«Օրբելի եղբայրներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''''Օրբելի եղբայրները''''' աշխարհահռչակ և ականավոր հայ գիտնականներ են, ովքեր մեծ ավանդ ունեն գիտության մի շարք ոլորտների զարգացման գործում:գործում։ ''Օրբելի եղբայրների'' ([[Սյունիք|Սյունյաց]] [[Օրբելյաններ]]ի) տոհմը հին հայկական իշխանական ծագում ունի:ունի։ Այն սերում է ''[[Մամիկոնյան]]ներից, [[Զաքարյան]]ներից'':։ 13-15-րդ դարերում [[Սյունիք]]ը անցել է [[Օրբելյաններ]]ի տոհմի տիրակալության տակ:տակ։ Տոհմի գերեզմանատունը գտնվում է [[Նորավանք]]ում, որտեղ էլ թաղված է տոհմի պատմաբան [[Ստեփանոս Օրբելյան]]ը:ը։ Համաձայն նրա՝ Օրբել անունը ծագում է [[Վրաստան]]ում Օրբետ գյուղի մոտ գտնվող համանուն ամրոցի անունից:անունից։ Օրբելի եղբայրների հայրական պապը` ''Հովսեփ Հովակիմի Օրբելին'' (1810-1891), ուսանել է [[Մոսկվա]]յի [[Լազարյան ճեմարան]]ում, որն ավարտելուց հետո անցել է հոգևոր ծառայության:ծառայության։ Նա մահացել է 1891թ., թաղված է [[Թիֆլիս]]ի Խոջիվանքի հայկական եկեղեցու բակում:բակում։ Հովսեփ Հ. Օրբելին հինգ երեխա է ունեցել` երեք որդի և երկու դուստր:դուստր։ Նա, բարձր գնահատելով կրթության եւև գիտության դերը անհատի կյանքում, երեք որդիներին հիմնավոր կրթության է տվել:տվել։ Նրա երկու որդիները` ''Դավիթ''ը և ''Համազասպը'', ավարտել են [[Խարկով]]ի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը:ֆակուլտետը։ ''Դավիթ Օրբելին'' հոգեբույժ-ջղախտաբան էր, ''Համազասպը''՝ [[Թիֆլիս]]ում հայտնի բժիշկ-ատամնաբույժ:ատամնաբույժ։

'''Աբգար Հովսեփի Օրբելին'''՝ Օրբելի եղբայրների հայրը, (1849-1912), Հովսեփ Հ. Օրբելու ավագ որդին է, ծնվել է [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] հարավային շրջանների իշխանական տոհմում:տոհմում։ Ա. Օրբելին ավարտել է [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ի կայսերական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը:ֆակուլտետը։ Նա, ուսման ավարտից հետո, հոր պահանջով վերադարձել է հայրենիք և, իբրև հաշտարար դատավոր, պաշտոնավարել է Արաքսի [[Նախիջևան]] քաղաքում, [[Նոր Բայազետ]]ում, ապա՝ [[Քութայիս]]ում:ում։ Հետագայում, [[Թիֆլիս]] տեղփոխվելուց հետո, աշխատել է որպես դատախազի օգնական, այնուհետև զբաղվել է մասնավոր փաստաբանական գործունեությամբ:գործունեությամբ։

