«Աստղաբաշխություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ clean up, փոխարինվեց: - → - (3), կմ → կմ (2), , → , (39), ։ → ։ (39), ՝ → ՝ (12), → (87), ), → ), (3), )։ → )։ (6), ( → ( (14) oգտվելով [[Վիքիպեդիա:ԱվտոՎիքիԲ... |
||
Տող 1.
'''Աստղաբաշխություն''', [[աստղագիտություն|աստղագիտության]] բաժին, զբաղվում Է [[աստղային համակարգեր]]ի, հատկապես մեր [[Գալակտիկա]]յի կառուցվածքի և զարգացման հարցերով։ Այս ասպարեզում պատմականորեն առաջին և կարևորագույն հետազոտությունները ([[XVIII-րդ դար]]ի երկրորդ կես) նվիրված Էին աստղային վիճակագրությանը ([[Ուիլիամ Հերշել|Ու. Հերշել]], [[Ջոն Հերշել|Ջ. Հերշել]] և այլք)։ Պարզվեց, որ [[Ծիր Կաթին]]ի գոտուն մոտենալիս տեսանելի [[աստղ]]երի թիվը խիստ աճում Է։ Դա հիմք տվեց եզրակացնելու, որ գոյություն ունի սահմանափակ աստղային համակարգ՝ Գալակտիկա, որի կազմի մեջ մտնում Է նաև [[Արեգակ]]ը։ Միաժամանակ աստղային հաշվումները ցույց տվեցին, որ Արեգակից հեռանալիս աստղերի թիվը զգալիորեն նվազում Է։ Այդ երևույթը հետագայում մեկնաբանվեց որպես լույսի միջաստղային կլանման հետևանք։ Մեզ համեմատաբար ավելի մոտ գտնվող աստղերի հեռավորությունների և լուսատվությունների որոշումը հնարավորություն տվեց բնութագրելու տարբեր լուսատվություն ունեցող աստղերի հարաբերական քանակը ([[Լուսատվության ֆունկցիա]]), ինչպես նաև ընդհանուր աստղային խտությունը։ Ստացվեց, որ Արեգակի շրջակայքում 1 [[Պարսեկ|Պս<sup>3</sup>]]–ում կա 0, 12 աստղ։ Կապ հաստատվեց նաև աստղերի լուսատվության ֆունկցիայի, ընդհանուր խտության և տվյալ աստղային մեծությունից ավելի պայծառ աստղերի թվի միջև ([[Հուգո Զելիգեր|Հ. Զելիգեր]], [[Կառլ Շվարցշիլդ|Կ. Շվարցշիլդ]])։
==Աստղային կինեմատիկա==
Աստղաբաշխության մյուս բաժինը [[աստղային կինեմատիկա]]ն Է։ Սեփական շարժումների (տեսանելի տեղափոխություն [[երկնոլորտ]]ի վրա) վիճակագրական ուսումնասիրությամբ հայտնաբերվեց, որ աստղերի շարժումները գերադասելի են թվում որոշ ուղղությամբ։ Այդ երևույթը սկզբում մեկնաբանվեց որպես աստղային երկու հոսքերի գոյություն, իսկ հետագայում՝ աստղերի արագությունների էլիպսոիդալ բաշխման հետևանք։ Ինչպես պարզվեց, այն պայմանավորված է Գալակտիկայի պտույտով՝ իր [[սիմետրիայի առանցք]]ի շուրջը։ Այդ պտույտը [[1927]]-ին բացահայտեց [[Յան Օորտ|Յ. Օորտը]]՝ ուսումնասիրելով աստղերի տեսագծային արագությունները։ Գալակտիկայի կենտրոնից հեռանալիս պտտման անկյունային արագությունը փոքրանում է (Արեգակի հեռավորության վրա պտտման գծային արագությունը մոտ 230
Արեգակի շրջակայքում գտնվող աստղերի տեսագծային արագությունների միջև եղած այդ տարբերությունների շնորհիվ էր, որ հայտնագործվեց Գալակտիկայի պտույտը։ Հետագայում այն հաստատվեց և մանրամասնորեն ուսումնասիրվեց [[ռադիոաստղագիտական մեթոդ]]ներով՝ Գալակտիկայում [[ջրածին|ջրածնի]] ամպերի տեսագծային արագությունների հիման վրա։ [[1950]]-ին հաստատվեց, որ Գալակտիկայում, բացի մինչ այդ հայտնի [[աստղակույտեր]]ից, գոյություն ունեն համակարգեր, որոնց տարիքը (5{{E|5}}
==Աստղային դինամիկա==
Աստղաբաշխության երրորդ բաժինը [[աստղային դինամիկա]]ն է։ Զբաղվում է երկնային մարմինների փոխադարձ ազդեցությունների և շարժումների ընդհանուր հատկությունների ուսումնասիրությամբ։ ժամանակակից աստղային դինամիկայի ձևավորումը կապված է [[Վիկտոր Համբարձումյան|Վ. Համբարձումյանի]] անվան հետ։ Ըստ Վ. Համբարձումյանի, աստղային համակարգի ներսում յուրաքանչյուր մարմին ենթակա է երկու տեսակի ուժերի ազդեցության՝ համակարգի բոյոր մարմինների համատեղ [[ձգողական ուժ]]ի (կանոնավոր աժ) և մարմինների մոտիկ անցումների հետեանքով առաջ եկող [[խանգարումների ուժ]]ի (անկանոն ուժ)։ Այն ժամանակամիջոցը, որի ընթացքում անկանոն ուժերի ազդեցությունը կուտակվելով հավասարվում է կանոնավոր ուժերի ազդեցությանը (ռելաքսացիայի ժամանակ), շատ մեծ է՝ շուրջ 10<sup>16</sup> տարի։ Այդ պատճառով Գալակտիկայում շատ դեպքերում կարելի է արհամարհել անկանոն ուժերի ազդեցությանը։ Սակայն այնպիսի համակարգերում, ինչպիսին բազմակի աստղերն ու աստղակույտերն են, անկանոն ուժերը էական դեր են խաղում։ Աստղակույտերի ներսում, աստղերի շարժումների հետևանքով, տեղի են ունենում փոխադարձ մերձեցումներ։ Այդ մերձեցումների ժամանակ կատարվում է աստղերի էներգիաների փոխանակություն, որի շնորհիվ աստղակույտի որոշ աստղեր ձեռք են բերում խմբից հեռանալու համար անհրաժեշտ արագություն։ Այդ պրոցեսը հանգեցնում է աստղակույտի աստիճանական քայքայմանը ([[բաց աստղակույտեր]]ինը՝ 10<sup>9</sup>
== Տես նաև ==
|