«Ազենկուրի ճակատամարտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ազենկուրի ճակատամարտ'''- ճակատամարտը տեղի է ունեցել [[1415]]-ի [[հոկտեմբերի 25]]-ին ֆրանսիական և [[անգլիա]]կան զորքերի միջև [[Ազենկուր]] կոչվող վայրի մերձակայքում Հյուսիսային [[Ֆրանսիա]]յում [[Հարյուրամյա պատերազմ]]ի ժամանակ: Այս ճակատամարտի յուրահատկությունը կայանում է նրանում, որ ֆրանսիական մեծաթիվ զորքերը ջաղջախիչ պարտություն կրեցին: Նման պարտության պատճառը անգլիական նետաձիգների ճիշտ ընտրված մարտավարությունն էր, ովքեր զինված էին [[երկար աղեղ]]ներով, գործողությունները համաձայնեցված էին ծանրազեն զորքերի հետ(նման մարտավարություն անգլիացիներն արդեն կիրառել էին ֆրանսիացիների դեմ [[1346]]-ի Կրեսի ճակատամարտում, [[1368]]-ին ֆրանսիական թագավոր [[[[Կարլ V|Կարլ 5-րդ Իմաստուն]]]]ը հրաման արձակեց` ամբողջ ժողովրդին զինել նետերով, բայց դա սովոույթ չդարձավ, ինչպես նաև անգլացիների հաղթանակի համար հող նախապատրաստեց` ֆրանսիական ֆեոդալական հիերարխիայի ուժեղացումը):

Ճակատամարտը նոր էջ բացեց Ֆրանսիայի պատմության մեջ: Ազենկուրում կրած պարտության հետևանք եղավ [[1420]]-ի [[Տուրայի պայմանագիր]]ը, որի համաձայն [[Հենրիխ 5-րդ]]ը հռչակվեց ֆրանսիական գահի ժառանգորդ: ՀենրիխՀենրի 5-րդը նաև ձգտում էր կազմակերպել հերթական [[խաչակրաց արշավանք]]ը:Այս երկու նախաձեռնությունները չիրականացվեցին-ՀենրիխՀենրի 5-րդը մահացավ [[1422-ի օգոստոսի 31]]-ին 34 տարեկան հասակում՝ դիզենտերիայից, որով վարակվել էր հավանաբար ֆրանսիական Մո քաղաքիպաշարման ժամանակ:

ՀենրիխՀենրի 5-րդը ներխուժեց Ֆրանսիա վերջինիս արքայի կողմից հաշտության պայմանագրի խզումից հետո: Հավակնելով ֆրանսիական գահին՝ ՀենրիխըՀենրին ներխուժեց Ֆրանսիայի տարածք այն համոզմամբ, որ [[Նորմանդիա]]յի հերցոգությունը (դքսություն) պատկանում է իրեն: [[1415]]-ի [[օգոստոսի 13]]-ին 28-ամյա Անգլիայի արքա ՀենրիխՀենրի 5-րդը քսան հազարանոց զորքով հասավ [[Սեն (գետ)|Սեն գետ]]ի ափ՝ Հարֆլյոր կոչվող վայր, որը նրան տվեց կարևոր ռազմավարական դիրք, այնքանով, որ այն համարվում է բանալի դեպի Նորմանդիա: Ճամբարը դարձավ դժվարամատչելի` քաղաքը պաշտպանում էին հաստ պարիսպները, որոնք ամրացված էին 26 աշտարակներով, իսկ քաղաք պաշտպանում էր 1000 զինվոր: Սպասելով արքային քաղաքի գրավումը ուշանում էր, քաղաքը գրավվեց միայն [[սեպտեմբերի 22]]-ին: Անգլիական բանակը կրելով ծանր կորուստներ միայն [[հոկտեմբերի 8]]-ին շարունակեց արշավանքը: ՀենրիխըՀենրին իր զորքռրի մեծամասնությանը (մոտ 900 զինվոր) [[Կալե]], որտեղ անգլիացիները կարողացան հաղթահարել մոտակա [[ձմեռ]]ը և վերականգնվեց զորքերի մարտական ոգին: Հաֆլյորի գրավման լուրը հասավ [[Փարիզ]], որից հետո սկսվեց մեծաքանակ զորքի հավաքումը [[Ռուան]]ում: Դրանից հետո անգլիացիները շարժվեցին դեպի [[հյուսիս]] միայն դրանից հետո ֆրանսիացիները սկսեցին հետևել անգլիական բանակին, որպեսզի նրան շրջապատեն Սոմ գետում և թույլ չտան նրանց հետագա առաջխաղացումը: Սկզբում ֆրանսիացիներին հաջողվում էր հաջողության հասնել, նրանք ստիպեցին անգլիական թագավորին թեքվել [[հարավ]], սակայն վերջիվերջո անգլիացիները անցան Սոմը և շարունակեցին շարժվել դեպի հյուսիս: Զորքերը հանդիպեցին [[հոկտեմբերի 24]]-ին Ազենկուր գյուղի մոտակայքում, Կալեից ոչ հեռու: Ամբողջ օրն անձրևեց և երկու կողմերի հրամանատարներն էլ որոշեցին ճակատամարտել [[հոկտեմբերի 25]]-ի առավոտյան:

