«Աբբաս I Սեֆի»–ի խմբագրումների տարբերություն

| անուն = ԱբբասԱբաս I

'''ԱբբասԱբաս I''' (Շահ-Աբբաս, [[1571]]-[[1629]]), [[Իրան|Իրանի]] [[Սեֆևյան հարստություն|Սեֆևյան հարստության]] շահ [[1587]]-ից։ Հոր՝ [[Մուհամմեդ Խուդաբենդե|շահ Խուդաբենդեի]] օրոք՝ խորասանի փոխարքա։ Մահացել է [[1629]]-ի [[Հունվարի 19|19 հունվարին]], [[Ղազվին|Ղազվինում]], 57 տարեկան հասակում:

Մինչև ԱբբասԱբաս I Սեֆևյանների քաղաքական հենարանը Ատրպատականն էր։ Երկիրը տնտեսական քայքայվածությունից դուրս բերելու և իշխանությունը կենտրոնացնելու նպատակով Աբբասը կողմնորոշվեց դեպի պարսիկները։ Արտոնություններ տվեց [[Հայերը Իրանում|հայ հոգևորականությանն ու վաճառականությանը]], կառավարման մեջ ներգրավեց իրանական ավագանուն։ Թուլացրեց քոչվոր ղզլբաշական և այլ թուրքական ցեղերի ռազմական ազնվականության քաղաքական դերը, ավելի ուշ, [[1598]]-ին մայրաքաղաքը [[Ղազվին|Ղազվինից]] տեղափոխեց [[Սպահան]]։ Երկրի ներքին կյանքում կատարեց բարեփոխումներ, հումքի (մետաքս) մշակումը խրախուսելու նպատակով բացեց պետ. արհեստանոցներ, հովանավորեց [[Եվրոպա|Եվրոպայի]] հետ առևտուրը՝ ներգրավելով հայ առևտրականներին, մետաքսի արտահանությունը դարձրեց պետ. մենաշնորհ, կառուցեց իջևանատներ, ճանապարհներ, կամուրջներ, ոռոգման ջրանցքներ։ Դիվանագիտական կապեր հաստատեց [[Միացյալ Թագավորություն|Անգլիայի]], [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի]], [[Ավստրիա|Ավստրիայի]], [[Իսպանիա|Իսպանիայի]], [[Նիդերլանդներ|Հոլանդիայի]] հետ։ Պարսկաստանի արմ. և հս. երկրամասերը ետ նվաճելու համար պատերազմ մղեց [[Թուրքիա|Թուրքիայի]] և [[Բուխարա|Բուխարայի]] դեմ, գրավեց [[Լորիստան|Լորիստանը]], [[Գիլան|Գիլանը]], [[Մազանդարան|Մազանդարանը]] և [[Խորասան|Խորասանը]]։ Իր իշխանությանը ենթարկեց [[Աֆղանստան|Աֆղանստանի]] մեծ մասը։ [[1601]]-[[1613|13]]-ին թուրքերից վերագրավեց [[Ատրպատական|Ատրպատականը]], [[Հայաստան|Հայաստանի]] և [[Վրաստան|Վրաստանի]] մի մասը, [[Շիրվան|Շիրվանը]]։ [[1623]]-ին գրավեց [[Բաղդադ|Բաղդադը]], [[Մոսուլ|Մոսուլը]], [[Շիա իսլամ|շիա աղանդի հետևորդների]] սրբավայր [[Շիա իսլամ|Քերբելան]] և [[Շիա իսլամ|Նաջաֆը]]։ Անգլ. Արևելա-հնդկական ընկերության օժանդակությամբ [[Պորտուգալացիներ|պորտուգալացիներին]] դուրս մղեց [[Պարսից ծոց|Պարսից ծոցի]] շրջանից, Եվրոպայի հետ առևտրի ճանապարհը Թուրքիայից Իրան փոխադրելու դիտավորությամբ Պարսից ծոցի ափին կառուցեց Բենդեր-Աբբաս նավահանգիստը ([[1623]])։ Աբբասու իշխանության վերջին տարիներին Սեֆևյանների տիրապետությունը տարածվեց [[Տիգրիս|Տիգրիսից]] [[Հնդկաստան]]։