'''Վարվառա Մովսեսի Արղության-Երկայնաբազուկի'''՝ Օրբելի եղբայրների մայրը, (1857-1937), նույնպես իշխանական ծագում ունի:ունի։ ''Երկայնաբազուկները'' սերում էին ''[[Զաքարյաններ]]ից'':։ Երկայնաբազուկ՝ Մխագրձելի, մականունը տվել է վրաց թագավոր Գեորգի 3-րդը ամիրսպասալար Սարգիս Զաքարյանին, ում հետնորդները, 13-րդ դարի վերջին, Մոնղոլիայում հանդես գալով որպես վասալներ, անվանվում են «Արգուտ» կամ «Արգուն», որը նշանակում է «պաշտպան, հենարան, թիկունք», և նույնացվում էր վրացական «Մխագրձելի»` «Երկայնաբազուկ» անվան հետ:հետ։ Ահա այսպես, Զաքարյանների հետնորդները սկսում են կոչվել ''Արղության-Երկայնաբազուկներ'':։ Վ. Արղության-Երկայնաբազուկը կրթված կին էր, հիանալի տիրապետում էր չորս լեզուների, հետեւումհետևում երեխաների դաստիարակությանը և ուսմանը:ուսմանը։ Օրբելի եղբայրներն, իրենց ուսումնառության ողջ ընթացքում, մշտապես նամակագրական կապ են պահպանել իրենց մոր հետ, ով արտակարգ հոգատար էր զավակների նկատմամբ, բայց և թույլ չէր տալիս ավելորդ չարաճճիություն:չարաճճիություն։ Նա, Ա. Օրբելու մահից հետո, սկսում է դասավանդել ֆրանսերեն եւև միաժամանակ զբաղվել հասարակական գործունեությամբ:գործունեությամբ։ Վ. Արղության-Երկայնաբազուկը թաղված է [[Թիֆլիս]]ի Խոջիվանքի հայկական եկեղեցու բակում:բակում։

'''Ռուբեն Օրբելին''' ծնվել է 1880թ. փետրվարի 26-ին [[Նախիջևան (ՆԻՀ)|Նախիջևանում]]:։ Հայ հնագետ է, հանդիսանում է ''ստորջրյա հնագիտության'' հիմնադիրը [[ՍՍՀՄ]]-ում:ում։ '''ԼեւոնԼևոն''' եւև '''Հովսեփ''' '''Օրբելիների''' ավագ եղբայրն է:է։ Նա նախնական կրթությունը ստացել է [[Քութայիս]]ում, ապա՝ [[Թիֆլիս]]ի III դասական գիմնազիայում:գիմնազիայում։ 1903թ.-ին ավարտել է [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը, որից հետո դասախոսել է նույն համալսարանում:համալսարանում։ 1906թ.-ից հանդիսացել է քաղաքացիական իրավունքի մագիստրոս:մագիստրոս։ Տեսական կուրսեր է անցել [[Բեռլին]]ի եւև [[Ենա]]յի համալսարաններում, ստացել է Ենայի համալսարանի իրավունքի դոկտորի գիտական աստիճան:աստիճան։ Ռուբեն Օրբելին տիրապետել է 12 օտար լեզվի (ռուսերեն, վրացերեն, հայերեն, լատիներեն, հունարեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, իսպաներեն, շվեդերեն, իտալերեն, հին իտալերեն):։ 1918թ.-ից մանկավարժական աշխատանք է կատարել [[Տամբով]]ի համալսարանում:համալսարանում։ 1943թ.-ից ղեկավարել է [[ՍՍՀՄ]] ծովերում եւև գետերում ստորջրյա աշխատանքների հատուկ նշանակման կարմրադրոշ արշավախումբը՝ ''ԷՊՐՕՆ'' (ռուս.՝ ЭПРОН-экспедиция подводных работ особого назначения):։ Նա հաստատել է, որ [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ն եղել է ջրասուզական գործի խոշոր գիտակ, նրան վերագրել ստորջրյա իջեցումների համար նախատեսված գազային շնչառական սարքի գյուտը:գյուտը։ Ռ. Օրբելին իր աշխատանքներում գիտականորեն հավաստել է, որ [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ն եղել է [[Հայաստան]]ում եւև, ի թիվս իրեն մատչելի աշխարհագրական տարածքի ծովերի ու գետերի, իր ձեռագրերում հիշատակել է [[Հայաստան]]ի գետերը:գետերը։ Նա ճշգրտել է ջրասուզական զանգի հայտնագործման տարեթիվը:տարեթիվը։ Նրա ղեկավարած արշավախումբը հայտնաբերել է ստորջրյա հունական քաղաքի մնացորդներ [[Ղրիմ]]ում, հնադարյան նավահանգստային կառույցներ՝ Օլվիայում, Խերսոնեսում եւև այլուր:այլուր։ 1939թ.