Անգլիացիները, երկար ճանապարհ անցած լինելով, հոգնած էին և զինվորների մարտական ոգին ընկած էր, բացի այդ նրանց տանջում էին հիվանդությունները: ՀենրիխըՀենրին լավ հասկանում էր, որ նա ստիպված է կռվի մեջ մտնել, որպեսզի հնարավորություն ստանար վերադառնալ Կալե և միաժամանակ թույլ չտալ ֆրանսիական զորքերին համալրում ստանալ: Ֆրանսիացինները ավելի լավ էին զինված, բացի այդ նրանք թվական գերակշռություն ունեին: Համաձայն անգլիական աղբյուրների նրանք ամբողջ օրն աղոթում էին և խոստովանում իրենց մեղքերը: Ֆրանսիական ժամանակագիրները նշում են, որ ճակատամարտից առաջ ՀենրիխնՀենրին իր զորքերին տեղեկացրել է, որ ով գերի ընկավ ֆրանսիացիներին ստիպված է լինելու մեծ փրկագին վճարել ազատության համար:<ref>[http://www.dur.ac.uk/Classics/histos/1998/hansen.html The Little Grey Horse --Henry V’s Speech at Agincourt and the Battle Exhortation in Ancient Historiography Mogens Herman Hansen (Copenhagen Polis Centre)]</ref>.

Անգլական զորքերը դասվորվեցին նեղ անցումի մոտ, որի երկարությունը մոտ 750 յարդ (685 մետր) էր, թիկունքում կար հսկայական անտառային շերտ: Անգլիացի պատմիչ և դեպքերի ժամանակակից Ալֆրեդ Բյորնը, առաջարկել է ՀենրիխՀենրի 5-րդին իր զորքերը տեղակայել Կրեսի ճակաատամարտի օրինակով ՀենրիխըՀենրին վարվեց հենց նույն ձևով: Նա զորքը բաժանեց երեք մասի՝ առաջապահ ուժերը գլխավորում էր [[Յորք]]ի դուքսը, հիմնական ուժերի և պահեստային զորքերի: Սակայն սա առաջին հայացքից` մարտի ընթացքում մի քանի անգամ տարբեր զորամիավորումներ փոխեցին իրենց դիրքերը` գերազանցապաես նետաձիգները մանևրում էին ճակատի ամբողջ երկարությամբ` անգլիական զորքերի ճկունությունը հենց թույլ տվեց հաղթել այս ճակատամարտում: Անգլիացի ևս մեկ պատմիչ Ջիմ Բրեդբերին վկայում է, որ նետաձիգները տեղակայվեցին, ոչ թե կենտրոնում, այլ եզրերում և անընդհատ տեղաշարժվելով ստեղծեն իրենց համար ավելի հարմար դիրք:<ref>Jim Bradbury ''The Medieval Archer'', The Boydell Press, 1985 ISBN 0-85115-194-9</ref>.

