«Ընդդիմություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1.
''Քաղաքական ընդդիմությունը'' հանդիսանում է ժամանակակից քաղաքական համակարգերի բնութագրիչներից մեկը:
Այն տարբեր համակարգերում տարբեր կերպ է ընկալվում: Այսպես, միակենտրոն քաղաքական համակարգերում ցանկացած հակասություն պետական իշխանությանը, նրա կողմից որդեգրած քաղաքականությանն ու ընդունած որոշումներին համարվում է պետական դավաճանություն և ազգային արժեքների ուրացում:
Քաղաքական ընդդիմության առաջացման պատճառներն են հասարակության շերտավորվածությունը, ազգային անհավասարությունը, քաղաքական համակարգի անլիարժեքությունը, կոնֆլիկըները և այլն: Այստեղ կարևոր է նշել այն հանգամանքը, որ տարբեր հիմքերով առաջացած կոնֆլիկտները անպայմանորեն ձևավորում են ընդդիմություն: Ավելի խորը բնույթ ստանալով` դրանք կարող են հանգեցնել ռեժիմի քայքայմանը և ավտորիտար ռեժիմի հաստատմանը:▼
Մրցակցային քաղաքական համակարգերում ընդդիմության չափավոր և խելամիտ գործունեությունը ողջունելի է և ապահովում է համակագի ճկունությունը: Օրինակ` Մեծ Բրիտանիայում գոյություն ունի «Ձերդ գերազանցության ընդդիմություն» ինստիտուտը:[[Соловьев А.И. Политология: Политическая теория, политические технологии: Учебник для студентов вузов, М.: Аспект Пресс, 2000, стр 243]]
Այն հանդես է գալիս որպես հասարակության այն խնդիրների արտահայտողը, որոնք անտեսվում են իշխանական շրջանակների կողմից: Հասարակության մեջ ընդդիմության առկայությունը կապված է հասարակության բազմազանության, տվյալ հասարակության դինամիկայի, շահերի և սկզբուքների բախման հետ:
Այն միշտ առաջ է քաշում ծրագրեր և ձգտում է հասնել դրանց իրականացմանը: Արդյունքում կարող է խախտվել հասարակության միատարրությունը: Հետևաբար, այն հասարակություններում, որտեղ կա ընդդիմություն դժվար է լինում ձևավորել իշխանության կողմից առաջ քաշված մեկ միասնական նպատակ, քանի որ միշտ առաջանում է ընդդիմության պատասխան գործունեությամբ պայմանավորված կոնֆլիկտ:
Քաղաքական ընդդիմության առաջացման պատճառներն են հասարակության շերտավորվածությունը, ազգային անհավասարությունը, քաղաքական համակարգի անլիարժեքությունը, կոնֆլիկըները և այլն:
▲
Ընդդիմության ձևավորման պայմաններին մանրամասնորեն անդրադարձել է Ռոբերտ Դալն իր «Քաղաքական ընդդիմությունըԱրևմտյան դեմոկրատիաներում» աշխատության մեջ: Նա նշում էր, որ ընդդիմության ձևավորման համար անհրաժեշտ են հետևյալ յոթ պայմանները.
1. Սահմանադրական կարգ և ընտրական համակարգ: Ընդդիմություն կարող է առաջանալ միայն այնպիսի պետությունում, որտեղ կա ներկայացուցչական բազմազանություն:
2. Քաղաքական մշակույթի առանձնահատկություններ: Քաղաքական մշակույթը նույնպես էական դեր է խաղում ընդդիմության ձևավորման հարցում, քանի որ միայն ընդդիմության նկատմամբ վստահության և դրական տրամադրվածության պարագայում այն կարող է գոյատևել:
3. Հասարակության մեջ հատուկ ենթամշակույթների գոյությունը: Սա սովորաբար վերաբերում է բազմատարր հասարակություններին, երբ ընդդիմությունն արտահայտում է որևէ էթնիկական խմբի շահերը:
4. Կառավարության նկատմամբ հասարակության մեջ առկա դժգոհության աստիճանը: Կառավարության նկատմամաբ վստահության կամ նրանից դժգոհելու աստիճանը կապված է հասարակության մեջ
