«Ջրածին»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Bot: Migrating 162 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q556 (translate me) |
չ clean up, replaced: է: → է։ (4), բ: → բ։, ը: → ը։ (2), մ: → մ։ (2), ն: → ն։ (3), վ: → վ։ (2), տ: → տ։, ր: → ր։ (2), ): → )։ (3) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 2.
{{Նշան|H}}
'''Իզոտոպները''' <sup>1</sup></tt><sub>1</sub>H-պրոտիում (ըստ զանգվածի 99,98 %), <sup>2</sup></tt><sub>1</sub>H-դեյտերիում (ըստ զանգվածի 0,02 %)
Ատոմական համարը՝ 1, ատոմական զանգվածը՝ 1.008։ Ամենաթեթև տարրն է պարբերական համակարգում։ Երկրի կեղևի ամբողջ զանգվածի, ներառյալ ջուրը և օդը ջրածնին բաժին է ընկնում ընդամենը 1%։ Ջրածինը 14 անգամ թեթև է օդից։ Ջրածինը հայտնաբերվել է XVI դարի կեսերին [[Պարացելս]]ի կողմից, որը ստացել է երկաթի վրա ծծմբական թթու ազդելով։ 1766թ. [[Կավենդիշ]]ը հաստատել է նրա հատկությունները և ցույց է տվել նրա տարբերությունը մյուս գազերից և անվանել է «այրվող օդ»։ [[Լավուազիե]]ն 1783թ. առաջին անգամ ջրածին ստացավ ջրից և ապացուցեց, որ ջուրը ջրածնի և թթվածնի քիմիական միացությունն է և նրան անվանեց «հիդրոգենիում», որը նշանակում է ջուր ծնող։ Ջրածինը երկրի վրա հանդես է գալիս միացություններում՝ ջրում, նավթում, կենդանի հյուսվածքներում, իսկ ազատ վիճակում՝ շատ չնչին քանակներով մթնոլորտի վերին շերտերում։ Ջրածին անջատվում է նաև հրաբխային ժայթքումների ժամանակ։ Սպեկտրոսկոպի օգնությամբ ջրածին հայտնաբերվել է արեգակի և աստղերի վրա։ Տիեզերքի նյութը ժամանակակից պատկերացումներով կազմված է 30-50%-ի չափով ազատ ջրածնից, որի ատոմը հանդիսանում է տիեզերքի կառուցման հիմնական աղյուսիկը։
Տող 10.
Բացի ջրածնից՝ 1 ատոմական զանգվածով, հայտնի են նաև 2 և 3 ատոմական զանգվածներով ջրածիններ՝ ծանր ջրածիններ՝ դեյտերիում (D) և տրիտիում (T), որոնք թթվածնի հետ առաջացնում են ծանր ջուր՝ (M=2Օ)։
Ջրածինը կիրառվում է դիրիժաբլների լցման համար, որպես թեթև գազ, վեր բարձրացնող ուժ, ավտոգեն զոդման ժամանակ բոցի ջերմաստիճանը հասնում է 2000 °C–ի։ Քիմիական արդյունաբերությունում որպես վերականգնիչ հատկապես Ni, Pt, Pd-ի առկայությամբ, 1 ծավալ Pd-ի մեջ լուծվում Է 850 ծավալ ջրածին։ Օգտագործվում է քարածուխից արհեստական բենզինի ստացման համար, ամոնիակի, սպիրտների, հալոգենաջրածինների
Անգլիացի քիմիկոս [[Ջոն Դալտոն]]ը 19-րդ դարի սկզբին առաջարկել է ջրածնի ատոմի զանգվածը, որպես ամենաթեթև տարր, ընդունել որպես ատոմական զանգվածի միավոր։ 1815թ. անգլիացի գիտնական Պրաուտր հայտնել է այն միտքր, որ բոլոր տարրերի ատոմները կառուցված Են ջրածնի n ատոմներից։
