«Արարատյան ֆիզիկաաշխարհագրական շրջան»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Արարատյան ֆիզիկաաշխարհագրական շրջան''', [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի հյուսիս-արևելքում, [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] ամենաընդարձակ շրջանը, ընդգրկում է [[Արարատի մարզ|Արարատի]], [[Արմավիրի մարզ|Արմավիրի]], [[Արագածոտնի մարզ|Արագածոտնի]], [[Կոտայքի մարզ]]երը։ Հյուսիսից եզրավորված է [[Արագած]] լեռնազանգվածով, [[Փամբակի լեռնաշղթա|Փամբակի]] և [[Ծաղկունյաց լեռնաշղթա]]ներով, արևելքից՝ Գեղամա լեռնավահանով ու նրա հարավային շարունակությունը կազմող [[Երանոսի լեռնաշղթա|Երանոսի]] և [[Ուրծի լեռնաշղթա]]ներով, հարավից՝ [[Հայկական Պար]] լեռնաշղթայով, [[Արարատ|Մեծ]] ու [[Սիս|Փոքր Մասիսներով]], արևմուտքից՝ [[Կարսի սարահարթ]]ով։

Ռելիեֆի գլխավոր տարրը [[Արարատյան գոգավորություն]]ն է, որը ձգվում է [[Ախուրյան]]ի գետաբերանից մինչև [[Նախիջևանի գոգավորություն]]։ Գոգավորությունը եզրավորող լեռներն ամֆիթատրոնաձև իջնում են դեպի [[Արարատյան դաշտ]], լեռնաճյուղերը ջրբաժան են գետերի միջև, որոնք առաջացրել են նեղ, խոր քարքարոտ կիրճեր ([[Քասաղ]]ի, Հրազդանի, Ազատի, Վեդու և այլն)։ Շրջակա հրաբուխներից ժայթքած լավաները առաջացրել են նախալեռնային գոտու սարավանդները (Թալինի, Կարմրաշենի, Շամիրամի, Եղվարդի, Կոտայքի)։ Անցումը դաշտից դեպի նախալեռներ կտրուկ է, երբեմն՝ աստիճանական։

Հրաբխային ապարները մերկացել են՝ առաջացնելով ռելիեֆի բազմապիսի ձևեր, առանձնապես գեղեցիկ են բազալտային սյունաձև առաջացումները՝ [[Հրազդանի կիրճ]]ի [[Երևան]]ի հատվածում, Ազատի կիրճում և այլն։ Նախալեռներից անցումը դեպի հրաբխային զանգվածների միջին և վերին գոտիները կատարվում է աստիճանաբար։ Նախալեռնային սարավանդները և լեռնալանջերը ծածկված են երիտասարդ հրաբխային ապարներով։ Լեռնագրության հիմնական միավորներից են [[Ծաղկունյաց լեռնաշղթա]]ն, [[Արայի լեռ]]ը, [[Հատիս]], [[Գութանասար]] հանգած [[Հրաբուխ|հրաբուխներհրաբուխ]]ըները, Եղվարդի եռաբլուրները, [[Արտենի]], [[Իրինդ]] հրաբխային կոները։ Գոգավորության ցածրադիր մասի ռելիեֆի ձևավորման գործում որոշակի ազդեցություն է թողել [[Արաքս]] գետը, որը հունը հաճախ փոխել է՝ առաջացնելով դարավանդներ։ Արմավիրի տարածաշրջանում պահպանվում է Երասխահունը (Արաքսի հին հունը)։

Կան [[մարմար]]ի, [[գրանիտ]]ի, [[քարաղ]]ի, քվարցային ավազի, [[բազալտ]]ի, [[տուֆ]]ի, պեռլիտի, հրաբխային խարամի, [[Հանքային ջուր|հանքային]] (Արզնի, Բջնի, Հանքավան, Արարատ), անուշահամ (Քառասունակն), արտեզյան (Արարատյան արտեզյան ավազան) ջրերի պաշարներ։

Կլիման չոր ցամաքային է, ձմեռը՝ չափավոր ցուրտ, ամառը՝ շոգ, արևոտ։ Արևափայլքի տարեկան միջին տևողությունը 2500-2800 ժ է, անարև օրերի թիվը՝ 30-40։ Ձմռանը լանջերից ցած իջնող սառը օդը կուտակվում է Արարատյան դաշտում՝ առաջացնելով ջերմաստիճանի շրջադասություն (ինվերսիա)։ Օդի ջերմաստիճանի տարեկան միջին տատանումները հասնում են ավելի քան 30°C, նվազագույնը՝ -42°C (Ապարան), առավելագույնը՝ 42°C (Արարատ)։ [[Գարուն]]ը կարճատև է, համեմատաբար՝ խոնավ, փոփոխական, ամառը՝ տևական (4-5 ամիս)՝ շոգ, չոր եղանակների գերակշռությամբ։ Միջլեռնային գոտում կլիմայական եղանակները համընկնում են տարվա օրացուցային եղանակներին։ Կլիման ավելի մեղմ է։ Ամառվա միջին ջերմաստիճանը 18-20°C է։ Ձմեռը չափավոր ցուրտ է՝ հաստատուն ձնածածկույթով, գոգավորության հատակին ամեն տարի չէ, որ ձնածածկույթ է ձևավորվում։ Քամիների արագությունը, ըստ բարձրության, ավելանում է, առավելագույնը՝ ձմռանը։ Կլիման դեպի լեռնագագաթներ խստանում է, [[ձմեռ]]ը տևական է՝ 5-6 ամիս, ամառը՝ կարճատև, օդի ամսական միջին ջերմաստիճանը՝ 10-14°C։ Ձմռան ամիսների միջին ջերմաստիճանն իջնում է -10°C-ից, նվազագույնը՝ -40°C։ Քամիների արագությունը 5-7 մ/վ է, տարեկան տեղումները՝ 230-900 մմ։ Մակերևութային հոսքը գրեթե բացակայում է։

Բացի [[Մեծամոր (գետ)|Մեծամոր]]ից, գետերը ([[Արաքս]], [[Ախուրյան (գետ)|Ախուրյան]], [[Հրազդան (գետ)|Հրազդան]], [[Ազատ (գետ)|Ազատ]], [[Վեդի (գետ)|Վեդի]]) տարանցիկ են, վարարում են ուշ գարնանը և վաղ ամռանը՝ հաճախ փոխելով իրենց հուները։ Հրաբխային լեռնազանգվածների շրջանում գերիշխում է ստորերկրյա հոսքը, որը միախառնվում է Արարատյան արտեզյան ավազանին։