«44-օրյա պատերազմ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary Պիտակներ՝ հետշրջված Վիզուալ խմբագիր |
||
Տող 7.
|վայր = [[Արցախյան շփման գիծ]], [[Հայ-ադրբեջանական շփման գիծ]]
|հակառակորդ1 = {{Դրոշավորում|Արցախ}} <br> {{Դրոշավորում|Հայաստան}}
<!--* ''Զենքի մատակարարում''▼
|հակառակորդ2 =
{{Դրոշավորում|Ադրբեջան}}<br/>{{Դրոշավորում|Թուրքիա}}<ref>{{cite web |last1=Kofman |first1=Michael |title=Armenia-Azerbaijan War: Military Dimensions of the Conflict |url=https://www.russiamatters.org/analysis/armenia-azerbaijan-war-military-dimensions-conflict |website=Russia Matters |publisher=[[Belfer Center for Science and International Affairs]] |archiveurl=https://archive.today/20201003115234/https://www.russiamatters.org/analysis/armenia-azerbaijan-war-military-dimensions-conflict |archivedate=3 October 2020 |date=2 October 2020 |quote=Turkey has publicly, and militarily, backed Azerbaijan in this conflict.... |accessdate=4 October 2020 |dead-url=no }}</ref><ref>{{cite news |last1=Jones |first1=Dorian |title=Turkey Vows Support for Azerbaijan in Escalating Nagorno-Karabakh Conflict |url=https://www.voanews.com/south-central-asia/turkey-vows-support-azerbaijan-escalating-nagorno-karabakh-conflict |work=[[Voice of America]] |date=28 September 2020 |archiveurl=https://archive.today/20200930203704/https://www.voanews.com/south-central-asia/turkey-vows-support-azerbaijan-escalating-nagorno-karabakh-conflict |archivedate=30 September 2020 |quote="Turkey is already supporting Azerbaijan militarily, through technical assistance through arms sales, providing critical military support, especially in terms of armed drones and technical expertise," said Turkish analyst Ilhan Uzgel. |access-date=4 October 2020 |dead-url=no }}</ref><br/>[[Պատկեր:Syrian revolution flag.svg|20px]] Սիրիայի ազգային բանակ<ref name="SOHR1">{{Cite web |url=https://www.syriahr.com/en/186036/ |title=Syrian rebel fighters prepare to deploy to Azerbaijan in sign of Turkey’s ambition}}</ref><br>
|ուժեր1 = [[Պատկեր:Army Artsakh.jpg|20px]] [[Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ]] <br> [[Պատկեր:Coat of Arms of the Armenian Armed Forces.png|20px]] [[Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժեր]] <br> Կամավորներ Սփյուռքից▼
|ուժեր2 = [[Պատկեր:Azerbaijani Armed Forces logo.svg|20px]] [[Ադրբեջանի զինված ուժեր]] <br> [[Պատկեր:Azerbaijan Border Guards Standard (Reverse).svg|20px]] [[Ադրբեջանի պետական սահմանապահ ծառայություն|Ադրբեջանի սահմանապահ զորքեր]]<br/>{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Թուրքիայի զինված ուժեր]]▼
:{{դրոշավորում|Իսրայել}}<ref>{{cite news |last1=Ravid |first1=Barak |title=Azerbaijan using Israeli "kamikaze drones" in Nagorno-Karabakh clashes |url=https://www.axios.com/israel-kamikaze-drones-nagorno-karabakh-azerbaijan-d3ebfd39-2cf8-4bf6-a788-b24d80a8569f.html |work=[[Axios (website)|Axios]] |date=30 September 2020 |archiveurl=https://archive.today/20200930202836/https://www.axios.com/israel-kamikaze-drones-nagorno-karabakh-azerbaijan-d3ebfd39-2cf8-4bf6-a788-b24d80a8569f.html |archivedate=30 September 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Azerbaijani official says military using Israeli-made drones in war with Armenia |url=https://www.i24news.tv/en/news/israel/diplomacy-defense/1601485300-azerbaijani-official-says-military-using-israeli-made-drones-in-war-with-armenia |agency=[[i24 News]] |date=30 September 2020 |archiveurl=https://archive.today/20200930202950/https://www.i24news.tv/en/news/israel/diplomacy-defense/1601485300-azerbaijani-official-says-military-using-israeli-made-drones-in-war-with-armenia |archivedate=30 September 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Israel sending weapons to Azerbaijan as fight with Armenia rages on: Sources |url=https://english.alarabiya.net/en/News/world/2020/10/01/Israel-sending-weapons-to-Azerbaijan-as-fight-with-Armenia-rages-on-Sources |agency=[[Al Arabiya]] |date=30 September 2020 |archiveurl=https://archive.today/20201003120240/https://english.alarabiya.net/en/News/world/2020/10/01/Israel-sending-weapons-to-Azerbaijan-as-fight-with-Armenia-rages-on-Sources |archivedate=3 October 2020 |quote=...a US intelligence source told Al Arabiya English that Israel was sending planes full of weapons to Azerbaijan.}}</ref>-->▼
▲|ուժեր1 = [[Պատկեր:Army Artsakh.jpg|20px]] [[Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ]] <br> [[Պատկեր:Coat of Arms of the Armenian Armed Forces.png|20px]] [[Հայաստանի զինված ուժեր]]
▲|ուժեր2 = [[Պատկեր:Azerbaijani Armed Forces logo.svg|20px]] [[Ադրբեջանի զինված ուժեր]] <br> [[Պատկեր:Azerbaijan Border Guards Standard (Reverse).svg|20px]] [[Ադրբեջանի պետական սահմանապահ ծառայություն|Ադրբեջանի սահմանապահ զորքեր]]
* [[Պատկեր:Flag of Turkish Air Force Command.svg|20px]] [[Թուրքիայի ռազմաօդային ուժեր]]<br>
[[Պատկեր:Syrian revolution flag.svg|20px]] Սիրիայի ազգային բանակ
Տող 24 ⟶ 16՝
** [[Պատկեր:Logo of the Hamza Division.jpg|20px]] [[Ալ Համզա դիվիզիա]]
** [[Պատկեր:Sultan Murat Tümeni Flag.svg|20px]] [[Սուլթան Մուրադ դիվիզիա]]
▲:{{դրոշավորում|Իսրայել}}<ref>{{cite news |last1=Ravid |first1=Barak |title=Azerbaijan using Israeli "kamikaze drones" in Nagorno-Karabakh clashes |url=https://www.axios.com/israel-kamikaze-drones-nagorno-karabakh-azerbaijan-d3ebfd39-2cf8-4bf6-a788-b24d80a8569f.html |work=[[Axios (website)|Axios]] |date=30 September 2020 |archiveurl=https://archive.today/20200930202836/https://www.axios.com/israel-kamikaze-drones-nagorno-karabakh-azerbaijan-d3ebfd39-2cf8-4bf6-a788-b24d80a8569f.html |archivedate=30 September 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Azerbaijani official says military using Israeli-made drones in war with Armenia |url=https://www.i24news.tv/en/news/israel/diplomacy-defense/1601485300-azerbaijani-official-says-military-using-israeli-made-drones-in-war-with-armenia |agency=[[i24 News]] |date=30 September 2020 |archiveurl=https://archive.today/20200930202950/https://www.i24news.tv/en/news/israel/diplomacy-defense/1601485300-azerbaijani-official-says-military-using-israeli-made-drones-in-war-with-armenia |archivedate=30 September 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Israel sending weapons to Azerbaijan as fight with Armenia rages on: Sources |url=https://english.alarabiya.net/en/News/world/2020/10/01/Israel-sending-weapons-to-Azerbaijan-as-fight-with-Armenia-rages-on-Sources |agency=[[Al Arabiya]] |date=30 September 2020 |archiveurl=https://archive.today/20201003120240/https://english.alarabiya.net/en/News/world/2020/10/01/Israel-sending-weapons-to-Azerbaijan-as-fight-with-Armenia-rages-on-Sources |archivedate=3 October 2020 |quote=...a US intelligence source told Al Arabiya English that Israel was sending planes full of weapons to Azerbaijan.}}</ref