-ին արշավախումբը [[Բուգ]] գետից անվնաս հանել է մոտ 2500 տարի առաջ սուզված միափայտ սկյութական նավակ, որն այժմ ցուցադրված է [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ի ռազմածովային թանգարանում:թանգարանում։ Նա առաջարկել է հնագույն իրերը ջրից հանելու եւև պահպանելու մեթոդներ, տվել ստորջրյա կառույցները պաշտպանելու նպատակով ծովափերն ամրացնելու գաղափարը:գաղափարը։ Ռ. Օրբելին գիտական շրջանառության է մտցրել ''«ստորջրյա հնագիտություն»'' եզրույթը (հետագայում առաջարկել է ''«հիդրոհնագիտություն»'' ձեւըձևը):։ Նա հեղինակ է իրավաբանական մի շարք աշխատությունների, գերմաներենից ռուսերեն է թարգմանել Օ. Բարի, ֆրանսերենից՝ Ա. Միշելի գործերը:գործերը։

Ռ. Օրբելին մահացել է 1943թ. մայիսի 09-ին [[Մոսկվա]]յում: յում։

'''ԼեւոնԼևոն Օրբելին''' ծնվել է 1882թ. հուլիսի 06-ին [[Ծաղկաձոր]]ում (նախկինում՝ Դարաչիչակ):։ Հայ ֆիզիոլոգ է, ''էվոլյուցիոն ֆիզիոլոգիայի'' ուսմունքի ստեղծողներից է հանդիսանում:հանդիսանում։ Նա միաժամանակ հանդիսացել է [[ՍՍՀՄ]] ԳԱ (1935), [[ՀՍՍՀ]] ԳԱ (1943), [[ՍՍՀՄ]] ԲԳԱ (1944) ակադեմիկոս, [[ՌՍՖՍՀ]] գիտության վաստակավոր գործիչ (1934), սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1945), բժշկական ծառայության գեներալ-գնդապետ:գնդապետ։ '''Ռուբեն''' եւև '''Հովսեփ''' '''Օրբելիների''' եղբայրն է:է։ Լ. Օրբելին 1904թ.-ին ավարտել է [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ի ռազմաբժշկական ակադեմիան:ակադեմիան։ 1907-1920 թթ.-ին աշխատել է Պետրոգրադի փորձառական բժշկագիտության ինստիտուտում:ինստիտուտում։ 1909-1911 թթ.-ին գործուղվել է արտասահման, աշխատել է [[Անգլիա]]յի, [[Գերմանիա]]յի խոշորագույն ֆիզիոլագիական լաբորատորիաներում եւև [[Նեապոլ]]ի ծովային կենսաբանական կայանում:կայանում։ 1918-1957 թթ.-ին ղեկավարել է [[Պ. Ֆ. Լեսգաֆտ]]ի անվան ինստիտուտի ֆիզիոլագիայի լաբորատորիան, 1920-1931 թթ.-ին եղել է [[Լենինգրադ]]ի 1-ին բժշկական ինստիտուտի պրոֆեսոր, 1925-1950 թթ.-ին՝ [[Ս. Մ. Կիրով]]ի անվան ռազմաբժշկական ակադեմիայի ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի պետ (1943-1950), [[ՍՍՀՄ]] ԳԱ ''[[Ի. Պ. Պավլով]]ի'' անվան ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտի նախագահ (1936-1950), [[ՍՍՀՄ]] ԲԳԱ ''[[Ի. Պ. Պավլով]]ի'' անվան էվոլյուցիոն ֆիզիոլոգիայի եւև բարձրագույն նյարդային գործունեության ախտաբանության ինստիտուտի նախագահ (1939-1950), [[ՍՍՀՄ]] ԳԱ կենսաբանական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար (1939-1948), փոխնախագահ (1942-1946):։ 1956թ.-ին կազմակերպել եւև ղեկավարել է [[ՍՍՀՄ]] ԳԱ ''[[Ի. Մ. Սեչենով]]ի'' անվան էվոլյուցիոն ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտը:ինստիտուտը։ Լ. Օրբելին ''[[Ի. Պ. Պավլով]]ի'' մերձավոր աշակերտն ու աշխատակիցն է եղել, ում մահից հետո նախագահել է նրա անվան ֆիզիոլոգիական համամիութենական ընկերության կենտրոնական վարչությունը:վարչությունը։ Նա զարգացրել է [[Ի. Պ. Պավլով]]ի բարձրագույն նյարդային գործունեության մասին ուսմունքը եւև ցույց է տվել, որ պայմանական ռեֆլեքսների մշակման գործընթացը կարող է բացատրել ֆիզիոլոգիական ֆունկցիաների համադասեցման զարգացման ընթացքը: ընթացքը։ Լ. Օրբելու ստեղծած Ֆունկցիաների համադասեցման մասին ուսմունքից էլ հետագայում սկիզբ են առել նրա ստեղծած գիտական ուղղությունները Էվոլյուցիոն ֆիզիոլոգիայի եւև վեգետատիվ նյարդային համակարգի բնագավառներում:բնագավառներում։ Լ. Օրբելու աշխատանքները համաշխարհային ճանաչում ունեն:ունեն։ Դրանք նշանակալի ազդեցություն են ունեցել ֆիզիոլոգիայի տարբեր բաժինների զարգացման գործում:գործում։

''Օրբելի-Գինեցինսկու երեւույթի'' հայտնաբերմամբ (1923) ստեղծվեց նոր տեսություն սիմպաթիկ նյարդային համակարգի հարմարվողական-սնուցողական ֆունկցիայի մասին:մասին։ Լ. Օրբելին, լինելով ֆիզիոլոգիայում էվոլյուցիոն ուղղության հիմնադիրը, ձեւակերպելձևակերպել է այդ ուղղության մեթոդներն ու խնդիրները, որոնք պարզաբանում են կենդանի օրգանիզմների ֆունկցիաների զարգացման ողջ պատմությունը՝ կապված արտաքին եւև ներքին միջավայրերի շարժուն փոխանակության հետ:հետ։ Նրա մշակած էվոլյուցիոն ֆիզիոլոգիայի սկզբունքները, որպես հզոր հետազոտական միջոց, լայնորեն կիրառվում են ժամանակակից հետազոտություններում:հետազոտություններում։ Լ. Օրբելին նշանակալի աշխատանքներ է կատարել ուղեղիկի ֆիզիոլոգիայի բնագավառում, ցույց է տվել, որ օրգանիզմի ռեֆլեքտոր գործունեության համընդհանուր կարգավորումն իրագործվում է հիմնականում այդ օրգանի արգելակիչ ֆունկցիայի շնորհիվ:շնորհիվ։ 1930-ական թթ.-ից նա լայն հետազոտություններ է կատարել ստորջրյա եւև ավիացիոն ֆիզիոլոգիայի բնագավառներում:բնագավառներում։

Լ. Օրբելին հիմնավորել է ''ողնուղեղային կոորդինացիաների դինամիկության տեսությունը'':։ Նրա ղեկավարությամբ կատարվել են զգայարանների ֆիզիոլոգիայի, հարմարվողականության գործընթացների, աֆերենտ համակարգերի փոխներգործությունների բնագավառներում:բնագավառներում։