Մի որոշ ժամանակ անց կռվի մեջ են մտնում ֆրանսիացիների երկրորդ գիծը, սակայն այստեղ անգլիացիներին օգնության է հասնում նրանց զբաղեցրած ճիշտ դիրքը, այդ իսկ պատճառով ֆրանսիացիները չկարողացան օգտագործել թվային գերակշռությունը: Այս մարտին անձամբ մասնակցել է ՀենրիխՀենրի 5-րդը:

Այս իրադարձությունները հիմք ընդունելով` ՀենրիխՀենրի թագավորը հրամայեց սպանել բոլոր գերիներին, սակայն անգլիական ասպետները չէին ցանկանում կորցնել հարուստ ավարը, այդ ժամանակ 200 նետաձիգներ անսալով արքայի հրամանին կոտորում էին ֆրանսիական ասպետներին: Սակայն ՀենրիխըՀենրին, գնահատելով իրավիճակը, հրամայեց դադարեցնել մահապատիժը, բայց արդեն ուշ էր, որովհետև մեծամասնությանը արդեն մահապատժի էին ենթարկելել:

Անգլիական աղբյուրները զգալիորեն տարբեր թվերի մասին են խոսում 1500-ից 11000 սպանված ֆրանսիացիներից և գրեթե 100 սպանված անգլիական կողմից: Պատմաբան Ջուլիա Բարկեր, հիմնվելով իր իսկ հետազոտությունների վրա, նշում է, որ անգլիական կողմը 112-ից ավել զոհ է ունեցել, որոնց մեջ էր նաև հայտնի դուքս Էդուարդ Նորվիչը՝ [[Էդուարդ 3-րդ III|Էդուարդ 3-րդ թագավոր]]ի թագավորի թոռը: Ալֆրեդ Բերնի խոսքերով ֆրանսիական կողմից զոհվել է բարձր ազնվականության գրեթե 90 ներկայացուցիչ և 1560 ասպետներ, իսկ հասարակ ժողովրդի մասին ոչ մի տեղեկություն չի տալիս (հավանաբար 2-3 անգամ ավելի):

Չնայած անգլիացիների ռազմական հաջողությանը քաղաքական դաշտում ստեղծվեց դժվարին իրավիճակ: Այնուամենայնիվ, այս հաղթանակը հիմք չդարձավ անգլիական գահի հաղթական ավարտի համար: ՀենրիխՀենրի 5-րդը [[Լոնդոն]] մտավ [[նոյեմբերի 23]]-ին, որտեղ մեծ տոն էր կազմակերպվել Ֆրանսիայի դեմ տարած հաղթանակի կապակցությամբ: Այս ճակատամարտը ունեցավ նաև այլ հետևանքներ ֆրանսիացիների համար: Ճակատամարտից հետո վեճ հասունացավ Արմանյակների և Բուրգունդացիների միջև: Արմանյակները ծանր կորուստներ էին կրել Ազենկուրում, օգտվելով սրանից Բուրգունդական զորքերը շարժվեցին դեպի Փարիզ:

Համաձայնության բացակայությունը հետևանք դարձավ նաև ՀենրիխիՀենրիի հաջորդ արշավանքը, որին ֆրանսիացիները այնքան էլ պատրաստ չէին: [[1417]]-ին անգլացիները հեշտությամբ ներթափանցեցին երկրի խորքը: Ֆրանսիացիները ստիպված էին [[1420]]-ին Տուրայում պայմանագիր կնքել, որի համձայն Անգլիայի թագավորը հռչակվեց Ֆրանսիայի ռեգենտևռեգենտ և գահաժառանգ: ՀենրիխՀենրի 5-րդի դուստրն ամուսնացավ Ֆրանսիայի թագավոր [[Կարլ IV|Կարլ 4-րդիրդ]]ի հետ: