«Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխելու և դրա համար պատժի մասին կոնվենցիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխելու և դրա համար պատժի մասին կոնվենցիա''', [[միջազգային իրավունք]]ի տեսակետից [[ցեղասպանություն]]ը բնորոշող, ինչպես նաև ցեղասպանությունը կանխող և դրա համար պատիժ սահմանոդ փաստաթուղթ․ որն ընդունել է [[ՄԱԿ]] Գլխավոր ասամբլեան [[1948]] թվականի [[դեկտեմբերի 9]]-ին։ Ուժի մեջ է մտել [[1951]] թվականի [[հունվարի 12]]-ին։ <ref>[http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=UNTSONLINE&tabid=2&mtdsg_no=IV-1&chapter=4&lang=en#Participants Կոնվենցիայի Կարգավիճակը]{{ref-en}}</ref> Այս պահին կոնվենցիան միացած երկրների թիվը 144–ն է։

Կոնվենցիայի մշակման ու ընդունման գործում էական դեր է խաղացել հրեական ծագում ունեցող լեհ իրավագետ [[Ռաֆայել Լեմկին]]ը, որը Գերմանիայի պատերազմական հանցագործների [[Նյուրնբերգյան դատավարություն|Նյորնբերգյան դատավորություն]] ժամանակ ([[1945]] – [[1946]]) [[ԱՄՆ]] մեղադրողի խորհրդականն Էր։ Այդ դատավարությունը, որը բացահայտեց [[Եվրոպա]]յում [[ֆաշիզմ|ֆաշիստական]] զավթիչների կողմից [[հրեաներ]]ի, [[սլավոններ]]ի, [[գնչուներ]]ի և էթնիկ այլ խմբերի ցեղասպանության բազմաթիվ դեպքեր, դրդեց ընդունելու ցեղասպանության մասին կոնվենցիա և արագացրեց դրա մշակումը։ Իսրայելցի հետազոտող, պռեֆեսոր Աորոն Յաիրը նշում է, որ Ռաֆայել Լեմկինսը ստեղծելով «ցեղասպանություն» ({{lang-en|''genoicde''}}) եզրը, ինկատի ուներ 1915 թվականի [[Հայոց Ցեղասպանություն]]։ <ref name="Banality of Denial">

Կոնվենցիայի 1–ին հոդվածը նշում է, որ ցեղասպանությունը հանցագործություն է, անկախ նրանից կատարվում է խաղաղ թե պարտերազմական պայմաններում, և որ ստորագրող կողմերը պարտավորվում են կանխարգելել և պատժել կատարելու համար։ <ref name="convention-un-hy">{{cite web|url=http://www.un.am/res/UN%20Treaties/III_1.pdf|title=«Ցեղասպանություն հանցագործության կանխման և պատժման կոնվենցիա» ՄԱԿ–ի Հայաստանյան կայքում}}</ref>

Կոնվենցիայի համաձայն, ցեղասպանության կամ նրա գործողություններից որևէ մեկի մեղավորները պետք է պատժվեն անկախ այն բանից, թե արդյոք նրանք սահմանադրական կարգով ընտրված կառավարողներ, հասարակական գործիչներ են թե մասնավոր անձինք, անկախ այն բանից, թե արդյոք նրանք մասնակցել են ցեղասպանության գործողություններին անձամբ, եղել են հանցագործության մեղսակից, մասնակցել են ցեղասպանության նպատակներով կազմակերպված դավադրության, ցեղասպանության հրահրման կամ ցեղասպանություն կատարելու փորձի (3-րդ և 4-րդ հոդված)։ <ref name="convention-un-hy"/> Կոնվենցիան չի ընդունում ցեղասպանության համար պատժի դեպքում իրավաբանական վաղեմություն․ պատիժը կարող են կայացնել ինչպես ազգային, այնպես էլ այդ նպատակով հատկապես ստեղծված միջազգային ատյանները։ Այդ պատճառով Կոնվենցիայի մասնակից պետությունները պարտավորվում են ընդունել անհրաժեշտ օրենսդրական ակտեր՝ նրա դրույթների իրականացման համար, մասնավորապես իրենց քրեական օրենսդրություններում նախատեսելով ցեղասպանության գործողության համար պատժամիջոցներ (5-րդ և 6-րդ հոդված)։

Կոնվենցիայի մշակման ժամանակ [[ԽՍՀՄ]] ներկայացուցիչը պնդում էր ազգային – մշակութային եղեռնի արգելման վրա, այն է՝ թույլ չտալ այնպիսի միջոցառումներ ու գործողություններ, որոնք ուղղված են բնակչության որևէ խմբի ազգային լեզվի օգտագործման և ազգային մշակույթի դեմ։ Սակայն այդ առաջարկը մերժվեց և չմտավ Կոնվենցիայի մեջ։ ԽՍՀՄ ներկայացուցիչը [[1949]] թվականի [[դեկտեմբերի 16]]-ին [[Կոնվենցիա]]յի ստորագրման ժամանակ վերապահում կատարեց 9-րդ հոդվածի վերաբերյալ․ «Խորհրդային Միությունը իր համար պարտավորեցնող չի համարում 9-րդ հոդվածի այն դրույթները, որոնք նախատեսում են, որ ներկա Կոնվենցիայի պարզաբանման, կիրառման կամ կատարման հարցերի վերաբերյալ Պայմանավորվող կողմերի միջև ծագած վեճերը կողմերից որևէ մեկի պահանջով հանձնվում են [[Միջազգային դատարան]]ի քննարկմանը, և հայտարարում է, որ նման դեպքերում կվարվի այնպես, ինչպես և մինչև այժմ արել է, որ յուրաքանչյուր առանձին դեպքում կպահանջի վիճարկող բոլոր կողմերի համաձայնությունը»։ Նման վերապահությունը ըստ էության ի չիք էր դարձնում 8-րդ հոդվածը։