Լ. Օրբելին ստեղծել է ֆիզիոլոգիական ամենաընդարձակ դպրոցներից մեկը:մեկը։ Նա կարեւորկարևոր ավանդ ունի [[ՀՍՍՀ]]-ում ֆիզիոլոգիայի զարգացման գործում:գործում։ Նրա աշակերտներն են եղել ''Է. Հասրաթյանը'', ''Ա. Քարամյանը'', ''Ա. Ալեքսանյանը'' եւև այլք:այլք։ Լ. Օրբելու անվամբ է կոչվում [[ՀՍՍՀ]] ԳԱ (ներկայիս՝ [[ՀՀ ԳԱԱ]]) ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտը:ինստիտուտը։ Լ. Օրբելին եղել է [[Փարիզ]]ի կենսաբանական ընկերության (1930), բնախույզների գերմանական ''«Լեոպոլդինա»'' ակադեմիայի (1931), անգլիական ֆիզիոլոգիական ընկերության պատվավոր (1946) եւև արտասահմանյան այլ ակադեմիաների ու ընկերությունների անդամ:անդամ։ Նա ստացել է ''[[Պավլով]]ի'' անվան (1937) եւև [[ՍՍՀՄ]] պետական (1941) մրցանակներ եւև ''[[Մեչնիկով]]ի'' անվան ոսկե մեդալ (1946), ինչպես նաեւնաև պարգեւատրվելպարգևատրվել է [[Լենին]]ի 4, Կարմիր դրոշի 2, Աշխատանքային կարմիր դրոշի եւև Կարմիր աստղի շքանշաններով ու մեդալներով:մեդալներով։

Լ. Օրբելին մահացել է 1958թ.-ի դեկտեմբերի 09-ին [[Լենինգրադ]]ում:ում։

'''Հովսեփ Օրբելին''' ծնվել է 1887թ.-ի մարտի 20-ին [[Քութաիս]]ում:ում։ Աշխարհահռչակ հայ արևելագետ, հնագետ եւև հասարակական գործիչ է:է։ Նա հանդիսացել է [[ՍՍՀՄ]] ԳԱ ակադեմիկոս (1935), [[ՀՍՍՀ]] ԳԱ ակադեմիկոս:ակադեմիկոս։ Հ. Օրբելին հիմնադրել է [[Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա|Հայաստանի ազգային ակադեմիա]]ն եւև եղել է առաջին նախագահը (1943-1947):։ '''Ռուբեն''' եւև '''ԼեւոնԼևոն''' '''Օրբելիների''' եղբայրն է:է։ Հ. Օրբելին 1904թ.-ին ավարտել է [[Թիֆլիս]]ի արական III գիմնազիան, 1911թ.-ին՝ [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ի համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետը՝ զուգահեռ հաճախելով նաեւնաև արեւելագիտությանարևելագիտության ֆակուլտետի հայերեն-վրացերեն-պարսկերեն բաժնի դասընթացներին:դասընթացներին։ Աշակերտել է ականավոր գիտնականներ ''[[Նիկողայոս Մառ]]ին'', ''[[Ն. Ադոնց]]ին'', ''[[Ի. Ա. Ջավախիշվիլուն]]'', ''[[Յա. Ի. Սմիռնով]]ին'' եւև ուրիշների:ուրիշների։ Նա դեռեւսդեռևս ուսանողական տարիներից զբաղվել է գիտական գործունեությամբ, ''[[Բրոկհաուզ]]ի'' եւև ''[[Եֆրոն]]ի'' նոր հանրագիտական բառարանի համար գրել է հայկական, վրացական եւև մահմեդական արվեստին վերաբերող հոդվածներ:հոդվածներ։ Հ. Օրբելին 1906-1917 թթ.-ին ''Ն. Մառի'' ղեկավարությամբ մասնակցել է [[Անի]]ի պեղումներին եւև այլ հնագիտական արշավախմբերին:արշավախմբերին։ 1909թ.-ին ուսումնասիրել է [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի հայկական արձանագրություները:արձանագրություները։ Համալսարանն ավարտելուց հետո աշխատել է հայ-վրացական բանասիրության ամբիոնում:ամբիոնում։ 1911-1912 թթ.-ին [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ի գիտությունների ակադեմիայի գործուղմամբ ուսումնասիրել է [[Մոկս]]ի հայերի եւև քրդերի բարբառն ու բանահյուսությունը, [[Էրզրում]]ի, [[Բայազետ]]ի, [[Վան]]ի, [[Աղթամար]]ի, [[Բագավան]]ի ճարտարապետական հուշարձանները, հնագիտական պեղումներ է կատարել [[Թոփրակկալե]]ում եւև [[Հայկաբերդ]]ում:ում։ 1912թ.-ին ընտրվել է [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ի ռուսական հնագիտական ընկերության անդամ:անդամ։ Սկսած 1914թ.-ից [[Պետերբուրգ]]ի համալսարանի արեւելագիտությանարևելագիտության ֆակուլտետում դասավանդել է հնագիտություն եւև [[Հայաստան]]ի պատմություն, հայկական արձանագրագիտություն, քրդերեն:քրդերեն։ 1916թ.-ին [[Վան]]ում Ն. Մառի հետ պեղումներ կատարելով՝ հայտնաբերել է [[Ուրարտու]]ի թագավոր [[Սարդուրի Բ]]-ի մեծածավալ սեպաձեւսեպաձև արձանագրությունը:արձանագրությունը։ 1917-1918 թթ.-ին շարունակել է աշխատանքը [[Պետրոգրադ]]ի համալսարանում, դասավանդել է նաեւնաև Հնագիտության ինստիտուտում, [[Մոսկվա]]յի [[Լազարյան ճեմարան]]ում, ընտրվել է Պետական հնագիտական հանձնաժողովի խորհրդի անդամ, Մոսկովյան հնագիտական ընկերության իսկական անդամ:անդամ։ 1919 թ.-ին Հ. Օրբելին նշանակվել է Լուսժողկոմատի թանգարանների գործերով կոլեգիայի գիտական քարտուղար, մեծ աշխատանք է կատարել մասնավոր հավաքածուների թանգարանային նմուշները պետական սեփականություն դարձնելու ուղղությամբ:ուղղությամբ։ Նա մասնակցել է նյութական մշակույթի պատմության Ռուսաստանյան (հետագայում՝ Պետական) ակադեմիայի հիմնադրմանը, 1919 թ.-ի օգոստոսին ընտրվել է այդ ակադեմիայի անդամ, գլխավորել է [[Հայաստան]]ի եւև [[Վրաստան]]ի հնագիտության ու արվեստի բաժինը, 1920 թ.-ից՝ ակադեմիայի հրատարակչությունը, 1921-1922 թթ.-ին՝ տպարանը:տպարանը։ 1920 թ.-ին ընտրվել է [[Լենինգրադ]]ի [[Էրմիտաժ]]ի ավանդապահ, 1926 թ.-ին հիմնադրել եւև գլխավորել է ԱրեւելքիԱրևելքի բաժինը, 1934 թ.-ին նշանակվել է [[Էրմիտաժ]]ի տնօրեն եւև ղեկավարել է այն մինչեւմինչև 1951 թ.-ը:ը։ 1928-1929 թթ.-ին եւև 1936թ.-ին Հ. Օրբելին, որպես գիտական արշավախմբի ղեկավար, աշխատել է [[Դաղստան]]ում, [[Հայաստան]]ում եւև ուսումնասիրել է [[Գառնի]]ի, [[Պտղնի]]ի, [[Փարպի]]ի, [[Աշտարակ]]ի, [[Ամբերդ]]ի հուշարձանները:հուշարձանները։ 1931 թ.-ին [[Լոնդոն]]ում մասնակցել է Իրանական արվեստի եւև հնագիտության միջազգային II, 1935 թ.-ին [[Լենինգրադ]]ում-[[Մոսկվա]]յում՝ III համաժողովներին եւև կարդացել է զեկուցումներ:զեկուցումներ։ 1937-1938 թթ.