Վիքիպեդիա

«Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2022)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Պիտակներ՝ Վիզուալ խմբագիր Խմբագրում բջջային սարքով Խմբագրում կայքի բջջային տարբերակից
No edit summary
Տող 5.
|վերնագիր =Աջից ձախ՝ Ադրբեջանական ԶՈՒ-ի կողմից գնդակոծված բնակելի տուն [[Ջերմուկ (քաղաք)|Ջերմուկ]]ում, Ռուսաստանի ԱԴԾ-ի վնասված տեխնիկան Գեղարքունիքի մարզում, Ռուսաստանի՝ Գեղարքունիքի մարզում ԱԴԾ սահմանապահ ուժերի տեղակայման կետը, Ադրբեջանի ԶՈՒ-ի արձակած հրթիռը [[Սոթք (գյուղ, Գեղարքունիքի մարզ)|Սոթք]]ում, [[Հայերն ԱՄՆ-ում|ԱՄՆ-ի հայ համայնքի]] բողոքի ակցիան Նյու Յորքում
|թվական = [[Սեպտեմբերի 13]], [[2022]] — [[Սեպտեմբերի 15]], [[2022]]
|վայր = {{Դրոշ|Հայաստան}} [[Գեղարքունիքի մարզ]] (մասնավորապես [[Սոթք (գյուղ, Գեղարքունիքի մարզ)|Սոթքի]], [[Վերին Շորժա]]յի և [[Վարդենիս]]ի ուղղությամբ)<br>{{Դրոշ|Հայաստան}} [[Վայոց Ձորի մարզ]] (մասնավորապես [[Ջերմուկ]]ի ուղղությամբ)<br>{{Դրոշ|Հայաստան}} [[Սյունիքի մարզ]] (մասնավորապես [[Մեծ Իշխանասար]]ի, [[Կապան]]ի և [[Գորիս]]ի ուղղությամբ) Տավուշի մարզ Նոյեմբերյանի ուղղությամբ
|պատճառ =
|արդյունք = Ադրբեջանի ռազմական հաղթանակ, <br>[[հրադադար]]ի հաստատում սեպտեմբերի 14-ի ժամը 20:00-ից
|փոփոխություններ = Ադրբեջանը վերահսկողություն է հաստատել Հայաստանի տասնյակ հեկտարներով հաշվող տարածքի նկատմամբ<ref name="news.5tv.am հայկական կողմի տարածքային կորուստներ">[https://news.5tv.am/news/haytni-e-te-orqan-taracq-e-gravel-adrbejany-gegharqouniqoum հոդված «5-րդ ալիք» հեռուստաընկերության կայքում], [https://web.archive.org/web/20221006064447/https://news.5tv.am/news/haytni-e-te-orqan-taracq-e-gravel-adrbejany-gegharqouniqoum ''(արխիվացված 05․10․2022թ․)'']։</ref>
Ադրբեջանը [[Հայ-ադրբեջանական շփման գիծ|հայ-ադրբեջանական գործող շփման գծի]] երկայնքով գրավել է ռազմավարական բարձունքներ<ref>{{Citecite web |url=https://aze.media/azerbaijan-secures-control-of-strategic-heights/}}</ref>
|հակառակորդ1 = {{Դրոշավորում|Հայաստան}}
|հակառակորդ2 = {{Դրոշավորում|Ադրբեջան}}
Տող 37.
|ծանոթագրություն =
}}
'''Հայ-ադրբեջանական պատերազմ,''' Հայաստանի արևելյան սահմանների նկատմամբ լայնամասշտաբ ռազմական գործողություն Ադրբեջանի Հանրապետության զինված ուժերի կողմից, որը սկսվել է [[2022]] թվականի [[սեպտեմբերի 13]]-ին ժամը 00։ 05-ին<ref>{{Cite web |url=https://hetq.am/hy/article/148143|title=Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի նկատմամբ ագրեսիվ ռազմական գործողություններ սկսելու դեպքի առթիվ նախաձեռնվել է քրեական վարույթ․ ՔԿ |urlwebsite=https://hetqHetq.am/|language=hy/article/148143 |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=Hetq.am |language=hy}}</ref>։
 
Հայաստանի անվտանգության խորհուրդը որոշում է կայացրել Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ ագրեսիայի առնչությամբ պաշտոնապես դիմել [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնությանը]]՝ Բարեկամության, համագործակցության և փոխադարձ օգնության պայմանագրի դրույթները գործողության մեջ դնելու նպատակով, [[Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպություն|Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությանը]] և [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ|ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին]]<ref>{{Cite web |url=https://news.am/arm/news/719810.html|title=ԱԽ նիստում որոշվել է դիմել ՌԴ–ին, ՀԱՊԿ–ին և ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին |urlwebsite=https://news.am/arm/news/719810.html |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=news.am}}</ref><ref>{{Cite web |title=ՀՀ կառավարությունն արդեն դիմել է ՌԴ-ին, ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին և ՀԱՊԿ-ին |url=https://hy.armradio.am/2022/09/13/%d5%b0%d5%b0-%d5%af%d5%a1%d5%bc%d5%a1%d5%be%d5%a1%d6%80%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6%d5%b6-%d5%a1%d6%80%d5%a4%d5%a5%d5%b6-%d5%a4%d5%ab%d5%b4%d5%a5%d5%ac-%d5%a7-%d5%bc%d5%a4-%d5%ab%d5%b6/ |accessdatetitle=2022ՀՀ թ․կառավարությունն սեպտեմբերիարդեն 13դիմել է ՌԴ-ին, ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին և ՀԱՊԿ-ին|website=Հայաստանի Հանրային Ռադիո|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>։
 
Ռազմական գործողությունների հետևանքով հայկական կողմի մարդկային պաշտոնական կորուստներն են 207 զոհ<ref name="hraparak.am հայկական կորուստների տվյալներ"/><ref name="news"/>, ավելի քան 20 գերևարված<ref name="news"/> և 293 վիրավոր<ref name="hraparak.am հայկական կորուստների տվյալներ"/>։ Բացի այդ, հայկական կողմը կորցրել է տասնյակ հեկտարներով տարածք<ref name="news.5tv.am հայկական կողմի տարածքային կորուստներ"/>, ինչպես նաև բազմաթիվ բնակավայրերում բնակֆոնդի ու ենթակառուցվածքների ավերածություններ<ref name="armeniasputnik.am Ջերմուկի նկատմամբ հարձակում">[https://armeniasputnik.am/20220913/jermuky-gndakvotsutjan-tak-inch-e-ajntegh-katarvum-48147194.html «Ջերմուկը` գնդակոծության տակ․ ի՞նչ է այնտեղ կատարվում» հոդված armeniasputnik.am կայքում], [https://web.archive.org/web/20221006073310/https://armeniasputnik.am/20220913/jermuky-gndakvotsutjan-tak-inch-e-ajntegh-katarvum-48147194.html ''(արխիվացված 05․10․2022թ․)'']։</ref><ref name="factor.am Սոթքի նկատմամբ հարձակում">[https://factor.am/561455.html «7 հոգի ենք, սրա-նրա տանն ենք ապրում. Սոթքի բնակչի տունը, տրանսպորտային միջոցները հրետակոծվել են» հոդված factor.am կայքում], [https://web.archive.org/web/20221006073811/https://factor.am/561455.html ''(արխիվացված 05․10․2022թ․)'']։</ref><ref name="factor.am Գորիսի նկատմամբ հարձակում">[https://factor.am/554353.html «Սոթքից մինչև Գորիս հրթիռակոծությունը շարունակվում է․ կիրառվում են ԱԹՍ-ներ․ ՊՆ խոսնակ» հոդված factor.am կայքում], [https://web.archive.org/web/20221006074041/https://factor.am/554353.html ''(արխիվացված 05․10․2022թ․)'']։</ref>։ Ռազմական գործողությւոնների հետևանքով ադրբեջանական կողմի մարդկային պաշտոնական կորուստներն են 79 զոհ<ref name="azatutyun" /><ref name="azatutyun ադրբեջանական կորուստների տվյալներ"/> և 282 վիրավոր<ref name="azatutyun ադրբեջանական կորուստների տվյալներ"/>։
Տող 45.
== Նախապատմություն ==
{{Հիմնական|Ադրբեջանական զինուժի ներխուժումը Հայաստան|Քարվաճառի հանձնում}}
2021 թվականի ապրիլի 13-ին [[Ադրբեջան]]ի նախագահ [[Իլհամ Ալիև]]ը տարածքային պահանջներ ներկայացրեց Հայաստանի նկատմամբ՝ մայրաքաղաք Երևանը, Զանգեզուրը (Սյունիք) և Սևանը (Գեղարքունիք) հայտարարելով Ադրբեջանի «պատմական հողերը»<ref>{{Citecite news |date=2020 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Aliyev lays claim to 'historical lands' in Armenia. Moscow, Yerevan react |url=https://jam-news.net/response-to-aliyevs-statements-claims-on-the-territory-of-armenia-yerevan-zangezur-syunik-sevan/|work=JAM News|urldate=2020 թ․ դեկտեմբերի 11|access-statusdate=live2021 թ․ մայիսի 15|archive-date=2021 թ․ մայիսի 15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210515152358/https://jam-news.net/response-to-aliyevs-statements-claims-on-the-territory-of-armenia-yerevan-zangezur-syunik-sevan/ |archiveurl-datestatus=2021 թ․ մայիսի 15 |access-date=2021 թ․ մայիսի 15 |work=JAM Newslive}}</ref><ref>{{Cite web |last=Broers |first=Laurence |date=2021 թ․ օգոստոսի 5 |title=Augmented Azerbaijan? The return of Azerbaijani irredentism |url=https://eurasianet.org/perspectives-augmented-azerbaijan-the-return-of-azerbaijani-irredentism|title=Augmented Azerbaijan? The return of Azerbaijani irredentism|url-statuslast=liveBroers|first=Laurence|date=2021 թ․ օգոստոսի 5|website=Eurasianet|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210805184422/https://eurasianet.org/perspectives-augmented-azerbaijan-the-return-of-azerbaijani-irredentism |archive-date=2021 թ․ օգոստոսի 5 |url-status=live|access-date=2021 թ․ օգոստոսի 7 |website=Eurasianet |language=en}}</ref>։ 2021 թվականի ապրիլին արված հայտարարության մեջ նա հայտնել էր, որ եթե Հայաստանը չհամաձայնի Նախիջևանից դեպի Ադրբեջանի արևմտյան շրջաններ միջանցք տրամադրել Սյունիքի մարզով, ապա Ադրբեջանը դա կստեղծի ուժի կիրառմամբ՝ պնդելով, որ ադրբեջանցի ժողովուրդը կվերադառնա այսպես կոչված՝ «Արևմտյան Զանգեզուր»<ref>{{Cite web |url=https://eurasianet.org/whats-the-future-of-azerbaijans-ancestral-lands-in-armenia|title=What's the future of Azerbaijan's "ancestral lands" in Armenia? {{!}} Eurasianet |urlwebsite=https://eurasianet.org/whats-the-future-of-azerbaijans-ancestral-lands-in-armenia |url-statuslanguage=live en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210811190711/https://eurasianet.org/whats-the-future-of-azerbaijans-ancestral-lands-in-armenia |archive-date=2021 թ․ օգոստոսի 11 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 30 |websiteurl-status=eurasianet.org |language=enlive}}</ref><ref>{{Citecite news |date=2021 թ․ ապրիլի 7 |title=Никол Пашинян ищет обходные пути |url=https://www.rbc.ru/newspaper/2021/04/07/606c3ab59a79473e0de314f1|access-date=2021 թ․ մայիսի 21|urlagency=Газета РБК|date=2021 թ․ ապրիլի 7|archive-statusdate=live2021 թ․ մայիսի 21|archive-url=https://web.archive.org/web/20210521080841/https://www.rbc.ru/newspaper/2021/04/07/606c3ab59a79473e0de314f1 |archiveurl-datestatus=2021 թ․ մայիսի 21 |access-date=2021 թ․ մայիսի 21 |agency=Газета РБКlive}}</ref><ref>{{Citecite news |date=2021 թ․ ապրիլի 21 |title=Azerbaijan will return to Zangezur 101 years later – Ilham Aliyev |url=https://www.turan.az/ext/news/2021/4/free/politics_news/en/3277.htm/001|access-date=2021 թ․ մայիսի 22|urlagency=Turan News Agency|date=2021 թ․ ապրիլի 21|archive-statusdate=live2021 թ․ մայիսի 22|archive-url=https://web.archive.org/web/20210522091337/https://www.turan.az/ext/news/2021/4/free/politics_news/en/3277.htm/001 |archiveurl-datestatus=2021 թ․ մայիսի 22 |access-date=2021 թ․ մայիսի 22 |agency=Turan News Agencylive}}</ref><ref>{{Citecite web |dateurl=2021 թ․ ապրիլի 20 https://en.president.az/articles/51216|title=Ilham Aliyev's interview with Azerbaijan Television |urldate=https://en.president.az/articles/512162021 թ․ ապրիլի 20|url-statuswebsite=liveOfficial web-site of President of Azerbaijan Republic|archive-url=https://web.archive.org/web/20210522140111/https://en.president.az/articles/51216 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 22 |access-date=2021 թ․ մայիսի 22 |websiteurl-status=Official web-site of President of Azerbaijan Republiclive}}</ref>։
 
2021 թվականի մայիսի 12-ին Ադրբեջանի զինված ուժերը մեծաքանակ զինվորականներով և զինտեխնիկայով հատել են Հայաստանի Հանրապետության տարածքը [[Սյունիքի մարզ]]ի [[Սև լիճ|Սև Լճի]] տեղամասում, ապա նաև [[Գեղարքունիքի մարզ]]ի Վերին Շորժա և Կութ բնակավայրերի տեղամասում և գրավել Հայաստանից մոտ 41 քառակուսի կիլոմետր տարածք<ref>{{Citecite web |url=https://eurasianet.org/as-azerbaijan-pushes-advantage-against-armenia-russias-role-again-under-scrutiny|title=As Azerbaijan pushes advantage against Armenia, Russia's role again under scrutiny &#124; Eurasianet |urlwebsite=https://eurasianet.org/as-azerbaijan-pushes-advantage-against-armenia-russias-role-again-under-scrutiny |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211117213222/https://eurasianet.org/as-azerbaijan-pushes-advantage-against-armenia-russias-role-again-under-scrutiny |archive-date=2021 թ․ նոյեմբերի 17 |access-date=2021 թ․ նոյեմբերի 17 |websiteurl-status=eurasianet.orglive}}</ref><ref>{{Citecite web |author=Joshua Kucera |date=2021 թ․ մայիսի 14 |title=Armenia and Azerbaijan in new border crisis |url=https://eurasianet.org/armenia-and-azerbaijan-in-new-border-crisis|title=Armenia and Azerbaijan in new border crisis|url-statusdate=live2021 թ․ մայիսի 14|website=Eurasianet|archive-url=https://web.archive.org/web/20210514133123/https://eurasianet.org/armenia-and-azerbaijan-in-new-border-crisis |archive-date=2021 թ․ մայիսի 14|author=Joshua Kucera|access-date=2021 թ․ մայիսի 14 |websiteurl-status=Eurasianetlive}}</ref><ref>{{Citecite press release |url=https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/RC-9-2021-0277_EN.html|title=European Parliament resolution on prisoners of war in the aftermath of the most recent conflict between Armenia and Azerbaijan (2021/2693(RSP))|publisher=European Parliament|date=2021 թ․ մայիսի 19 |publisher=European Parliament |archive-url=https://web.archive.org/web/20210526023348/https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/RC-9-2021-0277_EN.html|archive-date=2021 թ․ մայիսի 26|access-date=2021 թ․ մայիսի 26|quote=On 12 May 2021, troops from Azerbaijan temporarily entered the territory of Armenia, which amounts to a violation of the territorial integrity of Armenia and of international law |access-date=2021 թ․ մայիսի 26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210526023348/https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/RC-9-2021-0277_EN.html |archive-date=2021 թ․ մայիսի 26}}</ref><ref>{{Citecite news |url=https://twitter.com/EmmanuelMacron/status/1392965873187659778|title=Macron: Azerbaijani armed forces have crossed into Armenian territory. They must withdraw immediately. I say again to the Armenian people: France stands with you in solidarity and will continue to do so |urlaccess-date=https://twitter.com/EmmanuelMacron/status/13929658731876597782021 թ․ մայիսի 14|urlarchive-statusdate=live2021 թ․ մայիսի 24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210524155837/https://twitter.com/emmanuelmacron/status/1392965873187659778 |archiveurl-datestatus=2021 թ․ մայիսի 24 |access-date=2021 թ․ մայիսի 14live}}</ref>։ [[Եվրոպական խորհրդարան|Եվրախորհրդարանը]], [[ԵԱՀԿ Մինսկի խումբ|ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի]] երեք համանախագահներից երկուսը՝ [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] և [[Ֆրանսիա]]ն կոչ են արել Ադրբեջանին դուրս բերել իր զորքերը միջազգայնորեն ճանաչված հայկական տարածքներից<ref>{{Citecite news |title=Department Press Briefing – May 14, 2021 |url=https://www.state.gov/briefings/department-press-briefing-may-14-2021/|title=Department Press Briefing – May 14, 2021|urlaccess-statusdate=live2021 թ․ մայիսի 22|archive-date=2021 թ․ մայիսի 25|archive-url=https://web.archive.org/web/20210525075335/https://www.state.gov/briefings/department-press-briefing-may-14-2021/ |archiveurl-datestatus=2021 թ․ մայիսի 25 |access-date=2021 թ․ մայիսի 22live}}</ref><ref name="MacronTweet">{{Citecite news |url=https://twitter.com/EmmanuelMacron/status/1392965873187659778|title=Macron: Azerbaijani armed forces have crossed into Armenian territory. They must withdraw immediately. I say again to the Armenian people: France stands with you in solidarity and will continue to do so. |urlaccess-date=https://twitter.com/EmmanuelMacron/status/13929658731876597782021 թ․ մայիսի 14|urlarchive-statusdate=live2021 թ․ մայիսի 24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210524155837/https://twitter.com/emmanuelmacron/status/1392965873187659778 |archiveurl-datestatus=2021 թ․ մայիսի 24 |access-date=2021 թ․ մայիսի 14live}}</ref>։
 
== Իրադարձությունների ժամանակագրություն ==
Տող 55.
[[Ադրբեջանի զինված ուժեր|Ադրբեջանի ԶՈՒ]] ստորաբաժանումները հրետանային միջոցներից, խոշոր տրամաչափի հրաձգային զինատեսակներից սկսել են ինտենսիվ կրակ վարել Գորիսի, Կապանի, Սոթքի, Ջերմուկի, Արտանիշի և Իշխանասարի ուղղությամբ հայկական դիրքերի և բնակավայրերի ուղղությամբ։ Ադրբեջանական կողմը կիրառում է նաև ԱԹՍ-ներ, որոշ ուղղություններով ձեռնարկում է նաև դիրքային առաջխաղացման գործողություններ։
 
Ժամը 14։ 00-ին ՀՀ ՊՆ մամուլի խոսնակը հայտնել է, որ իրավիճակը հայ-ադրբեջանական սահմանագծի որոշ հատվածներում շարունակում է ծայրահեղ լարված մնալ, հակառակորդը շարունակում է դիրքային առաջխաղացման փորձերը, մասնավորապես, [[Ներքին Հանդ]]ի, [[Վերին Շորժա]]յի, [[Արտանիշ]]ի և [[Սոթք (գյուղ, Գեղարքունիքի մարզ)|Սոթքի]] ուղղությամբ<ref>{{Cite web |url=https://www.panarmenian.net/arm/news/302483/|title=ՀՀ ՊՆ․ Որոշ ուղղություններում հակառակորդը շարունակում է դիրքային առաջխաղացման փորձերը |urlwebsite=https://wwwPanARMENIAN.panarmenian.net/arm/news/302483/ Net|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=PanARMENIAN.Net}}</ref>։
 
Կեսօրին հայտնի է դարձել, որ ադրբեջանցիների հրետակոծության հետևանքով [[Կութ]] գյուղում վնասվել են մեծ թվով բնակելի տներ, տարհանվել են կանայք ու երեխաները<ref>{{Cite web |lasturl=LLC |first=Helix Consulting https://www.aysor.am/am/news/2022/09/13/%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9/2006488|title=Ադրբեջանցիների հրետակոծության հետևանքով Կութում վնասվել են մեծ թվով բնակելի տներ, կանայք ու երեխաները գյուղից տարհանվել են. Ավագյան - Այսօր` թարմ լուրեր Հայաստանից|last=LLC|first=Helix Consulting|urlwebsite=https://www.aysor.am/am/news/2022/09/13/%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9/2006488 |language=en|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=www.aysor.am |language=en}}</ref>։
 
