|
Շրջկենտրոնն է [[Քարվաճառ]]ը (Շահումյան քաղաքը նախկին շրջկենտրոնն էր)։ Շրջանի կարևոր բնակավայրերից են Ակնաբերդը, Նոր Գետաշենը, Եղեգնուտը։ Կարևոր պատմական բնակավայրերից են [[Ջերմաջուր]]ը (միջնադարյան աղբյուներում հիշատակված «Բաղնիս արքունական»-ը) և իշխանանիստ [[Ծար]]ը։ Վայկունիքը հարուստ է պատմաճարտարապետական հուշարձաններով, այստեղ են գտնվում նշանավոր [[Դադիվանք]]ը, Հանդաբերդը, Լևոնաբերդը և այն։
Շահումյանը արևելքից սահմանակցում է [[Մարդակերտ (շրջան)|Մարդակերտին]], հարավից՝ [[Քաշաթաղ]]ի շրջանին, հյուսիս-արևմուտքից՝ [[Հայաստանի Հանրապետություն|ՀՀ]] [[Գեղարքունիքի մարզ|Գեղարքունիքին]] և հարավ-արևմուտքից [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքին]] , [[Վայոց Ձորի մարզ|Վայոց Ձորին]]Հյուսիսային մասում Շահումյանի շրջանը սահմանակից է Ադրբեջանին դեռևս բռնակացված հայկական հողատարածքներում ձևավորված [[Խանլարի մարզ|Խանլարի]] շրջաններին: Ունի խիստ լեռնային մակերևույթ, չորս կողմից շրջապատված է լեռնաշղթաներով՝ Արևելյան Սվանի, Արցախի, Մռավի լեռնաշղթայով և Արցախի բարձրավանդակով ։ Վայկունիքից է սկիզբ առնում [[Թարթառ]] գետը իր բազմաթիվ վտակներով, որի լեռնահովիտը հայտնի է իր մեղմ և առողջարար կլիմայով։ Վայկունիքը Արցախի համար ունի կարևոր ստրատեգիկ նշանակություն։Այս նոր շրջանի տարածքը կազմում է 2494,0կմ2, բնակչությունը 2003թ. Հունվարի 1–ի տվյալներով 2482 մարդ է, այդ թվում`թվում՝ քաղաքային բնակչությունը 549 մարդ է, գյուղկանը 1933 մարդ: Ինչպես տեսնում ենք, այս մեծ հետաքրքրությունը ներկայացնող Շահումյանի շրջանի տարածքում դեռևս շատ քիչ մարդ է ապրում: Այս հանգամանքը բացատրվում է Արցախի այս տարածքում տեղի ունեցած ազատագրական համառ մարտերի ու դրա հետևանքով բնակչության տեղաշարժուվ: Մինչդեռ շրջանի բնական պայմանները, ռեսուրսները շատ նպաստավոր ու բազմազան են, որտեղ հնարավոր է ստեղծել ժամանակակից բազմաճյուղ խոշոր տնտեսություն: Շրջանի վարչական կենտրոնը Քարվաճառ քաղաքն է, որի բնակչությությունը 549 մարդ է:Այժմյն Շահումյանի շրջանը զբաղեցնում է Արցախի հրաբխային գեղատեսիլ բարձրավանդակի զգալի մասը, որտեղ ձևավորվում է Արցախի խոշորագույն գետի`գետի՝ Թարթառի վերին հոսանքը: Հրաբխայի այս բարձրավանդակը բնութագրվում է իր անզուգական բնական գեղեցկություններով: Այն հարուստ է բնական ռեսուրսներով, մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում հատկապես գունավոր բազմզան մետաղների հանքավայրերը ու երևակումները, հանքային ջրի պաշարները: Մետաղային ռեսուրսները հումքային արդյունաբերության զարգացման համար: Մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում այստեղ գտնվող Տաքջուր հանքային աղբյուրների բազայի վրա կուրորտային ժամանակակից համալիր կազմակերպելու, ինչպես նաև հանքային ջրերի հզոր գործարանի կառուցման հիմնախնդիրները: Նշենք, որ այսստեղի հանքային ջրի որակը հանրահայտ <<Ջերմուկի>> ջրի նմանակն է: Այս շրջանի բնական ռեկրեացիոն ռեսուրսները հրաշալի նախապայմաններ են անասնապահության զարգացման համար: Շահումյանի գյուղատնտեսական հողատեսքերը կազմում են 1260,0 հա, այդ թվում վարելահողերը`վարելահողերը՝ 1101,0 հա: Արցախի գյուղատնտեսության հաախառն արտադրանքի ընդհանուր ծավալում այս շրջանի տեսակարար կշիռը ընդամենը 2% (2004թ.) է: Սա աննշան թիվ է , եթե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, որ շրջանի նախապայմանները հատկապես գյուղատնտեսության բնագավառում այժմ էլ շատ լայն են: Այստեղ շայմանները շատ նպաստավոր են անասնապահության բոլոր ճյուղերի, հատկապես մանր եղջերավոր անասնապահույան և մեղվաբուծության համար: Շրջանի զարգացման գլխավոր նախապայմանը բնակեցումն է, գյուղերի վերակենդանացումն է: Այժմ շրջանի բնակչությունը կազմում է Արցախի բնակչության միայն 1.7%-ը, իսկ հնարավորությունները շատ մեծ են: 2003թ. Տվյալներով այստեղ կա 1 քաղաքային համայնք, գյուղական 49 համայնքներ: Շատ կարևոր հանգամանք է շրջանի սոցիալական կյանքի վերակենդանացումը այդ բնակավայրերում: 2002թ. Այստեղ կար ընդամենը հանրակրթական 13 դպրոց, 1 հիվանդանոց, գյուղական բժշկական 1 աբմուլատորիա ու 14 բուժկետ:
== Պատմություն ==
|
