|
[[Պատկեր:Nerses.jpg|thumb|Ներսես Ա Մեծ (19–րդ դարի երևակայական պատկեր)]]
'''Ներսես Ա Մեծ''' (մոտ [[329]] - [[373]]), [[Ամենայն հայոց կաթողիկոս]] (353-373): Հաջորդել է [[Փառեն Ա Աշտիշատցի]] կաթողիկոսին:կաթողիկոսին։ [[Հայ Առաքելական եկեղեցի|Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու]] տոնելի սրբերից է:է։
== Կյանքը ==
[[Պատկեր:Nerses A.jpg|left|Ներսես Ա Մեծ (Հովնաթանյան)]]
Ներսես Պարթևը ծնվել է մոտ 329թ.-ին (ծննդյան վայրը անհայտ է), սերում է [[Գրիգոր Լուսավորիչ|Գրիգոր Լուսավորչի]] տոհմից, [[Հուսիկ Ա Պարթև]]ի թոռն է:է։ Մանկության և պատանեկության տարիներին ապրել, կրթվել ու դաստիարակվել է [[Կեսարիա]]յում:յում։ Կեսարիայում ուսանելուց հետո վերադարձել է հայրենիք, որտեղ [[Արշակ Բ]] արքան նրան նշանակել է արքունի սենեկապետ:սենեկապետ։ Ամուսնացել է Հայոց սպարապետ Արտավազդ Մամկիոնյանի որդի Վարդանի դստեր՝ Սահանդուխտի հետ:հետ։ 350թ–ին Ներսես Պարթևը վերադարձել է Մեծ Հայք Արշակ Բ-ի արքունիքում նշանակվել է գլխավոր սենեկապետ:սենեկապետ։ 351թ-ին Արշակ Երկրորդ արքայի հանձնարարությամբ Ներսես Պարթևը առաջնորդել է [[Կոնստանդնուպոլիս]] ուղևորվող հայկական պատվիրակությանը, մասնակցել հայ-հռոմեական լարված հարաբերությունների կարգավորմանը: կարգավորմանը։
=== Ներսես Ա Մեծը` կաթողիկոս ===
353թ. Արշակ Բ-ի հրահանգով Ներսես Ա Պարթևը ձեռնադրվել է [[եպիսկոպոս]], ապա մեկնել [[Կեսարիա]], որտեղ հանդիսավորությամբ օծվել է Հայոց [[կաթողիկոս]]: Ըստ ավանդության այնտեղ նրա հետ ձեռնադրվել է նաև 4-րդ դարի եկեղեցական նշանավոր հայրերից [[Բարսեղ Կեսարացի]]ն:ն։
Կաթողիկոս ձեռնադրվելուց մեկ տարի անց` 353/4թ., Ներսես կաթողիկոսը [[Աշտիշատ]]ում գումարում է Հայոց Ա ազգային եկեղեցական ժողովը:ժողովը։ Ժողովը որոշում է Հայաստանի տարբեր վայրերում հիմնել աղքատանոցներ, որբանոցներ, հիվանդանոցներ, ուրկանոցներ, հյուրանոցներ և այլ բարեգործական հաստատություններ, ինչպես նաև արգելում է հեթանոսական սովորությամբ՝ լաց ու կոծով, հանդերձներ պատռելով մեռելներ թաղել, քանի որ քրիստոնյան պարտավոր է հավատալ հանդերձյալ կյանքին:կյանքին։ Արգելվում է մերձավոր արյունակիցների ամուսնությունը:ամուսնությունը։ Հանձնարարվում է հեռու մնալ հարբեցողությունից, պոռնկությունից, սպանությունից, գթությամբ վարվել ծառաների հետ, ծանր հարկերով չնեղել ժողովրդին և այլն:այլն։ Ժողովի որոշուներից է նաև վանքեր և պարսպապատ կուսանոցներ հիմնելը, յուրաքանչյուր վանքում դպրոց հաստատելը:հաստատելը։ Ժողովի որոշուները կարճ ժամանակամիջոցում կյանքի են կոչվում:կոչվում։ Ժողովը նաև խիստ պատիժներ է սահմանել արվամոլների, կենդանամոլների և սեռական այլ սանձարձակությունների դեմ:դեմ։ Ներսես Ա-ն հոգ էր տանում որպեսզի Հայոց Եկեղեցու պաշտոնյաները զինվեն գիտությամբ և աստվածային իմաստությամբ:իմաստությամբ։ Սուրբ հայրապետը հայտնի էր մեծ աղքատասիրությամբ. նա երբեք ճաշի կամ ընթրիքի չէր նստում առանց սեղանակից ունենալու աղքատներին և կույրերին, անդամալույծներին և ցավագարներին:ցավագարներին։ Սիրում էր անձամբ սպասավորել և դարմանել նրանց:նրանց։
