րդ դարի 30-ականների վերջ։ Այս ժամանակաշրջանում տեղի էր ունենուն պոպուլյացիաների գենետիակական հետերոգենության վերաբերյալ տվյալների կուտակում։ Այն ավարտվեց պոպուլյացիաների պոլիմորֆիզմի վերաբերյալ պատկերացման ձևավորմամբ։

# 60-ականների 2-րդ կեից մինչև 20-րդ դարի 70-ական թվականների վերջ։ Այս փուլը բնորոշվում էպոպուլյացիաների ուսումնասիրման համար սպիտակուցային էլեկտրոֆարեզի կիրառմամբ։ Պատկերացում է ձևավորվում էվոլյուցիայի չեզոք բնույթի վերաբերյալ։

# 1970-ական թվականների վերջ։ Այս շրջանը բնութագրվում է պոպուլյացիաներում տեղի ունեցող գործընթացների առանձնահատկությունների ուսումնասիրման համար դեպի ԴՆԹ տեխնոլոգիաների օգտագործումը մեթոդական տեղաշարժով։ Այս փուլի կարևոր պահ է հաշվողական տեխնիկայի և մասնա գիտացված ծրագրերի (օրինակ՝ [[PHYLIP]], [[ClustalW]] ) կիրառումը։

==Հայտնի պոպուլյացիոն գենետիկներ==

Ֆունդամենտալ օրինաչափությունը, որը նկարագրում է գեների և ֆենոտիպերի ալլելների հաճախականությունների միջև փոխհարաբերությունը իրարից անկախ դուրս են բերել Հարդին և Վայնբերգը [[1908]] թվականին։ Այդ ժամանակաշրջանում պոպուլյացիոն գենետիկա դեռ գոյություն չուներ, այնուամենայնիվ հետազոտողների կողմից հայտնաբերված կախվածությունը գտնվում է տվյալ գիտության հիմքում։ [[Ս.Ս. Չետվերիկով]]ի աշխատանքները ռեցեսսիվ մուտացիաների կողմից Drosophila melanogaster բնական պոպուլյացիաների հագեցվածության արտահայտման ուղղությամբ նույնպես կարևոր խթան հանդիսացան գենետիկ պոպուլյացիոն հետազոտությունների զարգացման համար։

Պոպուլյացիոն գենետիկայի տեսական և մաթեմատիկական ապարատի հիմնադիրներ կարելի է համարել անգլիացի բուսաբաններ [[Ռոնալդ Ֆիշերին]] (1890-1962) և [[Ջոն Հոլդեյնին]] (1892-1964), ինչպես նաև ամերիկացի գիտնական Սյուել Ռայթին(1889-1998)։ Ֆիշերը և Ռայթը տարաձայնություններ ունեին մի շարք ֆունդամենտալ հարցերի շուրջ և բանավիճում էին ընտրության և գենետիկական դրեյֆի վերաբերյալ։ Ֆրանսիացի հետազոտող [[Գուստավ Մալեկո]]ն (1911-1998) նույնպես կարևոր ներդրում ունեցավ դիտարկվող դիսցիպլինի վաղ զարգացման մեջ։ Ամերիկյան և բրիտանական դպրոցների միջև տարաձայնություննրը շարունակվում էին երկար տարիներ։ [[Ջոն Մեյնարդ Սմիթ]]ը (1920-2004) Հոլդեյնի աշակերտն էր այն ժամանակ, երբ [[Ու. Դ. Համիլտոն]]ը (1936-2000) գտնվում էր Ֆիշերի աշխատանքների ազդեցության տակ։ Ամերիկացի գիտնական [[Ջորջ Պրայս]]ը (1922-1975) աշխատել է երկուսի հետ։ Ռայթի ներկայացուցիչները [[ԱՄՆ]]-ում դարձան ճապոնացի գենետիկ [[Մոտո Կիամուրան (1924-1994)։ Իտալացի Լուիջի Լուկա Կավալի-Սֆորցան պոպուլյացիաների գենետիկը Ռայթի հետևորդները ԱՄՆ-ում դարձան ճապոնացի գենետիկ [[Մոտո Կամուրա]]ն։ Իտալացի [[Լուիջի Լուկա Կավալի-Սֆորցա]]ն պոպուլյացիաների գենետիկ 1970-ական թվականներին աշխատել է [[Ստենֆորդ]]ում և հատուկ ուշադրություն էր դարձնում մարդու պոպուլյացիայի գենետիկային։

 

# Кайданов Л. З. Генетика популяций. Москва. Изд-во "Высшая школа", 1996. 320 с.