Ադրբեջանական զինուժի կողմից գնդակոծվել է նաև Հայաստանի Գեղարքունիքի մարզի տարածքում Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ ուժերի տեղակայման կետը, որի անձնակազմը շտապ լքել է տեղակայման վայրը<ref>{{Cite web |lasturl=LLC |first=Helix Consulting https://www.aysor.am/am/news/2022/09/14/%D5%8C%D4%B4/2007115|title=Ադրբեջանը հրետանային հարվածներ է հասցրել Գեղարքունիքում ՌԴ ԱԴԾ սահմանապահ ուժերի տեղակայման կետին․ Լուսանկարներ - Այսօր` թարմ լուրեր Հայաստանից|last=LLC|first=Helix Consulting|urlwebsite=https://www.aysor.am/am/news/2022/09/14/%D5%8C%D4%B4/2007115 |language=en|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |website=www.aysor.am |language=en}}</ref>։ '''Տավուշի մարզ'''
 
=== Սեպտեմբերի 14 ===
Ժամը 08:00-ին ՀՀ ՊՆ մամուլի խոսնակը հայտնել է, որ հակառակորդը վերսկսել է նախահարձակ գործողությունները՝ կիրառելով հրետանային միջոցներ, ականենտներ և խոշոր տրամաչափի զինատեսակներ Վերին Շորժայի և Ջերմուկի ուղղություններով՝ հարվածելով ինչպես ռազմական, այնպես էլ քաղաքացիական ենթակառուցվածքներին<ref>{{Cite web |title=Ժամը 8–ից ադրբեջանցիները կրկին հրետակոծում են Ջերմուկն ու Վերին Շորժան. ՀՀ ՊՆ |url=https://armeniasputnik.am/20220914/zhamy-8ic-adrbejancinery-krkin-hretakvotsum-en-jermukn-u-verin-shvorzhan-hh-pn-48239706.html|title=Ժամը 8–ից ադրբեջանցիները կրկին հրետակոծում են Ջերմուկն ու Վերին Շորժան. ՀՀ ՊՆ|website=SputnikArmenia|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |website=SputnikArmenia}}</ref>։ Գիշերը նաև ադրբեջանական կողմը կիրառել է ԱԹՍ-ներ Ջերմուկի ուղղությամբ<ref>{{Cite web |url=https://armenpress.am/arm/news/1092446 |title=Ադրբեջանը վերսկսել է նախահարձակ գործողությունները Վերին Շորժայի և Ջերմուկի ուղղություններով |urlwebsite=https://armenpress.am/arm/news/1092446 |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |website=armenpress.am}}</ref>։
 
[[Հայաստանի պաշտպանության նախարարություն|Հայաստանի պաշտպանության նախարարության]] խոսնակ Արամ Թորոսյանը հայտնել է, որ ադրբեջանական կողմը հարվածներ է հասցրել «հումանիտար առաքելություն իրականացնող Ռուսաստանի Դաշնության անվտանգության դաշնային ծառայության տրանսպորտային միջոցներին»<ref name="azatutyun" />։
Տող 72.
Երեկոյին մոտ Հանրապետության հրապարակում և Ազգային ժողովի շենքի առջև սկսվել է բողոքի ցույց՝ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականի պահանջով, Ազգային Ժողովում իր հնչեցրած հայտարարությունների կապակցությամբ։
 
ՀՀ ՊՆ-ն հայտնել է, որ ժամը 20:00-ից բոլոր ուղղություններով կրակը գրեթե դադարել է<ref>{{Cite web |title=Ժամը 20։00-ից բոլոր ուղղություններով կրակը գրեթե դադարել է. ՀՀ ՊՆ |url=https://armeniasputnik.am/20220914/zhamy-2000-ic-bvolvor-ughghutjunnervov-kraky-grete-dadarel-e-hh-pn-48300242.html|title=Ժամը 20։00-ից բոլոր ուղղություններով կրակը գրեթե դադարել է. ՀՀ ՊՆ|website=SputnikArmenia |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |website=SputnikArmenia}}</ref>։
 
=== Սեպտեմբերի 15 ===
Տող 88.
[[Պատկեր:ФСБ Гегаркуник 8.jpg|մինի|Ռուսաստանի՝ Գեղարքունիքի մարզում տեղակայված ԱԴԾ-ի տեխնիկան, որը վնասվել է Ադրբեջանական ԶՈւ-ի գնդակոծությունից]]
 
Սեպտեմբերի 12-ի լույս 13-ի գիշերը, ըստ հայկական ԶԼՄ-ների, Ադրբեջանի զինված ուժերը հարված են հասցրել Գեղարքունիքի մարզում ՌԴ ԱԴԾ սահմանապահ ուժերի տեղակայման կետին։ Ռուսական զորքերի անձնակազմը շտապ լքել է տեղակայման վայրը։  Ելնելով հրապարակված լուսանկարներից՝ գնդակոծության հետևանքով վնասվել են ռուսական զորքերի զորանոցներն ու ռազմական տեխնիկան<ref name="айсор">{{Citecite web |title=Обстреле пункта пограничников ФСБ России |url=https://www.aysor.am/ru/news/2022/09/14/Азербайджан/2007115|title=Обстреле пункта пограничников ФСБ России|date=|work=|publisher=aysor|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 17 |publisherauthor=aysor}}</ref><ref>{{Citecite web |dateurl=https://lenta.ru/news/2022 թ․ սեպտեմբերի /09/14 /fsb_armenia/|title=Стало известно об обстреле пункта пограничников ФСБ России Азербайджаном |urldate=https://lenta.ru/news/2022/09/14/fsb_armenia/ թ․ սեպտեմբերի 14|work=|publisher=Lenta|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 17 |publisherauthor=Lenta}}</ref>։
 
Մի քանի ժամ անց տեղեկություն հայտնվեց ռուսական զորքերի երկրորդ գնդակոծության մասին։ Հայկական ԶԼՄ-ներում տեսանյութ է հրապարակվել, որտեղ պատկերված է ռուսական գնդակոծված շարասյունը։ ՀՀ ՊՆ տվյալներով՝ ռուսական մարդասիրական օգնություն իրականացնող ավտոշարասյունը Վերին Շորժա գյուղի շրջանում գնդակոծվել է Ադրբեջանի ԶՈՒ-ի կողմից<ref name="айсор" /><ref name="газета">{{Citecite web |author=Алиса Андреева |dateurl=https://www.gazeta.ru/army/2022 թ․ սեպտեմբերի /09/14 /15452053.shtml|title=Ереван обвинил Баку в обстреле автомобиля ФСБ России. Азербайджан отверг обвинения |urldate=https://www.gazeta.ru/army/2022/09/ թ․ սեպտեմբերի 14/15452053|work=|publisher=Газета.shtml Ру|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 17 |publisherauthor=Газета.РуАлиса Андреева}}</ref><ref>{{Cite web |dateurl=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 https://www.vesti.ru/article/2941192|title=Колонна российских пограничников попала под обстрел в Армении |urldate=https://www.vesti.ru/article/29411922022 թ․ սեպտեմբերի 14|website=Вести.RU |publisher=Вести}}</ref>։
 
Ավելի ուշ Հայաստանում Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ վարչությունը հայտարարեց, որ հայկական տարածքի գնդակոծության հետևանքով ռուս սահմանապահների շրջանում տուժածներ չկան<ref>{{Citecite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |title=Российские пограничники в результате обстрела армянской территории не пострадали - ФСБ РФ |url=https://ru.armeniasputnik.am/20220914/rossiyskie-pogranichniki-v-rezultate-obstrela-armyanskoy-territorii-ne-postradali---fsb-rf-48281950.html|title=Российские пограничники в результате обстрела армянской территории не пострадали - ФСБ РФ|accessdatedate=2022 թ․ սեպտեմբերի 17 14|work=|publisher=SPUTNIK Армения|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 17|author=}}</ref>։
 
2022 թվականի սեպտեմբերի 16-ին Հայաստանում ՌԴ ԱԴԾ Սահմանապահ վարչության պետ, գեներալ-լեյտենանտ Ռոման Գոլուբիցկին տեղեկացրեց Հայաստան ժամանած ՀԱՊԿ միացյալ շտաբի պետ Անատոլի Սիդորովին հայ-ադրբեջանական սահմանին տիրող իրավիճակի մասին։ Գոլուբիցկին ցուցադրել է Սոթքի ռուսական սահմանապահ կետի գնդակոծության կադրերը։ Իր զեկույցում նա նշել է, որ շենքում եղել է 15 մարդ, որոնք գնդակոծության սկսվելուց հետո թաքնվել են առաջին հարկի միջսենյականոց տարածքում։ Գոլուբիցկու խոսքով՝ կրակի տակ գտնվող անձնակազմին հաջողվել է դուրս բերել կետից, սակայն ողջ գույքն ու տեխնիկան տարհանել չի հաջողվել<ref>{{Citecite web |url=https://armenpress.am/arm/news/1092761|title=Հայաստանում ՌԴ ԱԴԾ վարչության պետը ՀԱՊԿ միացյալ շտաբի պետին է ցույց տվել Ադրբեջանի կողմից ռուսական սահմանապահ հենակետը գնդակոծելու կադրերը |url=https://armenpress.am/arm/news/1092761}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 16 |title=CSTO Leader Briefed on Azerbaijani Attack on Russian Border Checkpoint |url=https://asbarez.com/csto-leader-briefed-on-azerbaijani-attack-on-russian-border-checkpoint/|title=CSTO Leader Briefed on Azerbaijani Attack on Russian Border Checkpoint|date=2022 թ․ սեպտեմբերի 16|website=Asbarez |publisher=Asbarez |lang=en}}</ref>։
 
Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչները երկու դեպքում էլ հերքել են ռուսական զորքերի տեղակայման և հումանիտար օգնությամբ շարասյան գնդակոծման փաստը<ref name="газета" />։
 
== Հետևանքներ ==
 
=== Միջոցառումների չեղարկում ===
Ադրբեջանում Ադրբեջանի ԶՈՒ-ի զինծառայողների մահվան կապակցությամբ չեղյալ են հայտարարվել «Գիտելիքի օրվան» և «Ազգային երաժշտության օրվան»<ref>[https://az.sputniknews.ru/20220914/v-azerbaydzhanskikh-shkolakh-ne-budet-otmechatsya-den-znaniy-446022040.html В азербайджанских школах не будет отмечаться "День знаний"]</ref><ref>[https://1news.az/news/20220914013208181-Minkultury-otlozhilo-provedenie-ryada-torzhestvennykh-meropriyatii Минкультуры отложило проведение торжественных мероприятий, посвященных Дню национальной музыки]</ref> նվիրված հանդիսավոր միջոցառումները, հետաձգվել է Ադրբեջանի երիտասարդական ծանրամարտի առաջնության անցկացումը<ref>[https://az.sputniknews.ru/20220914/v-azerbaydzhane-perenesli-provedenie-chempionata-po-tyazheloy-atletike-446019862.html В Азербайджане перенесли проведение чемпионата по тяжелой атлетике]</ref>, իսկ Ադրբեջանի ռուսական դրամատիկական թատրոնը չեղյալ է հայտարարել ներկայացումները, որոնք նախատեսված են սեպտեմբերի 16-ին և 17-ին<ref>[https://az.sputniknews.ru/20220915/bakinskaya-rusdrama-otmenila-blizhayshie-spektakli-446085460.html Бакинская Русдрама отменила ближайшие спектакли]</ref>։
 
Բաքվում կազմակերպիչները չեղյալ են հայտարարել ուկրաինացի կատարող [[Մաքս Բարսկիխ]]ի համերգը, որը պետք է կայանար դեկտեմբերի 10-ին։ Չեղարկման պատճառն այն էր, որ երգիչը սոցցանցերում կիսվել է հայ լրագրող Մհեր Բաղդասարյանի Հրապարակումով՝ պնդելով, որ «Հայաստանը գրոհում են»<ref>[https://az.sputniknews.ru/20220915/v-baku-otmenili-kontsert-ukrainskogo-ispolnitelya-maksa-barskikh-446061625.html В Баку отменили концерт украинского исполнителя Макса Барских]</ref>։ Ավելի ուշ Բարսկիխը հայտարարել է, թե իբր ինքն է չեղարկել իր համերգը՝ Ադրբեջանին մեղադրելով ագրեսիայի մեջ<ref>{{Cite web |authorlang=Катерина Малай |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 15 |title=Макс Барских отменил концерт в Азербайджане из-за агрессии по отношению к Армении ru|url=https://news.obozrevatel.com/show/people/maks-barskih-otmenil-kontsert-v-azerbajdzhane-iz-za-agressii-po-otnosheniyu-k-armenii.htm |access-datetitle=2022Макс թ․Барских սեպտեմբերիотменил 16концерт в Азербайджане из-за агрессии по отношению к Армении|author=Катерина Малай|website=OBOZREVATEL NEWS|date=2022 թ․ սեպտեմբերի 15|langaccess-date=ru2022 թ․ սեպտեմբերի 16}}</ref>։
 
Սեպտեմբերի 19-ին Բաքվում չեղյալ է հայտարարվել ուկրաինացի երգչուհի [[Թինա Կարոլ]]ի համերգը, որը պետք է կայանար նոյեմբերի 15-ին։ Պատճառն այն էր, որ երգչուհին սոցցանցում կիսվել է այն պնդմամբ, թե «Հայաստանը գրոհում են» և ավելացրել «Armenian lives matter» գրությունը<ref>[https://az.sputniknews.ru/20220919/v-baku-otmenili-kontsert-pevitsy-podderzhavshuyu-armyanskuyu-provokatsiyu-446229945.html В Баку отменили концерт певицы, поддержавшей армянскую провокацию]</ref>։
 
Սեպտեմբերի 19-ին Հայաստանի կառավարության Տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչություն պետ Արմեն Խաչատրյանը հայտարարել է, որ Ադրբեջանի՝ Հայաստանի դեմ լայնածավալ ագրեսիայի պատճառով հետաձգվել է Անկախության օրվան նվիրված «Մեր ժամանակների հերոսը» մրցանակաբաշխությունը<ref>{{Cite web |url=https://hetq.am/hy/article/148473|title=Կառավարությունը հետաձգել է Անկախության օրվան նվիրված միջոցառումը Ադրբեջանի ագրեսիայի պատճառով |urlwebsite=https://hetqHetq.am/|language=hy/article/148473 |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 20 |website=Hetq.am |language=hy}}</ref>։
 