շերտավորվածության աստիճանից: Սովորաբար դժգոհությունը մեծ է, երբ բնակչության մեծամասնության կենսամակարդակը և սոցիալական վիճակը այնքան էլ լավ չէ: Կառավարության նկատմամբ վերաբերմունքը դրական է հիմնականում այնպիսի պետություններում որտեղ գերակայում է միջին խավը: 5. Հասարակության մեջ սոցիալական և տնտեսական բաժանումը: Սա տարբեր պետություններում կարող է տարբեր կերպ դրսևորվել: Այսպես, կարող է լինել այնպես, որ տնտեսական հիմքը առաջացնի քաղաքական բախումներ և բաժանումներ: Հնարավոր է նաև, որ սոցիալական և տնտեսական տարբերությունները համընկնեն քաղաքական հարցերի հետ: Կարող է լինել նաև այնպես, որ այս տարբերությունները չլինեն առաջնային
բախումների առաջացման հիմք: 6. Զանգվածային գիտակցության առանձնահատկություններ, որը պայմանավորված է ընդդիմություն-կառավարություն փոխհարաբերությունների բնույթով:
7. Հասարակության բևեռվածության աստիճանը:[[Dahl R. Political oppositions in Western Democracies, Yale University press, 1966]]
Ժամանակակից քաղաքագիտական գրականության մեջ չկա ընդհանուր մոտեցում քաղաքական ընդդիմության սահմանման վերաբերյալ: Խնդիրը բարդանում է հիմնականում այն պատճառով, որ տերմինի իրավաբանական ամրագրումը բացակայում է: Այսօր շատ երկրներում բացակայում են օրենքներ, որոնք
կարգավորում են ընդդիմադիր քաղաքական ուժերի գործունեությունը: Ընդդիմության մասին կարող են լինել հիշատակումներ, սակայն միայն այլ կոնցեպցիաների հետ հարաբերությունների առնչությամբ: Այժմ ներկայացնենք քաղաքական ընդդիմության մի քանի տարածված սահմանումներ:
1. Քաղաքական ընդդիմությունը ակտիվ անհատների կազմակերպված խումբ է, որոնք
միավորվում են ընդհանուր շահերի, արժեքների, նպատակների գիտակցումով և պայքարում են քաղաքական իշխող սուբյեկտների դեմ` պետական իշխանական համակարգում դոմինանատ դիրք զբաղեցնելու համար:[[Зеркин, Д.П. Политически конфликты и оппозиция, /Соц. Пол. жур/ n 5 , 1998]] 2. Ընդդիմությունը քաղաքական կյանքի սուբյեկտների (սոցիալական խմբեր, դասեր և այլն)
դիմադրությունն է քաղաքական իշխանության դեմ, որը ներքին և արտաքին աղաքակնության մեջ չի իրականացնում իշխող սուբյեկտների որոշումները[[Василев В. А. Оппозиция как социальное явление /Соц. Пол. жур/ n 5 , 1996]]: 3. Ընդդիմությունը 1. մեկի քաղաքականանության հակադրումն է մյուսի քաղաքկանությանը,
2. օրենսդիր, կուսակցական կամ այլ կառույցներում մեծամասնության կարծիքին հակասող խումբն է , որը ցույց է տալիս իր կողմնակցությունը դեմոկրատիային[[Политология, энциклопедический словарь под, ред Аверьянова Ю.И, из-во Московского коммерческого института, 1993, стр 230]]: Ընդդիմությունը բնութագրվում է իշխանությամբ: Իշխանությունն ընդդիմության միակ բնութագրիչն է:
Իշխանությունից դուրս չկա ընդդիմություն: Սակայն ընդդիմությունը զուտ ներկայացնել որպես իշխանությանը հակադրող ուժ այնքան էլ ճիշտ չէ: Եթե սա ընկալենք այսպես` այսինքն ցանկացած հակադրություն մեծամասնության կարծիքին համարենք ընդդիմություն, ապա կստացվի, որ իշխանական շրջանակներում առաջացած անհամաձայնությունները կդիտարկվեն որպես ընդդիմություն: Հետևաբար, անհրաժեշտ է մեկ այլ, լրացուցիչ չափանիշ, որով ընդդիմությունը կբնութագրվի որպես այսպիին: Այդ լրացուցիչ չափանիշը ձգտումն է ձեռք բերել քաղաքական իշխանություն: Այսպիսով` քաղաքական ընդդիմությունը սուբյեկտների կազմակերպված խումբ է, որը պայքարում է