|ուժեր3 =
Տող 62 ⟶ 56՝
|կորուստներ4 =
|հրամանատար1 = {{plainlist|
* {{Դրոշ|Արցախ}} [[Ջալալ Հարությունյան]]{{WIA}}<ref name=jalal>{{cite web|url=https://en.armradio.am/2020/10/27/jalal-harutyunyan-wounded-mikael-arzumanyan-appointed-artsakh-defense-minister|title=Jalal Harutyunyan wounded, Mikael Arzumanyan appointed Artsakh Defense Minister|date=2020-10-27}}</ref>
* {{Դրոշ|Արցախ}} [[Միքայել Արզումանյան]]<ref name=jalal/>
* {{Դրոշ|Արցախ}} [[Արթուր Սարգսյան (ռազմական գործիչ)|Արթուր Սարգսյան]] {{KIA}}<ref>{{cite web|url=https://news.am/eng/news/611128.html|title=Artsakh Defense Army deputy commander killed|date=2020-11-02}}</ref>
* {{Դրոշ|Հայաստան}} [[Դավիթ Տոնոյան]]
* {{Դրոշ|Հայաստան}} [[Օնիկ Գասպարյան]]
Տող 85 ⟶ 77՝
|ծանոթագրություն =
|image=[[Պատկեր:2020 Karabakh conflict collage.jpg|կենտրոն|300px]]
|territory=[[File:
'''44-օրյա
Մարտական գործողությունները ընթացել են արցախա-ադրբեջանական շփման գծի ողջ երկայնքով, ինչպես նաև հայ-ադրբեջանական շփման գծի որոշ հատվածներում<ref name="hraparak.am Վարդենիս, կրակոցներ">[https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb «Վարդենիսի ուղղությամբ ևս կրակոցներ են եղել»] ([https://web.archive.org/web/20200927104149/https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb արխիվացված])</ref>։ Մարտական գործողություններն սկսվել են սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան ժամը 07:10<ref>{{Cite web |url=https://www.civilnet.am/news/2020/09/27/%D5%87%D6%83%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%A3%D5%AE%D5%AB-%D5%B8%D5%B2%D5%BB-%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84%D5%B8%D5%BE-%D5%A9%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B6-%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE-%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%A7-%D5%BD%D5%AF%D5%BD%D5%A5%D5%AC/396226 |title=Շփման գծի ողջ երկայնքով Ադրբեջանը ակտիվ հրետակոծություն է սկսել, հրետակոծվում է նաև Ստեփանակերտը |accessdate=2020-09-27 |archive-date=2022-02-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220211103351/https://www.civilnet.am/news/375710/%d5%b7%d6%83%d5%b4%d5%a1%d5%b6-%d5%a3%d5%ae%d5%ab-%d5%b8%d5%b2%d5%bb-%d5%a5%d6%80%d5%af%d5%a1%d5%b5%d5%b6%d6%84%d5%b8%d5%be-%d5%a1%d5%a4%d6%80%d5%a2%d5%a5%d5%bb%d5%a1%d5%b6%d5%a8-%d5%a1%d5%af%d5%bf%d5%ab%d5%be-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-%d5%a7-%d5%bd%d5%af%d5%bd%d5%a5%d5%ac-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%be%d5%b8%d6%82%d5%b4-%d5%a7-%d5%b6%d5%a1%d6%87-%d5%bd%d5%bf%d5%a5%d6%83%d5%a1%d5%b6%d5%a1%d5%af%d5%a5%d6%80%d5%bf%d5%a8/ |dead-url=yes }}</ref>։ Ի պատասխան պատերազմի՝ Հայաստանում և Արցախում հայտարարվել է [[ռազմական դրություն]] և ընդհանուր զորահավաք։ Ադրբեջանի որոշ շրջաններում սկզբում հայտարարվել է ռազմական դրություն և [[պարետային ժամ]], ապա ընդհանուր զորահավաք։
Տող 102 ⟶ 94՝
== Նախապատմություն ==
{{Հիմնական|Արցախյան հակամարտություն|Արցախյան պատերազմ}}
Հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը շուրջ մեկդարյա պատմություն ունի։ 1988 թվականին ակտիվացավ հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը, որի գագաթնակետը Արցախյան