Չեղարկվել է նաև [[միջազգային մարդասիրական իրավունք]]ի բնագավառում աշխարհի ամենանշանավոր ուսանողական Ժան Պիկտեի դատախաղ-մրցույթը, որ նախատեսվում էր անցկացնել ագրեսիայի թիրախ դարձած [[Ջերմուկ]] քաղաքում։
 
=== Բողոքի ակցիաներ ===
 
==== Հայաստան ====
[[Պատկեր:Protest in front of National Assembly of Armenia, 13 September 2022.png|մինի|Բողոքի ակցիա ԱԺ-ի դիմաց, սեպտեմբերի 13, 2022]]
Տող 122 ⟶ 124՝
 
=== Հայկական սփյուռք ===
[[Պատկեր:Protests of the Armenian diaspora in New York, 2022.png|մինի|Հայկական սփյուռքի բողոքի ակցիան Նյու Յորքում]][[Հայերն ԱՄՆ-ում|ԱՄՆ-ում հայկական սփյուռքի]] ներկայացուցիչները բողոքի ակցիաներ են անցկացրել Վաշինգտոնում Ադրբեջանի դեսպանատան<ref name="washingtonprotest2">{{Citecite web |date=16 сентября 2022 |title="Алиев - военный преступник": армяне США устроили акцию протеста у посольства Азербайджана (ВИДЕО) |url=https://newsarmenia.am/news/in_the_world/aliev-voennyy-prestupnik-armyane-ssha-ustroili-aktsiyu-protesta-u-posolstva-azerbaydzhana-video-/|title="Алиев - военный преступник": армяне США устроили акцию протеста у посольства Азербайджана (ВИДЕО)|access-date=16 сентябрьсентября 2022 |website=Новости-Армения|access-date=16 сентябрь 2022}}</ref>, ինչպես նաև Նյու Յորքում Ադրբեջանի և Թուրքիայի ներկայացուցչությունների մոտ<ref name="demonstration">{{Citecite web |url=https://armenpress.am/arm/news/1092688|title=Ամերիկահայերը բողոքի ակցիա են անցկացրել Նյու Յորքում Ադրբեջանի և Թուրքիայի ներկայացուցչությունների մոտ |url=https://armenpress.am/arm/news/1092688}}</ref>։ Ակցիայի մասնակիցները պահանջել են «դադարեցնել ռմբակոծել Հայաստանի խաղաղ քաղաքացիներին»<ref name="washingtonprotest2"/>։
 
== Դատական հայցեր ==
 
=== ՄԱԿ-ի միջազգային դատարան ===
2022 թվականի սեպտեմբերի 17-ին Հայաստանը դիմում է ներկայացրել ՄԱԿ-ի միջազգային դատարան՝ Ադրբեջանի դեմ ենթադրյալ ռասսայական խտրականության, քաղաքացիական օբյեկտների վրա հնարավոր հարձակման և այլ հիմքերով<ref>[https://news.am/arm/news/720671.html Հայաստանն այսօր դիմում է ներկայացնելու Արդարադատության միջազգային դատարան]</ref><ref name="oc-media">[https://oc-media.org/ru/armeniya-podala-na-azerbaydzhan-isk-v-mezhdunarodnyy-sud-oon-iz-za-diskriminatsii/ Армения подала на Азербайджан иск в Международный суд ООН из-за дискриминации]</ref>։
Տող 131 ⟶ 134՝
 
=== Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան ===
2022 թվականի սեպտեմբերի 13-ին Հայաստանը մի քանի հայց է ներկայացրել [[Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան]]՝ Ադրբեջանի դեմ միջանկյալ միջոցների կիրառման պահանջով<ref>{{Citecite web |date=16 сентября 2022 |title=Армения подала в ЕСПЧ несколько исков против Азербайджана, в том числе и по пленным - представитель РА |url=https://newsarmenia.am/news/politics/armeniya-podala-v-evropeyskiy-sud-neskolko-iskov-v-tom-chisle-i-po-plennym-predstavitel-ra-/|title=Армения подала в ЕСПЧ несколько исков против Азербайджана, в том числе и по пленным - представитель РА|access-date=1916 сентябрьсентября 2022 |publisher=Новости-Армения|access-date=19 сентябрь 2022}}</ref><ref name="ЕС">{{Cite web |url=https://armenpress.am/arm/news/1092803|title=Հայաստանն Ադրբեջանի կողմից պատերազմական հանցագործությունների հիմքով դիմում է Արդարադատության միջազգային դատարան |url=https://armenpress.am/arm/news/1092803 |publisher=[[Արմենպրես]]}}</ref>։
 
Հայտարարությունները, մասնավորապես, վերաբերում էին Հայաստանում քաղաքացիական բնակավայրերի ենթադրյալ գնդակոծություններին, քաղաքացիական բնակչության և ռազմագերիների հիմնական իրավունքների պաշտպանությանը<ref name="ЕС" />։  Հայաստանը նաև դիմել է Եվրոպական դատարան՝ պահանջելով կիրառել իր կանոնադրության 39-րդ հոդվածի 2-րդ կետը և իր որոշման մասին անհապաղ տեղեկացնել Նախարարների կոմիտեին<ref name="ЕС" />։
Տող 138 ⟶ 141՝
 
