«Էթոլոգիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Էթոլոգիայի զարգացման մեջ մեծ ներդրում են ունեցել Խայնրոտի և Կրեյգի փորձերը (1918 թ)։ Խայնրոտը զարգացրել է բնածին հատկանիշների նշանակության մասի ուսմունքը որևէ տեսակի համար։ Կրեյգը առաջիններից մեկն էր, որ ցույց տվեց, այդ վարքը ձևավորվում է ոչ միայն առանձին գրգռիչների ազդեցության տակ, այլև ձևավորվում է կենդանու ներքին մղումների հետևանքով։

Խայնրոտի և Կրեյգի ուսմունքը հետագայում զարգացրեց Լորենցը (1935, 1966 թթ) [[Գերմանիա]]յում, Տինբերգենը` [[Անգլիա]]յում։ Լորենցի ստեղծած դպրոցի հիմնական հիմնախնդիրներ էր բացատրել կենդանիների վարքը ձեռքբերովի ռեֆլեքսների ազդեցութայ տակ, բացառելով բնածին ռեֆլեքսները։ Նրանց եզրակացությունները սխալ դուրս եկան, սակայն հետագայում իրենց սխալների միջոցով նրանք դուրս եկան ճիշտ ուղու վրա և բացտրեցին վարքի նշանակությունը կենդանիների մոտ։

Հատուկ հետաքրքրություն են ներկայացնում բնածին «խառը» շարժումները, որոնք ի հայտ են գալիս կոնֆլիկտային իրավիճակներում /Տինբերգեն/ ։ Օրինակ՝ եթե տվյալ տեսակը պայքարի մեջ է որևէ բանի համար, և միաժամանակ նա ուզում է վազել, ապա այդ ժամանակ տեսակի մոտ առաջացող ագրեսիան արգելակում է վազքը։

Այս տիպի վարքը դրսևորվում է առանց կյանքի փորձի, այդ իսկ պատճառով էլ այն բնածին է։ Օրինակ՝ կոնֆլիկտային իրավիճակում սպիտակ [[սագ]]ը իրականացնում է լողալու շարժումներ նույնիսկ հողի վրա։ Իսկ մոխրագույն սագը այդ իրավիճակում «քնում» է հենց պայքարի կենտրոնում։

Բնազդային ռեակցիաների իրականացման ժամանակ, կարևոր նշանակություն ունի նաև գրգռիչի սպեցիֆիկան։ Ըստ Տինբերգենի բոլոր դեպքրում գրգռիչը համապատասխանում է վարքին, ինչպես «բանալին կողպեքին»։ Օրինակ՝ ոչ մեծ կոլյուշկա ձուկը ագրեսիվ ռեակցիա է ցուցաբերում իր տարածքը պաշտպանելու ժամանակ նույն տեսակին պատկանող արուի նկատմամաբ։

Իսկ բրյուշկայի էգը, որը ունի իրանին կարմիր գունավորում, ուշադրություն չի ցուցաբերում այն բանին, որ իր բնի մոտ հայտնվել է նույն տեսակին պատկանող արուն, որը իր իրանին չունի կարմիր գունավորում։

Եթե Կրեյգը գտնում էր որ վարքի ձևավորման համար անհրաժեշտ են խթանիչներ, ապա Տինբերգենը տվեց հիպոթեզ «բնազդների հիերարխիայի» մասին։ Այս հիպոթեզի էությունը կայանում է հետևյալի մեջ. Կենդանու որոշ վարքեր, որոնք դրսևորվում են նրա կյանքի որոշակի շրջանում, առաջացնում են գլխուղեղի համապատասխան բաժինների գրգռում։ Եթե գլխուղեղի որևէ բաժին գրգռված է որոշակի վարքագծային շարժումներով, ապա հետագայում այն ճնշվում է մեկ այլ վարքագծային շարժման պատճառով։ Օրինակ՝ սոված [[ճայ]]ը սեռական գրգռվածության ժամանակ կարող է մոռանալ զուգընկերոջը և սկսել փնտրել սնունդ։

Եթե որևէ բաժին «շատ գրգռված» է, ապա վարքագծային շարժումները կարող են դրսևորվել ինքնակամ։ Օրինակ՝ Լորենցը փակ սենյակում թռչուններին ուսումնասիրելիս, նկատել է որ նրանք որսում են միջատներ՝ կիրառելով բոլոր վարքագծային շարժումները, նույնիսկ այն դեպքում, երբ միջատները բացակայում են։