2020 թ․ հուլիսին սկսվեցին բախումներ Հայաստանի և Ադրբեջանի զինված ուժերի միջև Տավուշի շրջանում, որի ավարտից հետո Ադրբեջանը սկսեց պատրաստվել լայնածավալ պատերազմի։
Տող 142 ⟶ 134՝
<gallery mode="packed" heights="180">
</gallery>
Տող 195 ⟶ 186՝
[[File:ԱԹՍ-ի խոցումը Արցախի ՊԲ-ի կողմից Ստեփանակերտում.jpg|thumb|ԱԹՍ-ի խոցումը Արցախի ՊԲ-ի կողմից Ստեփանակերտում]]
=== Հոկտեմբերի 2 ===
Հոկտեմբերի 2-ի առավոտյան ժամը 07:55-ի սահմաններում հայկական ուժերի [[Հակաօդային պաշտպանություն|հակաօդային պաշտպանության (ՀՕՊ)]] ստորաբաժանումները Արցախի հյուսիսարևելյան ուղղությամբ խոցել են հակառակորդի մեկական ինքնաթիռ և անօդաչու թռչող սարք, իսկ հակառակորդի՝ առանձին հատվածներում հայկական զորքերի պաշտպանությունը ճեղքելու փորձերը ձախողվել են<ref>{{Cite web |url=https://www.azatutyun.am/a/30869621.html |title=Վաղ առավոտյան խոցվել է հակառակորդի 1-ական ինքնաթիռ և անօդաչու. ՀՀ ՊՆ խոսնակ |last=Anonymous |date=2020-08-26 |website=«Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան |accessdate=2020-10-06}}</ref>։ Ժամը 12:15-ին Հայկական ՀՕՊ ուժերը Արցախի հարավարևելյան ուղղությամբ խոցել են ադրբեջանական զինուժի ևս մեկ ինքնաթիռ, իսկ հյուսիսային ուղղությամբ ժամը 12:07-ից 12:10-ն ընկած ժամանակահատվածում՝ 2 անօդաչու թռչող սարք (ԱԹՍ)։ Ճակատի տարբեր ուղղություններում ընթացել են մարտեր, ոչնչացվել են հակառակորդի կենդանի ուժ և զրահատեխնիկա, մասնավորապես՝ տանկեր<ref>{{Cite web |url=https://www.azatutyun.am/a/30870145.html |title=Խոցվել է հակառակորդի ևս 1 ինքնաթիռ, 2 անօդաչու. ՀՀ ՊՆ խոսնակ |website=«Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան |accessdate=2020-10-06}}</ref>։
Տող 209 ⟶ 198՝
=== Հոկտեմբերի 3 ===
Գիշերվա ընթացքում արցախա-ադրբեջանական հակամարտության գոտում մարտերը տարբեր ինտենսիվությամբ շարունակվել են։ Առավել թեժ մարտեր են ընթացել ճակատային գծի հյուսիսային և հարավային ուղղություններում, որտեղ հակառակորդը, ռազմաճակատ նետելով նոր ուժեր, անցել է հարձակման։ ՊԲ ստորաբաժանումները դիմադրություն են ցուցաբերել և մեծ կորուստներ պատճառել հակառակորդին։ Հարավային ուղղությամբ ոչնչացվել է հակառակորդի 3 ինքնաթիռ<ref>{{Cite web |url=http://nkrmil.am/news/view/2952 |title=Հաղորդագրություն | ԼՂՀ պաշտպանության նախարարության պաշտոնական կայք |last=LLC |first=Academy Of Development |website=nkrmil.am |accessdate=2020-10-08}}http://nkrmil.am/news/view/2952</ref>։
Տող 273 ⟶ 261՝
=== Հոկտեմբերի 8 ===
[[Պատկեր:Damaged Ghazanchetsots Cathedral in Shushi.png|մինի|Ադրբեջանի ԶՈԻ-ի կողմից ռմբակոծված Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճարը՝ Շուշիում]]
Ողջ գիշեր Ստեփանակերտը եղել է հրթիռակոծության տակ․ հոկտեմբերի 7-ի երեկոյան՝ 20։30-ից սկսած մինչև լուսաբաց որոշակի ընդմիջումներով հնչել է օդային տագնապի ազդանշան, ինչը նշանակում է, որ երկնքում ոչ միայն անօդաչու թռչող սարք է եղել, այլև ՀՕՊ-ն է աշխատել այն չեզոքացնելու ուղղությամբ<ref>{{Cite web |url=https://www.azatutyun.am/a/30881753.html |title=Ողջ գիշեր Ստեփանակերտը եղել է հրթիռակոծության տակ |website=«Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան |accessdate=2020-10-11}}</ref>։
Տող 295 ⟶ 284՝
=== Հոկտեմբերի 10 ===