-ին համատեղության կարգով եղել է [[ՍՍՀՄ]] ԳԱ Նյութական մշակույթի պատմության ինստիտուտի տնօրենը, 1938 թ.-ին ընտրվել է [[ՍՍՀՄ]] ԳԱ հայկական բաժանմունքի (Արմֆան) նախագահության նախագահ:նախագահ։ Հայրենական պատերազմի սկզբին կազմակերպել է [[Էրմիտաժ]]ի գեղարվեստական արժեքների էվակուացիան [[Սվերդլովսկ]], այնուհետեւայնուհետև, մնալով պաշարված [[Լենինգրադ]]ում, ապահովել է [[Էրմիտաժ]]ի եւև մի շարք այլ հավաքածուների՝ քաղաքում գտնվող թանգարանային նմուշների պահպանումը:պահպանումը։ 1942 թ.-ին հիվանդ վիճակում [[Լենինգրադ]]ից տեղափոխվել է [[Երեւան]], 1943 թ.-ին ընտրվել է [[ՀՍՍՀ]] նորաստեղծ ԳԱ իսկական անդամ եւև նախագահ:նախագահ։ 1944 թ.-ի հունիսին վերադարձել է [[Լենինգրադ]], ղեկավարել է [[Էրմիտաժ]]ի վերականգնման աշխատանքը:աշխատանքը։ Հ. Օրբելին 1946 թ.-ին [[Նյուրնբերգ]]ի դատավարությանը մասնակցել է որպես մեղադրության վկա, մերկացրել է ֆաշիստական բարբարոսների հանցագործությունները [[Լենինգրադ]]ի նկատմամբ:նկատմամբ։ 1951-1953 թթ.-ին եղել է [[ՀՍՍՀ]] ԳԱ հնագիտական արշավախմբերի կոնսուլտանտ-ղեկավարը:ղեկավարը։ 1955 թ.-ի նոյեմբերին նշանակվել է [[Լենինգրադ]]ի պետական համալսարանի արեւելագիտությանարևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, 1956 թ.-ի հուլիսին՝ նաեւնաև Մերձավոր եւև Միջին ԱրեւելքիԱրևելքի պատմության ամբիոնի վարիչ:վարիչ։ 1956 թ.-ին հիմնադրել եւև մինչեւմինչև կյանքի վերջը ղեկավարել է [[ՍՍՀՄ]] ԳԱ ԱրեւելագիտությանԱրևելագիտության ինստիտուտի [[Լենինգրադ]]ի բաժանմունքը:բաժանմունքը։

Հ. Օրբելու ուսումնասիրությունները վերաբերում են հայագիտությանը («Հայագիտական հետազոտություններ», պր. 1, 1974 թ.), հնագիտությանը (կազմել է [[Անի]]ի հնադարանում պահվող եւև այժմ մեծամասամբ կորսված հնագիտական գտածոների գիտական նկարագրությունը եւև այլն):։ Նա հանդիսանում է ժամանակակից հայ վիմագրության հիմնադիրը:հիմնադիրը։ ԴեռեւսԴեռևս 1914-1917 թթ.-ին, հիմնականում «Խրիստյանսկի Վոստոկ» («Христянский Восток»)հանդեսում տպագրել է [[Անի]]ի արձանագրությունների իր ուսումնասիրությունները (հետմահու լույս են տեսել «Դիվան հայ վիմագրության», պր. 1, 1966 թ.):։ Հ. Օրբելին պատվիրել է հատուկ տառատեսակ, որը հնարավորություն է տվել վերարտադրել արձանագրությունները՝ պահպանելով դրանց ձեւը:ձևը։ Նա զբաղվել է նաեւնաև բանահավաքությամբ, բարբառագիտությամբ, կազմել է հայկական եւև քրդական բարբառների բառարաններ:բառարաններ։ Նա խմբագրել է ''«[[Սասունցի Դավիթ]]»'' դյուցազնավեպի համահավաք բնագիրը եւև ռուսերեն թարգմանությունը, հրատարակել է դրան նվիրված հատուկ ուսումնասիրություն («Հայկական հերոսական էպոսը», 1956 թ., ռուսերեն եւև հայերեն):։ Հ. Օրբելին ուսումնասիրել եւև ռուսերեն է թարգմանել հայկական միջնադարյան առակները («Միջնադարյան Հայաստանի առակներ»-ը, 1956 թ., ռուս.):։ Նա ռուսերեն է թարգմանել նաեւնաև հայ պատմիչների՝ [[Եղիշե]]ի, [[Ղազար Փարպեցու]], [[Թովմա Արծրունու]] երկերը, ([[Եղիշե]], «Վարդանի եւ հայոց պատերազմի մասին», 1971 թ., ռուս.), մեծ մասը՝ անտիպ:անտիպ։ Ճարտարապետության բնագավառում արժեքավոր է [[Աղթամար]]ի տաճարի նրա ուսումնասիրությունը:ուսումնասիրությունը։ Հ. Օրբելին կազմել է [[Անի]]ի եւև շրջակայքի ճարտարապետական եւև հնագիտական հուշարձանների հավաստի ուղեցույց, զբաղվել է հին եւև միջնադարյան իրանական արվեստի պատմությամբ, [[Կ. Վ. Տրեւեր]]ի հետ ուսումնասիրել է [[Էրմիտաժ]]ում պահվող Սասանյան ժամանակաշրջանի մետաղե անոթները («Սասանյան մետաղը: Գեղարվեստական առարկաներ ոսկուց, արծաթից եւ բրոնզից», 1935 թ., ռուս.):։ Հ. Օրբելին 1944 թ.-ին ընտրվել է [[Լոնդոն]]ի հնագիտական ընկերության պատվավոր անդամ, 1935 թ.-ին՝ [[Թեհրան]]ի համալսարանի պատվավոր պրոֆեսոր, 1945 թ.-ին՝ [[Իրան]]ի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ:անդամ։ Նա պարգեւատրվելպարգևատրվել է [[Լենին]]ի 2 եւև Աշխատանքային կարմիր դրոշի 2 շքանշաններով:շքանշաններով։ Հ. Օրբելին մահացել է 1961 թ.-ի փետրվարի 02-ին [[Լենինգրադ]]ում եւև թաղված է [[Լենինգրադ]]ի [[Բոգոսլովսկոյե]] գերեզմանատանը:գերեզմանատանը։

Թանգարանը ստեղծվել է Հայկական ՍՍՀ Մինիստրների խորհրդի 1972 թ.-ի հուլիսի 21-ի թիվ 43 որոշմամբ, [[Ծաղկաձոր]]ում, Օրբելիների ամառանոցում:ամառանոցում։ Այն գործում է 1982 թ.-ի հուլիսի 6-ից:ից։ Այդ օրը նշվում էր ակադեմիկոս ԼեւոնԼևոն Օրբելու 100-ամյակը:ամյակը։ Թանգարանը բաղկացած է մեկ հարկաբաժնից, որի առանձին սրահներում պահվում են [[Ռուբեն Օրբելի]]ի, [[Լևոն Օրբելի]]ի, [[Հովսեփ Օրբելի]]ի, կյանքին ու գիտական գործունեության տաբեր փուլերին վերաբերող շուրջ 1500 ցուցանմուշ՝ անձնական իրեր, վավերագրեր, գրառումներ, ձեռագրեր, գրքեր, տարբեր լեզուներով հրատարակություններ:հրատարակություններ։ Թանգարանում զբաղվում են գիտական ուսումնասիրություններով, կազմակերպվում զեկուցումներ, կինոդիտումներ:կինոդիտումներ։ Թանգարանը զարդարում է վերջինիս հարակից տարածքում կագնեցված Օրբելի եղբայրների հուշաքանդակը (հեղինակ` Հայաստանի վաստակավոր քանդակագործ Ա. Հովսեփյան):։

Օրբելի եղբայրների անվան փողոցներ կան [[Երևան]]ում, ուկրաինական [[Կրիվիյ Ռիհ]], ռուսական [[Նիժնի Նովգորոդ]] և [[Սանկտ Պետերբուրգ]] քաղաքներում: քաղաքներում։

* Հայկական սովետական հանրագիտարան, ԵրեւանԵրևան, 1986թ.