Ջերմային էներգիա
Ջերմային էներգիա, տերմին, որն օգտագործվում է ջերմաէներգետիկայի մեջ էներգիայի արտադրության և դրա օգտագործման առանձին քննարկման ժամանակ, և նշանակում է էներգիա, որը արտադրողից փոխանցվում է սպառողին ջերմային փոխանցման միջոցով (ջուր, ջրային գոլորշի, հեղուկ մետաղ և այլն) վերջինիս սառեցման հաշվին։
Թերմոդինամիկայում ջերմային էներգիայի տակ տարբեր հեղինակներ կարող են նկատի ունենալ
- Ջերմություն (ջերմության քանակը)[1][2][3][4][5][6][7][8]։
- Կապվածությունը Հելմհոլցի էներգիայի հետ[9][10]։
- Համակարգերի ներքին էներգիա[11][12][13][14][15][16][17] (իր հիմնարար դասագրքում[18] նա օգտագործում է «տաք էներգիա» և «էներգիա» տերմինները որպես հոմանիշներ)։
- «Ներքին էներգիա» ժամանակակից թերմոդինամիկ տերմինը չի կարողացել ամբողջությամբ փոխարինել «ջերմային էներգիա» տերմինին, որը լայնորեն օգտագործվում է առօրյա մակարդակում, ներառյալ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների պաշտոնական փաստաթղթերում, ջերմային, ճարտարագիտական, գիտական, տեխնիկական և կրթական գրականության մեջ։
Քանակական կողմից ջերմային էներգիան ջերմային էներգիայի ճարտարագիտության մեջ ջերմություն է (ջերմության քանակ), որը փոխանցվում է հովացուցիչ նյութի կողմից սպառողին։ Այսպիսով, ջերմային էներգիան էներգիայի հատուկ տեսակ չէ։ Ըստ թերմոդինամիկական մեծությունների դասակարգման` ջերմային էներգիան վերաբերում է ոչ թե թերմոդինամիկ վիճակի փոփոխականներին, այլ ջերմափոխանակման գործընթացի ֆունկցիոնալներին։
«Ջերմություն», «ջերմության քանակ» և «ջերմային էներգիա» տերմինների մասին խմբագրել
Թերմոդինամիկայի շատ հասկացություններ առաջացել են ջերմության հնացած տեսության պատճառով, որը բեմից իջել է թերմոդինամիկայի մոլեկուլային կինետիկ հիմքերը պարզելուց հետո։ Այդ ժամանակից ի վեր այդ հասկացություններն ու դրանց համապատասխան տերմիններն օգտագործվում են և' գիտական, և' առօրյա լեզվով։ «Ջերմություն» բառն ընդգրկված է այնպիսի հաստատված գիտական հասկացությունների մեջ, ինչպիսիք են ջերմության հոսքը, ջերմություն, փուլային անցման ջերմություն, քիմիական ռեակցիայի ջերմություն, ջերմային հաղորդակցություն և այլն։ Այս տերմինները կարող են օգտագործվել այն պայմանով, որ դրանք տրվում են ճշգրիտ սահմանում, որը կապված չէ ջերմության տեսական պատկերացումների հետ։ Գիտության զարգացմանը զուգընթաց՝ ժամանակակից ռուսաց լեզվի նորմերին համապատասխան «էներգիայի քանակ» և «աշխատանքի ծավալ» տերմինները սկսեցին փոխարինվել «էներգիա» և «աշխատանք» բառերով՝ ի հակադրություն ջերմային էներգիայի հասկացության գիտությունների համակարգում[13][19][20][21][22]։
«Ջերմային էներգիա» տերմինի ամենակարևոր պնդումը նրա երկիմաստությունն է։ Գրականության մեջ պարզվել է, որ «ջերմային էներգիա» հասկացությունը և այն նշող տերմինը որևէ ճշգրիտ ֆիզիկական նշանակություն չունեն[20][21][22]։ Բանն այն է, որ «կոնվենցիոնալ» հասկացությունը նշանակում է միատեսակ մեկնաբանվող դատողություն, որի բովանդակությունը հանդիսանում է «ջերմային եզրույթն օգտագործող մարդկանց միջև համաձայնության արդյունքը։ Կոնվենցիոնալ տերմինով նշվող հասկացության միակ պարտադիր պահանջը ներքին հակասողականությունն է։ Ոչ մի կոնվենցիոն տերմին, ըստ սահմանման, չի կարող սխալ լինել։ Ձևական տեսանկյունից կոնվենցիոն եզրույթը մնում է ճիշտ դրա մեջ պարունակվող ցանկացած բովանդակության դեպքում (նույնիսկ ամենաանհեթեթ)։ Եզրույթի մեջ դրվող բովանդակությունը կարող է լինել կամ ընդունված, կամ քիչ տարածված, ժամանակակից կամ հնացած, համաժողովրդական կամ որոշակի կիրառման ոլորտին հատուկ, բայց այն չի կարող սխալ լինել։ Ցավոք, «ջերմային էներգիա» տերմինի համընդհանուր մեկնաբանությունը 2020 թվականի դրությամբ բացակայում է։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Касаткина И. В. и др., Физическая химия, 2012, էջ 23
- ↑ Миронова Г. А. и др., Молекулярная физика и термодинамика в вопросах и задачах, 2012
- ↑ Квасников И. А., Молекулярная физика, 2009, էջ 41
- ↑ Хмельницкий Р. А., Физическая и коллоидная химия, 2009, էջ 62
- ↑ Нечаев В. В. и др., Физическое материаловедение, т. 2, 2007, էջ 23, 27
- ↑ Нечаев В. В., Смирнов Е. А., Физическая химия сплавов, 2006, էջ 28
- ↑ Жуковский В. С., Термодинамика, 1983, էջ 29
- ↑ Майдановская Л. Г., Термодинамика, 1966, էջ 68
- ↑ Хазен А. М., Разум природы и разум человека, 2000, էջ 320
- ↑ Черкинский Ю. С., Общая термодинамика, 1994, էջ 171
- ↑ Бухарова Г. Д., Молекулярная физика и термодинамика, 2017, էջ 59
- ↑ Михайлов В. К., Панфилова М. И., Волны. Оптика. Атомная физика. Молекулярная физика, 2016, էջ 101
- ↑ 13,0 13,1 Прибытков И. А., Теплофизика, 2016, էջ 12
- ↑ Платунов Е. С. и др., Физика: словарь-справочник, 2014, էջ 595
- ↑ Сивухин Д. В., Общий курс физики, т. 2, 2005, էջ 61
- ↑ Мурзаков В. В., Основы технической термодинамики, 1973, էջ 9
- ↑ Рипс С. М., Основы термодинамики и теплотехники, 1968, էջ 82
- ↑ Коновалов В. И., Техническая термодинамика, 2005
- ↑ Карякин Н. В., Основы химической термодинамики, 2003, էջ 34—35
- ↑ 20,0 20,1 Рындин В. В., Первое начало термодинамики, 2004, էջ 25
- ↑ 21,0 21,1 Радушкевич Л. В., Курс термодинамики, 1971, էջ 22
- ↑ 22,0 22,1 Леонтович М. А., Введение в термодинамику, 1952, էջ 21