Այսպիսով` քաղաքական ընդդիմությունը սուբյեկտների կազմակերպված խումբ է, որը պայքարում է համակարգի դոմինանտ ռեսուրսները ձեռք բերելու համար: Դոմինանտ ռեսուրսը ըստ Ռոջերսի «բարիք է, պարագա, որը տնօրինողի համար ստեղծում է հնարավորություն ուժեաղացնելու իր ազդեցությունը մյուսների վրա»[[Rogers M.F. Instrumental and infra-resources: The bases of power // Amer. J. Sociol. 1974, vol. 9 p. 1422 // ÑÕáõÙ Áëï. Власть. Очерки современной политической философии Запада. М. «Наука», 1989]] Ռոջերսը նաև ուշադրություն է դարձնում այն գործոններին, որոնց հիման վրա դասակարգվում են ռեսուրսները: Դրանք են ատրիբուտները` սոցիալական կարգավիճակ, ֆիզիկական հմայք, հարիզմա, պարագաներ, որոնք ապահովում են իշխանությունը` քաղաքական հիմնարկության տնօրինում, ազդեցիկ դեմքմերի և հեղինակություների մոտ մուտք ունենալու հնարավորություն, անդամություն կոմիտեներում, ճկուն քաղաքական գրաֆիկ, սեփականություն` հող, ԶԼՄ-ների տնօրինում և այլն: Այս շարքը կարող ենք լրացնել նաև Վեբերի կողմից առաջարկվող բռնության կիարռման հնարավորություն, լեգիտիմության ձևավորման խորամանկ ձևեր` ֆինանսներ, հարիզմա, գաղափարախոսություն: ▼
համակարգի դոմինանտ ռեսուրսները ձեռք բերելու համար: Դոմինանտ ռեսուրսը ըստ Ռոջերսի
▲
ազդեցիկ դեմքմերի և հեղինակություների մոտ մուտք ունենալու հնարավորություն, անդամություն կոմիտեներում, ճկուն քաղաքական գրաֆիկ, սեփականություն` հող, ԶԼՄ-ների տնօրինում և այլն: Այս շարքը կարող ենք լրացնել նաև
Վեբերի կողմից առաջարկվող բռնության կիարռման հնարավորություն, լեգիտիմության ձևավորման խորամանկ ձևեր` ֆինանսներ, հարիզմա, գաղափարախոսություն:
''Ընդդիմության կառուցվածքը''
Որպես ընդդիմության գործող կարող են հանդես գալ կուսակցությունները կամ շահերի խմբերը: Երբեմն անհատները նույնպես կարող են առաջ քաշել հակադիր գաղափարներ և պայքարել դրանց համար, սակայն այսպիսի պայքարը հիմնականում անարդյունավետ է ուստի, ընդդիմությունը հանդես է գալիս խմբային մակարդակում: ▼
Որպես ընդդիմության գործող կարող են հանդես գալ կուսակցությունները կամ շահերի խմբերը:
Երբեմն անհատները նույնպես կարող են առաջ քաշել հակադիր գաղափարներ և պայքարել դրանց
▲
Ընդդիմության գործունեության ոլորտը սովորաբար խորհրդարանն է: Այստեղ նրա գործունեությունը
հիմնականում սահմանափակվում է խորհրդարանական հանձնաժողովների աշխատանքներին մասնակցելով: Ընդդիմության գործունեության ոլորտը մեծապես կախված է ռեժիմից: Դեմոկրատական ռեժիմի պայմաններում
այն գործում է խորհրդարանում, սակայն այլ` հիբրիդ ռեժիմի պայմաններում նրա գործունեությունը կարող է
ծավալվել հրապարակներում կամ նույնիսկ ընդհատակում: Ավտորիտար և տոտալիտար ռեժիմների պարագայում ընդդիմությունը գործում է միայն ընդհատակում:
Ընդդիմության վարքը և ռազմավարությունը կարող է տարբեր բնույթ ունենալ: Նրա պայքարի մեթոդների վերլուծության մոտեցումները բազմազան են: Բոլոր մեթոդների վերլուծությունն անհնար է: Սովորաբար առանձնացվում են Էլեկտորալ, Ոչ հասարակական, Բռնի, լոգ-ռոլլինգև այլ մեթոդները:
''Ընդդիմության ֆունկցիաները''
Ֆունկցիոնալ վերլության տեսանկյունից ընդդիմությունն ապահովում է
- էլիտաների փոփոխությունը,
- իշխանության կենտրոնակցման բացառումը,
Տող 42 ⟶ 73՝
''Օգտագործված գրականություն''
Соловьев А.И. Политология: Политическая теория, политические технологии: Учебник для студентов вузов .: M Аспект Пресс, 2000
Political Opposition in Western Democracies, ed. by Robert Dahl, New Heaven, London, 1966
| |||