== Արձագանք ==
* {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} Ֆրանսիայի նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը շարունակում է հորդորել պահպանել հրադադարը և հարգել Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը<ref>{{Cite web |url=https://www.azatutyun.am/a/32031405.html|title=Մակրոնը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բախումների հարցը կբարձրացնի ՄԱԿ-ի ԱԽ-ում |urlwebsite=https:«Ազատ Եվրոպա//www.azatutyun.am/a/32031405.htmlԱզատություն» ռադիոկայան|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=«Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան}}</ref>։ Ֆրանսիան նաև ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի նիստ է հրավիրում՝ քննարկելու հայ-ադրբեջանական սահմանին հակամարտության սրումը<ref>{{Cite web |title=Ֆրանսիան ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի նիստ է հրավիրել․... |url=https://armeniasputnik.am/20220913/fransian-mak-i-anvtangutjan-khvorhrdi-nist-e-hravirel-haj-adrbejanakan-sahmani-harcvov-48167350.html|title=Ֆրանսիան ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի նիստ է հրավիրել․...|website=SputnikArmenia|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=SputnikArmenia}}</ref>։ Նիստը կկայանա սեպտեմբերի 14-ին։
* {{Դրոշ|ՄԱԿ}} ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդը Հայաստանին և Ադրբեջանին կոչ է արել դադարեցնել կրակը, իրավիճակը կարգավորել քաղաքական և դիվանագիտական միջոցներով։
* {{Դրոշ|Ռուսաստան}} ՌԴ ԱԳՆ-ն երկու կողմերին կոչ է արել զերծ մնալ իրավիճակի հետագա սրացումից, ցուցաբերել զսպվածություն ու անկեղծորեն կատարել 20 թվականի նոյեմբերի 9-ի, 21 թվականի հունվարի տասնմեկի և նոյեմբերի 26-ի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |lasturl=Hraparak |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 https://hraparak.am/post/0957bf0a5462fccba8435ab5aee606f8|title=ՌԴ ԱԳՆ-ն հանդես է եկել հայտարարությամբ |urllast=https://hraparak.am/post/0957bf0a5462fccba8435ab5aee606f8 Hraparak|accessdatedate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=ՀՐԱՊԱՐԱԿ|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>։
* {{Դրոշ|Եվրոպա}} Հարավային Կովկասի հարցերով [[Եվրոպական միություն|Եվրամիության]] հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարը կոչ է արել անհապաղ դադարեցնել կրակը հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով<ref>{{Cite web |dateurl=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 https://armeniatoday.news/hy/world-2/525447/|title=Եվրամիությունը սերտ կապի մեջ է կողմերի հետ՝ լարվածության նվազեցմանը նպաստելու նպատակով․ Կլաար |url=https://armeniatoday.news/hy/world-2/525447/ |accessdatedate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=Armenia Today|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>։
* {{Դրոշ|ՆԱՏՕ}} ՆԱՏՕ-ն Հայաստանին և Ադրբեջանին մարտական գործողությունների անհապաղ դադարեցման կոչ է արել<ref>{{Cite web |url=https://hetq.am/hy/article/148195|title=ՆԱՏՕ-ն Հայաստանին և Ադրբեջանին մարտական գործողությունների անհապաղ դադարեցման կոչ է անում |urlwebsite=https://hetqHetq.am/hy/article/148195 |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=Hetq.am}}</ref>։
* {{Դրոշ|Վրաստան}} «[[Վրացական երազանք]]» կուսակցության նախագահ [[Իրակլի Կոբախիձե]]ն հայտարարել է, որ Վրաստանը պատրաստ է միջնորդ լինել՝ կարգավորելու Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սրված հակամարտությունը<ref>{{Cite web |url=https://hetq.am/hy/article/148178|title=Վրաստանը պատրաստ է միջնորդ լինել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև. Իրակլի Կոբախիձե |urlwebsite=https://hetqHetq.am/hy/article/148178 |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |website=Hetq.am}}</ref>։
* {{Դրոշ|Իրան}} Իրանի ԱԳՆ-ն հայտնել է, որ Իրանի համար անընդունելի է Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանների ցանկացած փոփոխություն<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |title=Իրանի համար անընդունելի է Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանների ցանկացած փոփոխություն. Իրանի ԱԳՆ |url=https://www.civilnet.am/news/674210/իրանի-համար-անընդունելի-է-հայաստանի-և-ադրբեջանի-սահմանների-ցանկացած-փոփոխություն-իրանի-ագն/|title=Իրանի համար անընդունելի է Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանների ցանկացած փոփոխություն. Իրանի ԱԳՆ|accessdatedate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=CIVILNET|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>։
* {{Դրոշ|Կիպրոս}} Կիպրոսի ԱԳՆ-ն դատապարտել է Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած հարձակումը<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |title=Կիպրոսի ԱԳՆ-ն դատապարտում է Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած հարձակումը |url=https://www.civilnet.am/news/674448/կիպրոսի-ագն-ն-դատապարտում-է-հայաստանի-դեմ-ադրբեջանի-սանձազերծած-հարձակումը/|title=Կիպրոսի ԱԳՆ-ն դատապարտում է Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած հարձակումը|accessdatedate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=CIVILNET|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>։
* {{Դրոշավորում|ԱՄՆ}}
** ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ հեռախոսազրույցի ընթացքում կոչ է արել դադարեցնել ռազմական գործողությունները<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |title=Բլինքնը Ալիևին կոչ է արել դադարեցնել ռազմական գործողությունները |url=https://www.civilnet.am/news/674459/բլինքնը-ալիևին-կոչ-է-արել-դադարեցնել-ռազմական-գործողությունները/|title=Բլինքնը Ալիևին կոչ է արել դադարեցնել ռազմական գործողությունները|accessdatedate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=CIVILNET|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>։
** ԱՄՆ պետդեպի խոսնակ Նեդ Փրայսը հայտնել է, որ ԱՄՆ-ն զգալի ապացույցներ է տեսել, որ Ադրբեջանն է հրետակոծում ՀՀ տարածքը և ենթակառուցվածքները<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |title=ԱՄՆ-ն զգալի ապացույցներ է տեսել, որ Ադրբեջանն է հրետակոծում ՀՀ տարածքը և ենթակառուցվածքները. պետդեպ |url=https://www.civilnet.am/news/674541/ամն-ն-զգալի-ապացույցներ-է-տեսել-որ-ադրբեջանն-է-հրետակոծում-հհ-տարածքը-և-ենթակառուցվածքները-պետդեպ/|title=ԱՄՆ-ն զգալի ապացույցներ է տեսել, որ Ադրբեջանն է հրետակոծում ՀՀ տարածքը և ենթակառուցվածքները. պետդեպ|accessdatedate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |website=CIVILNET|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14}}</ref>։
** Հայաստանի նկատմամբ ադրբեջանական ագրեսիան դատապարտել և անընդունելի են համարել ԱՄՆ կոնգրեսի ներկայացուցիչների պալատի հետախուզության հարցերով հանձնաժողովի նախագահ [[Ադամ Շիֆ]]ը<ref>{{Cite web |url=https://a1plus.am/hy/article/439477|title=Կոնգրեսական Ադամ Շիֆը ֆեյսբուքում գրառմամբ է հանդես եկել |urlwebsite=https://a1plus.am/hy/article/439477 A1Plus|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=A1Plus}}</ref>, կոնգրեսի սենատի արտաքին գործերի հանձնաժողովի նախագահ [[Ռոբերտ Մենենդես]]ը<ref>{{Cite web |title=Կոնգրեսական Մենենդեսը դատապարտել է Ադրբեջանի կողմից հայկական բնակավայրերի վրա հարձակումը |url=https://hy.armradio.am/2022/09/13/%d5%af%d5%b8%d5%b6%d5%a3%d6%80%d5%a5%d5%bd%d5%a1%d5%af%d5%a1%d5%b6-%d5%b4%d5%a5%d5%b6%d5%a5%d5%b6%d5%a4%d5%a5%d5%bd%d5%a8-%d5%a4%d5%a1%d5%bf%d5%a1%d5%ba%d5%a1%d6%80%d5%bf%d5%a5%d5%ac-%d5%a7-%d5%a1/ |accessdatetitle=2022Կոնգրեսական թ․Մենենդեսը սեպտեմբերիդատապարտել 13է Ադրբեջանի կողմից հայկական բնակավայրերի վրա հարձակումը|website=Հայաստանի Հանրային Ռադիո|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>, ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատի անդամ, կոնգրեսի հայկական հարցերով հանձնախմբի համանախագահ [[Ֆրենկ Փալոն]]ը<ref>{{Cite web |url=https://news.am/arm/news/719827.html|title=Ալիևը պետք է անհապաղ դադարեցնի իր ագրեսիան. Ֆրենկ Փալոնե |urlwebsite=https://news.am/arm/news/719827.html |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=news.am}}</ref>։
* {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} Ադրբեջանական ագրեսիան դատապարտել են նաև ֆրանսիացի սենատոր [[Վալերի Բուայե]]ն<ref>{{Cite web |title=Ադրբեջանական ռմբակոծություններով ոտնահարվում է ինքնիշխան Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը. Վալերի Բուայե |url=https://www.1lurer.am/hy/2022/09/13/Ադրբեջանական-ռմբակոծություններով-ոտնահարվում-է-ինքնիշխան-Հայաստանի-տարածքային-ամբողջականությունը-Վա/793847 |accessdatetitle=2022Ադրբեջանական թ․ռմբակոծություններով սեպտեմբերիոտնահարվում 13է ինքնիշխան Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը. Վալերի Բուայե|website=www.1lurer.am|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>, ֆրանսիացի պատգամավոր Սաբրինա Ագրեստի-Ռուբաշը<ref>{{Cite web |url=https://news.am/arm/news/719799.html|title=«Միջազգային արձագանքը պետք է լինի անհապաղ և կոլեկտիվ». Ֆրանսիացի քաղաքական գործիչները՝ Ադրբեջանի ագրեսիայի մասին |urlwebsite=https://news.am/arm/news/719799.html |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=news.am}}</ref>։
* {{Դրոշ|Արցախ}} Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարությունը խստիվ դատապարտել է սեպտեմբերի 13-ին Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ Ադրբեջանի սանձազերծած ագրեսիվ գործողությունները, Հայաստանի սուվերեն տարածքի ռմբակոծությունները և ուժի կիրառումը<ref>{{Cite web |url=https://a1plus.am/hy/article/439508|title=Այս գործողությունները հայատյացության և ցեղասպան քաղաքականության վառ դրսևորում են․... |urlwebsite=https://a1plus.am/hy/article/439508 A1Plus|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=A1Plus}}</ref>։
* {{Դրոշ|Հայաստան}} Ադրբեջանի ագրեսիան դատապարտող հայտարարություն է ընդունել Հայաստանի Ազգային Ժողովը։
* {{Դրոշ|Հնդկաստան}} Հնդկաստանը ագրեսոր կողմին կոչ է արել անհապաղ դադարեցնել մարտական գործողությունները<ref>{{Cite web |title=Հնդկաստանն ագրեսորին կոչ է անում անհապաղ դադարեցնել մարտական գործողությունները |url=https://armeniasputnik.am/20220913/hndkastann-agresvorin-koch-e-anum-anhapagh-dadarecnel-martakan-gortsvoghutjunnery-48222338.html|title=Հնդկաստանն ագրեսորին կոչ է անում անհապաղ դադարեցնել մարտական գործողությունները|website=SputnikArmenia|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=SputnikArmenia}}</ref>։
* {{Դրոշ|Թուրքիա}} Թուրքիայի պաշտպանության նախարար [[Հուլուսի Աքար]]ն իր ադրբեջանցի գործընկերոջ հետ հեռախոսազրույցի ժամամանակ ցավակցել է զոհերի համար, նաև հայտարարել է՝ Թուրքիան, ինչպես միշտ, այսօր էլ Ադրբեջանի կողքին է<ref>{{Cite web |title=Թուրքիայի և Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարների միջև հեռախոսազրույց է կայացել |url=https://www.azatutyun.am/a/32031315.html |accessdatetitle=2022Թուրքիայի թ․և սեպտեմբերիԱդրբեջանի 13պաշտպանության նախարարների միջև հեռախոսազրույց է կայացել|website=«Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>։
* {{Դրոշ|Թյուրքական խորհուրդ}} [[Թյուրքական խորհուրդ|Թյուրքական խորհրդի]] գլխավոր քարտուղարը մտահոգություն է հայտնել և դատապարտել «հայկական զինված ուժերի ռազմական սադրանքը»։ Նա նաև Հայաստանին կոչ է արել պահպանել երկու երկրների միջև ձեռք բերված ընթացիկ համաձայնությունները<ref>{{Citecite news |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |title=Statement of the Secretary General of the Organization of Turkic States on the Recent Clashes in the Azerbaijani-Armenian Border |url=https://www.turkkon.org/en/haberler/statement-of-the-secretary-general-of-the-organization-of-turkic-states-on-the-recent-clashes-in-the-azerbaijani-armenian-border_2609 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 13 |work=Türk Devletleri Teşkilatı|date=2022 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>։
* {{Դրոշ|Ուկրաինա}} Ուկրաինան կողմերին կոչ է արել հակամարտությունը լուծել քաղաքական-դիվանագիտական ճանապարհով՝ միջազգային իրավունքի նորմերին համապատասխան, մասնավորապես՝ պետությունների միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններում ինքնիշխանության ու տարածքային ամբողջականության նկատմամբ հարգանքի հիման վրա<ref>{{Cite web |title=Ուկրաինան Հայաստանին ու Ադրբեջանին կոչ է արել հարգել միմյանց ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը |url=https://www.1lurer.am/hy/2022/09/13/Ուկրաինան-Հայաստանին-ու-Ադրբեջանին-կոչ-է-արել-հարգել-միմյանց-ինքնիշխանությունն-ու-տարածքային-ամբողջ/794589 |accessdatetitle=2022Ուկրաինան թ․Հայաստանին սեպտեմբերիու 14Ադրբեջանին կոչ է արել հարգել միմյանց ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը|website=1lurer.am|accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14}}</ref>։
* {{Դրոշ|Կանադա}} Կանադայի ԱԳՆ-ն իր անհանգստությունն է հայտնել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ռազմական գործողություններից, ներառյալ հայկական բնակավայրերին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքներին Ադրբեջանի հարվածներից<ref>{{Cite web |url=https://news.am/arm/news/720043.html|title=Կանադայի ԱԳՆ-ն անհանգստացած է Հայաստանի բնակավայրերին Ադրբեջանի հարվածներից |urlwebsite=https://news.am/arm/news/720043.html |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |website=news.am}}</ref>։
* {{Դրոշ|Էստոնիա}} Եվրախորհրդարանում Հարավային Կովկասի հետ հարաբերությունների հարցերով պատվիրակության ղեկավար, Էստոնիայի արտաքին գործերի նախկին նախարար Մարինա Կալյուրանդը խոստորեն դատապարտել է Ադրբեջանի նախաձեռնած լայնամասշտաբ ռազմական հարձակումը Հայաստանի Հանրապետության տարածքի բազմաթիվ թիրախների վրա<ref>{{Cite web |url=https://hetq.am/hy/article/148210|title=Էստոնիայի ԱԳ նախկին նախարար. «Այժմ անատամ հայտարարությունների ժամանակը չէ» |urlwebsite=https://hetqHetq.am/hy/article/148210 |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |website=Hetq.am}}</ref>։
* {{Դրոշ|Ղրղզստան}} Ղրղզստանի նախագահ [[Սադիր Ժապարով]]ը կոչ է արել Հայաստանին և Ադրբեջանին հակամարտությունը լուծել խաղաղ ճանապարհով։ Ժապարովը նշել է նաև, որ «Ղրղզստանը չափազանց մտահոգված է իրավիճակի սրմամբ երկու բարեկամ պետությունների սահմանին»<ref>{{Cite web |url=https://news.am/arm/news/720060.html|title=Ղրղզստանի նախագահը կոչ է արել Հայաստանին և Ադրբեջանին հակամարտությունը լուծել խաղաղ ճանապարհով |urlwebsite=https://news.am/arm/news/720060.html |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |website=news.am}}</ref>։
 
== Տես նաև ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Հայ-ադրբեջանական_պատերազմ_(2022)» էջից