Արեգակի վրա հայտնաբերվել է 69 քիմիական տարր՝ ջրածնի գերակշռությամբ։ Ջրածինը 5.1 անգամ շատ է, քան հելիումը և 10 հազար անգամ ավելի, քան բոլոր մետաղները միասին վերցրած (վերցրած ոչ թե կշռով, այլ ատոմների թվով)։ Այդ ջրածինը ծախսվում է ոչ միայն էներգիա արտադրելու վրա։ Ջերմա- միջուկային պրոցեսների ընթացքում նրանից առաջանում են նոր քիմիական տարրեր, իսկ արագացված պրոտոնները արտանետվում են՝ մերձարեգակնային քամի։ Այս երևույթը հայտնաբերվել է վերջերս՝ կոսմիկական տարածքն ուսումնասիրելու ժամանակ՝ արհեստական արբանյակների օգնությամբ։ Այն որոշակի վտանգ է ներկայացնում տիեզերագնացների համար։ Բացի այդ՝ պրոտոնների հոսքն առաջ է բերում երկրորդային կոսմիկական ճառագայթում, որը հասնում է մինչև երկրի մակերևույթ։ Առաջացող մագնիսային փոթորիկները կարող են ազդել կենսագործունեության պրոցեսների վրա և երկրի մագնիսային դաշտի կողմից կլանված ջրածնի միջուկը չի կարող չազդել կոսմոսի հետ նրա զանգվածափոխանակության վրա։
== Ֆիզիկական հատկությունները ==
ջրածնի դիրքը 1 եվ 7 րդ խմբում պայմանավորված է նրանով,որ ջրածնի ատոմը կարող է կորցնել էլեկտրոն նմանվելով ալկալիական մետաղներին եվ վերցնել էլեկտրոն նմանվելով հալոգեններին աիսպիսով ջրածնի ատոմը օժտված է վերօքս երկակիությամբ կարող է լինել եվ օքսիդիչ եվ վերականգնիչ
Տող 72 ⟶ 71՝
== Քիմիական հատկությունները ==
H-ի ատոմը խիստ ռեակցիոունակ է և շատ արագ առաջացնում է H<sub>2</sub> [[մոլեկուլ]]ը:Ատոմական ջրածնով աշխատող այրիչը ստեղծում է 4000°С բարձր [[ջերմաստիճան]], որը պայմանավորված է H<sub>2</sub>-ի կապի մեծ [[էներգիա]]յով H+H→H<sub>2</sub> ΔH=-436 կՋ
1.[[Լույս]]ի կամ ջերմության ազդեցությամբ H<sub>2</sub> միանում է [[հալոգեններ]]ի և այլ [[ոչ մետաղներ]]ի
: H<sub>2</sub> + Cl<sub>2</sub> {{unicode|⇌}} 2HCl↑
Տող 86 ⟶ 85՝
2H<sub>2</sub>+O<sub>2</sub>=2H<sub>2</sub>O+Q
այս գազերի 2:1 հարաբերությունը կոչվում է շառաչող գազ,քանի որ ավարտվում է
3.Ջրածինը ուժեղ վերականգնիչ է,այն վերականգնում է շատ մետաղներ իրենց օքսիդներից.
Տող 100 ⟶ 99՝
2NO<sub>2</sub>+4H<sub>2</sub>=N<sub>2</sub>+4H<sub>2</sub>O
4.Մետաղների հետ ջրածինը առաջացնում է հիդրիդներ,որոնք պինդ նյութեր են և կարծես ջրածնի շտեմարան լինեն,որովհետև ջրի հետ՝ տալիս են ջրածին,որը հնարավոր է ապագայում օգտագործել որպես վառելիք՝ [[բենզին]]ի
H<sub>2</sub>+2Na=2NaH
Տող 106 ⟶ 105՝
Ca+H<sub>2</sub>=CaH<sub>2</sub>
5.[[Օրգանական քիմիա]]կան [[ռեակցիա]]ներում
H<sub>2</sub>C=CH<sub>2</sub>+H<sub>2</sub>→C<sub>2</sub>H<sub>6</sub>
Տող 112 ⟶ 111՝
== Կիրառությունը ==
Մեծ քանակությամբ ջրածին կիրառվում է [[ամոնիակ]], [[HCl]] սինթեզելու համար, հեղուկ [[ճարպ]]երի հիդրոգենացման
Այս ռեակցիան ընթանում է 10 մլն աստիճանում,եթե հնարավոր լիներ կառավարել այս ռեակցիան,մարդկությունը կլուծեր էներգիայի պրոբլեմը:▼
Կարևոր է նաև պինդ վիճակում ջրածնի ստացումը (մետաղական ջրածին),որը օժտված է գերհաղորդականությամբ:▼
▲Այս ռեակցիան ընթանում է 10 մլն աստիճանում,եթե հնարավոր լիներ կառավարել այս ռեակցիան,մարդկությունը կլուծեր էներգիայի
▲Կարևոր է նաև պինդ վիճակում ջրածնի ստացումը (մետաղական ջրածին),որը օժտված է
== Տես նաև ==
* [[Պարբերական աղյուսակ]]
{{Chem-stub}}▼
== Ծանոթագրություններ ==
Տող 139 ⟶ 126՝
[[Կատեգորիա:Տարրեր]]
▲{{Chem-stub}}
{{Link FA|af}}
|