«Հարավային Ամերիկա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հարավային Ամերիկա''' ([[Իսպաներեն|իսպ.]]` América del Sur, Sudamérica, Suramérica, [[Պորտուգալերեն|պորտ.]]` América do Sul, [[անգլերեն|անգլ.]]` South America, [[Ֆրանսերեն|ֆր.]]` Amérique du Sud), աշխարհի 6 [[մայրցամաք]]ներից մեկն է։ Մեծությամբ չորրորդ մայրցամաքն է` 17.8 մլն կմ²։

Հարավային Ամերիկան ընկած է [[Արևմտյան կիսագունդ|արևմտյան կիսագնդում]], իսկ [[Հասարակած|հասարակածըհասարակած]]ը անցնում է նրա հյուսիսային մասով։

Ծայրակետերն են. հարավում` Ֆրոուերդ (Մագելանի նեղուցում, հվ. լ. 53° 54’, իսկ ամենահարավային` Հոռնն է Հրո երկիր կղզում, հվ. լ. 55° 59’), հյուսիսում` Գալինաս (հս. լ. 12° 28’), արևելքում` Կաբու-Բրանկա (արմ. երկ. 34° 47’), արևմուտքում` Պարինյաս (արմ. երկ. 81° 20’) հրվանդանները։

Հարավային Ամերիկայի ափերը արևելքից և հյուսիսից ողողում են [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան]], իսկ արևմուտքից` [[Խաղաղ օվկիանոս|Խաղաղ]] օվկիանոսների ջրերը։ Հյուսիսում [[Կարիբյան ծով|Կարիբյան]] ծովն է, արևելքում` [[Լա-Պլատա (ծոց)|Լա-Պլատայի]] ծոցը, հարավում` [[Մագելանի նեղուց|Մագելանի]] նեղուցը, որը մայրցամաքը բաժանում է [[Հրո երկիր արշիպելագ|Հրո երկիր]] արշիպելագից:արշիպելագից։ Սրանից հարավ [[Դրեյկի նեղուց|Դրեյկի]] լայն նեղուցն է, որով մայրցամաքը բաժանվում է [[Անտարկտիդա|Անտարկտիդայից]]։յից։

Մայրցամաքի ափագիծը քիչ է կտրատված։ Հարավ-արևելքում գտնվում է [[Ֆոլկլենդյան կղզիներ|Ֆոլկլենդյան]] (Մալվինյան), արևմուտքում` Խուան-Ֆերնանդեսի, իսկ հյուսիս-արևմուտքում` [[Գալապագոսյան կղզիներ|Գալապագոսյան]] կղզիները:կղզիները։ Հյուսիսում կան փոքր թերակղզիներ (Պարագուանա) և ծոցեր (Վենեսուելայի, Դարենի)։

Հարավային Ամերիկայի հյուսիսով անցնում է Գվիանական, իսկ Բրազիլիայի ափերով դեպի հարավ` Բրազիլիական տաք հոսանքները:հոսանքները։ Խաղաղօվկիանոսյան ափով դեպի հյուսիս է տարածվում Պերուական, իսկ դեպի հարավ-արևելք` Ֆոլկլենդյան սառը հոսանքները։

[[Պատկեր:South America satellite orthographic.jpg|thumb|Հարավային Ամերիկան տիեզերքից ]]

Մայրցամաքի մակերևույթն ունի պարզ կառուցվածք։ Նրա հիմքում ընկած է Հարավ-Ամերիկյան պլատֆորմը, որի հիմքի իջած տեղամասերը լցվելով ծովային ու գետային նստվածքներով` վերածվել են կուտակումային դաշտավայրերի։ Այդպես են ձևաորվել Ամազոնի (ավելի քան 5 մլն. կմ²), Օրինոկոյի և Լա-Պլատայի դաշտավայրերը։

Պլատֆորմի հիմքի վեր բարձրացած տեղամասերում ձևաորվել են սարահարթեր, որոնցից են Բրազիլիական ու Գվինեական սարահարթերը, որոնք համարվում են հին, քայքայված լեռների մնացորդները։

Հարավ-Ամերիկյան պլատֆորմը արևմուտքից եզրավորված է [[Անդեր|Անդերի]]ի երիտասարդ ծալքավոր լեռներով, որոնք համարվում են [[Կորդիլիերներ|Կորդիլիերների]]ի հարավային շարունակությունը։ Անդերը ձգվում է մինչև 5000 - 6000 մ. երկարությամբ։ Ամենաբարձր գագաթը [[Ակոնկագուա (լեռ)|Ակոնկագուա]] լեռն է (6960 մ.), իսկ ամենացածր կետը գտնվում է Վալդես թերակղզում (Արգենտինա, -40 մ.)։ Անդերում լեռնակազմական պրոցեսները չեն ավարտվել, որի ապացույցն են ուժեղ երկրաշարժերը և գործող հրաբուխները ([[Չիմբորասո (հրաբուխ)|Չիմբորասո]], Քոթոպախի)։