=== Ներսես Մեծի հարաբերություններն արքունիքի հետ ===
Ներսես Ա Պարթևը և [[Արշակ Բ|Արշակ Երկրորդը]] ներքին ու արտաքին քաղաքականության վարման հարցերում ունեցել են ներհակ դիրքորոշում, որի հետևանքով լարվել են հարաբերությունները:հարաբերությունները։ Կաթողիկոսը բացահայտորեն ընդդիմացել է Արշակ Բ-ին և համակրել ու պաշտպանել Արշակունյաց Մեծ սեպուհ Գնելին:Գնելին։ 359թ-ին Գնելը դավադրաբար սպանվում է, իսկ Ներսես Պարթևին Արշակ արքան մեկուսացնում է Աշտիշատում:Աշտիշատում։ 363թ. [[Հուլիանոս Ուրացող|Հուլիանոս]] կայսեր զոհվելուց հետո, և նրան հաջորդած Հովիանոս կայսեր կնքած «ամոթալի պայմանագրից» հետո, երբ Մեծ Հայքը զրկվել էր Հռոմի ռազմական օգնությունից և հայտնվել պարսկական զորքերի հարձակման վտանգի առջև, Արշակ թագավորը խնդրում է Ներսես Ա Պարթևին վերստին ստանձնել Հայոց կաթողիկոսի պարտականությունները՝ հուսալով նրա հեղինակավոր միջամտությամբ վերահաստատել հայ-հռոմեական հարաբերությունները:հարաբերությունները։ Ներսես Ա Պարթևը պատվիրակությամբ մեկնում է [[Հռոմ]], որտեղ արիոսյան աղանդավորներին հովանավորող Հռոմի նոր կայսր [[Վաղես կայսր|Վալենտիանոսը (Վաղես)]] Ներսես Ա Պարթևին կալանավորում և աքսորում է Միջերկրական ծովի անմարդաբնակ կղզիներից մեկը:մեկը։ Կաթողիկոսն աքսորից ազատվում է միայն [[Պապ|Պապ Արշակունու]] օրոք /369-374թթ/ և վերադառնում է հայրենիք:հայրենիք։
371թ. պարսկական զորքերի դեմ [[Ձիրավի ճակատամարտ]]ում Ներսես Ա Մեծը քաջալերու էր հայ մարտիկներին, որ աներկյուղ և հավատով զինված մարտնչեն թշնամու դեմ:դեմ։ Իսկ ինքը, բարձրանալով Նպատ լեռան գագաթը, ողջ մարտի ընթացքում բազկատարած աղոթում էր, մինչև որ հայոց զորքը լիակատար հաղթանակ տարավ:տարավ։
== Ներսես Ա Մեծի մահը ==
Հայոց կաթողիկոսը սպանվել է [[Պապ]] թագավորի կողմից թունավորվելով:թունավորվելով։ Ըստ ավանդության հայրապետը կանխապես իմացել է թագավորի դավադրության մասին, սակայն կամովին ընդունել է մահվան հրավերը՝ թունավորված գինին խմելուց առաջ հանդիմանելով արքային:արքային։ Այնուհետև իր մահն արժանավայել դիմավորելու համար [[պատարագ]] է մատուցել, իսկ մահվանից առաջ մերձավորներին պատմել տեսիլքը Հայաստանին սպասվող իրադարձությունների՝ [[Արշակունի]]ների կործանման, Արևելքի նվաճողների տիրապետության, նրանց կործանման, երկրում քրիստոնեության վերածաղկման և այլ իրադարձությունների մասին:մասին։
Համաձայն մեկ այլ վարկածի Ներսես Ա Պարթևը վախճանվել է թոքերի հիվանդությունից 373թ-ի հուլիսի 25-ին:ին։
Կաթողիկոսի մահը եղել է [[Եկեղյաց գավառ]]ի Խախ արքունի ավանում:ավանում։ Թաղվել է Եկեղյաց գավառի Թիլ ավանում:ավանում։
Հայոց եկեղեցին դասել է Ներսես Ա Մեծ կաթողիկոսին սրբերի շարքը:շարքը։ Նրա հիշատակը տոնվում է [[Կաթողիկե Ս. Էջմիածնի տոն]]ին հաջորդող շաբաթ օրը:օրը։
=== Ներսես Ա Կաթողիկոսի տեսիլքը ===
# Օրմանյան Մ., Ազգապատում, հատ. Ա., Ս Էջմիածին, 2001:
# Փավստոս Բուզանդ Հայոց պատմություն, Երևան 1968:
# «Սոփերք հայկականք», հատ Զ. Վենետիկ, 1853թ:1853թ։
{{Կաթողիկոս|
| 