ԱՀ Պաշտպանության բանակը հայտնում է. «Գիշերվա ընթացքում արցախա-ադրբեջանական հակամարտության գոտում իրադրությունը եղել է հարաբերականորեն կայուն-լարված։ Օպերատիվ-մարտավարական իրադրությունը մնացել է անփոփոխ։ Ռազմաճակատի առանձին հատվածներում շարունակվել են փոխհրաձգություններ, հրետանային մենամարտեր, հակառակորդը հրթիռա-հրետանային հարվածներ է հասցրել նաև խաղաղ բնակավայրերի ուղղությամբ<ref>{{Cite web |url=https://artsakh.news/am/news/191225 |title=«Գիշերը հակամարտության գոտում իրադրությունը եղել է հարաբերականորեն կայուն-լարված». ԱՀ ՊԲ |website= ԱՐՑԱԽ ԼՐԱՏՎԱԿԱՆ |accessdate=2020-10-10}}</ref>։ Ըստ Շուշան Ստեփանյանի՝ դեռևս առավոտյան 9։30-11։00-ն ընկած ժամանակահատվածում Ադրբեջանը կիրառել է մեծաքանակ ԱԹՍ-ներ, մասնավորապես, Երիցվանք գյուղական համայնքի, Հայաստանի Սյունիքի մարզի, [[Կապան (համայնք)|Կապան]] համայնքի [[Արծվանիկ]] բնակավայրի ուղղությամբ, այնուհետև օրվա ընթացքում խախտել է հրադադարի ռեժիմը նաև այլ ուղղություններով։
Տող 569 ⟶ 557՝
=== Նոյեմբերի 9 ===
[[Պատկեր:Ilham Aliyev, Russian President Vladimir Putin met in a videoconference format 3.jpg|մինի|Արցախում հրադադարի մասին հայտարարության ստորագրում]]
Կեսգիշերից հետո Ադրբեջանը կասետային հեռահար մի քանի հրթիռ է արձակել Ստեփանակերտի ուղղությամբ, վնասել քաղաքացիական ենթակառուցվածքները։
Տող 584 ⟶ 573՝
=== Հակամարտող կողմերից ===
==== Հայաստան, Արցախ ====
* {{Դրոշավորում|Հայաստան}} Սեպտեմբերի 28-ին [[Հայաստանի Ազգային ժողով]]ը միաձայն՝ 118 կողմ ձայներով ընդունել է Արցախի Հանրապետության դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած ռազմական ագրեսիան դատապարտելու վերաբերյալ ԱԺ հայտարարության նախագիծը<ref>{{Cite web |url=https://yerkirmedia.am/hy/article/2020/09/28/22029/ |title=ԱԺ-ն ընդունեց Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիան դատապարտող հայտարարությունը }}</ref>։ Հայկական կողմը մերժում է հոկտեմբերի 1-ին Ադրբեջանի կողմից տարածած այն լուրերը, թե իբր հայկական կողմից թիրախավորվել են Ադրբեջանի քաղաքացիական բնակավայրեր։ Հայաստանի Հանրապետությունը դատապարտել է խաղաղ բնակչության թիրախավորումը ադրբեջանական զինուժի կողմից և հորդորել չդրդել իրական հրթիռային հակահարվածների<ref>{{Cite web |url=https://www.azatutyun.am/a/30870510.html |title=Հայաստանի ՊՆ-ը Ադրբեջանին հորդորում է չդրդել իրական հրթիռային հարվածների |website=«Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան |accessdate=2020-10-06}}</ref>։
* {{Դրոշավորում|Արցախ}} ԱՀ նախագահ Արայիկ Հարությունյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է. «Սիրելի՛ հայրենակիցներ, վաղ առավոտյան եղել եմ առաջնագծի հարավային թևում։ Տեղում ծանոթացել եմ իրավիճակին, հրամանատարության հետ քննարկել անելիքները։ Տղաների մարտական ոգին ու հաղթանակի հանդեպ վստահ տրամադրությունները միայն վարակիչ են։ Պաշտպանության բանակը ոչ միայն այդ ուղղությամբ, այլև շփման գծի ողջ երկայնքով շարունակում է յուրաքանչյուր սանտիմետր հողի համար կենաց ու մահվան պայքար մղել։ Թշնամուն ջախջախելու մեր ջանքերը, անկասկած, պսակվելու են հաջողությամբ<ref>{{Cite web |url= https://artsakh.news/am/news/190760 |title=Թշնամուն ջախջախելու մեր ջանքերը պսակվելու են հաջողությամբ». ԱՀ նախագահ}}</ref>։ Հոկտեմբերի 2-ին Արցախի ՄԻՊ Արտակ Բեգլարյանը ընդգծել է, որ Արտակարգ իրավիճակների շենքի վրա հարվածը կոպտագույն կերպով խախտում է միջազգային մարդասիրական օրենքի նորմերը, և Ադրբեջանի կողմից հստակ իրականացված պատերազմական հանցագործություն է, ինչպես նաև շեշտել է միջազգային հանրության կողմից Ադրբեջանի դեմ պատշաճ պատժամիջոցներ կիրառելու կարևորությունը<ref>{{Cite web |url=https://www.azatutyun.am/a/30871039.html |title=Ըստ նախնական տվյալների, երեկոյան Ստեփանակերտի հրետակոծման հետևանքով կա 4 վիրավոր և 1 զոհ. Արցախի ՄԻՊ |website=«Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան |accessdate=2020-10-06}}</ref>։
| |||