Պանդրոսիոն Ալեքսանդրացի (300[2], Ալեքսանդրիա, Հռոմեական կայսրություն[3] - մոտ 360[3], ենթդ․ Ալեքսանդրիա, Հռոմեական կայսրություն[3]), չորրորդ դարի մաթեմատիկոս։ Թեև այս թեմայի շուրջ տարաձայնություններ կան, ներկայիս շատ գիտնականների կարծիքով Պանդրոսիոնը կին է եղել։ Եթե այո, նա ավելի վաղ կին ներդրող կլիներ մաթեմատիկայից, քան Հիպատիան։

Պանդրոսիոն
հին հունարեն՝ Πανδρόσιον[1]
Ծնվել է300[2]
Ալեքսանդրիա, Հռոմեական կայսրություն[3]
Մահացել էմոտ 360[3]
ենթդ․ Ալեքսանդրիա, Հռոմեական կայսրություն[3]
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս
Տիրապետում է լեզուներինհին հունարեն

Ներդրումներ

խմբագրել

Պանդրոսիոնին վերագրվում է խորանարդի կրկնապատկման կամ ավելի ընդհանուր առմամբ խորանարդի արմատները հաշվարկելու խնդրի թվային ճշգրիտ, բայց մոտավոր լուծումների հաշվարկման մեթոդի մշակումը։ Դա «ռեկուրսիվ երկրաչափական» լուծում է, բայց եռաչափ, քան հարթության մեջ աշխատող[4]։ Պապուսը քննադատեց այս աշխատանքը, քանի որ այն չուներ համապատասխան մաթեմատիկական ապացույց[4][5][6]։ Թեև Պապուսը ուղղակիորեն չի նշում, որ մեթոդը Պանդրոսիոնին է, նա այն կիրառում է իր Հավաքածուի մի մասում՝ ուսանողների սխալները ուղղելու համար[4][6]։ Նույն բաժնում ընդգրկված մեկ այլ մեթոդ, որը նույն կերպ անուղղակիորեն վերագրվում է Պանդրոսիոնին, երկրաչափական միջինը կառուցելու ճիշտ և ճշգրիտ մեթոդ է, ավելի պարզ, քան Պապուսի օգտագործած մեթոդը[4][7]։

Անունը և սեռը

խմբագրել

Պանդրոսիոն անունը Պանդրոսոսի կրճատ ձևն է, Աթենքի առաջին թագավորի դստեր անունը. դա նշանակում է «ամբողջական ցող»։ Որպես այդպիսին, այն նկարագրվել է որպես «քիչ հավանական է որպես տղամարդու անուն»[8]։

Երբ Ֆրիդրիխ Հալցը 1878 թվականին պատրաստեց Պապուսի հավաքածուի իր թարգմանությունը հունարենից լատիներեն, հավաքածուի նրա օգտագործած ձեռագիրը, վերաբերում էր Պանդրոսիոնին՝ ունենալով հասցեի կանացի ձև։ Հալցը որոշեց, որ դա պետք է որ սխալ լիներ, և իր թարգմանության մեջ Պանդրոսիոնին արական սեռ նշեց. Հետագայում շատ գիտնականներ հետևել են օրինակին։ Այնուամենայնիվ, 1988 թվականին Ալեքսանդր Ռայմոնդ Ջոնսի Պապուսի անգլերեն թարգմանությունը «համոզիչ կերպով փաստարկեց», որ բնօրինակ կանացի ձևը սխալ չէր,[4] և հետագա հետազոտությունները Ջոնսին հետևեցին՝ ընդունելով այն դիրքորոշումը, որ Պանդրոսիոնը կին էր[6][8][9][10][11]։

Հիպատիայի հետ կապը

խմբագրել

Հիպատիան հաճախ անվանվել է առաջին կինը, ով ներդրում է ունեցել մաթեմատիկայի մեջ, սակայն Պապուսը մահացել է նախքան Հիպատիայի ամենավաղ առաջարկված ծննդյան ամսաթիվը։ Հետևաբար, Պանդրոսիոնը հավանական թեկնածու է մաթեմատիկայի ավելի վաղ կին ներդրողի համար, քան Հիպատիան[5]։ Պապուսը նկարագրել է Պանդրոսիոնին որպես մաթեմատիկայի ուսուցչուհի, և չնայած Պապուսը իր աշակերտների մեջ գրանցել է միայն տղամարդկանց, Էդվարդ Ջ.. Ուոթսը ենթադրում է, որ Հիպատիան լսել էր կամ նույնիսկ գիտեր Պանդրոսիոնի մասին[7]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. verschiedene Autoren Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (գերմ.) / Hrsg.: G. Wissowa, W. Kroll, K. Mittelhaus, K. Witte, K. Ziegler, W. John, H. GärtnerStg: J.B. Metzler, Verlag Alfred Druckenmüller, 1890.
  2. 2,0 2,1 Pandrosion of Alexandria — 1994.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Knorr, Wilbur Richard (1989), «Pappus' texts on cube duplication», Textual Studies in Ancient and Medieval Geometry, Boston: Birkhäuser, էջեր 63–76, doi:10.1007/978-1-4612-3690-0_5. The main text of Knorr's article includes a description of Pandrosion's cube-doubling method; for the discussion of Jones' work on Pandrosion's gender, see footnote 2, p. 72.
  5. 5,0 5,1 O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., «Pandrosion of Alexandria», MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews.
  6. 6,0 6,1 6,2 Bernard, Alain (2003), «Sophistic aspects of Pappus's Collection», Archive for History of Exact Sciences, 57 (2): 93–150, doi:10.1007/s004070200056, MR 1961330, S2CID 121211783
  7. 7,0 7,1 Watts, Edward J. (2017), «Pandrosion», Hypatia: The Life and Legend of an Ancient Philosopher, Oxford, England: Oxford University Press, էջեր 94–97, ISBN 978-0190659141. Excerpted by the MacTutor History of Mathematics Archive.
  8. 8,0 8,1 Little, John B. (2023), Pappus of Alexandria, Book III of the Mathematical Collection, Holy Cross Bookshelf, vol. 63, College of the Holy Cross, էջ 4
  9. Netz, R. (2002), «Greek mathematicians: a group picture», in Tuplin, C. J.; Rihll, T. E. (eds.), Science and Mathematics in Ancient Greek Culture, Oxford University Press, էջեր 196–216, doi:10.1093/acprof:oso/9780198152484.003.0011, MR 2080682. See in particular p. 197.
  10. McLaughlin, Gráinne (2004), «The logistics of gender from classical philosophy», in Marshall, Eireann; McHardy, Fiona (eds.), Women's Influence on Classical Civilization, London: Routledge, էջեր 1–19, doi:10.4324/9780203209653, ISBN 9780203209653. Excerpted by the MacTutor History of Mathematics Archive.
  11. Sidoli, Nathan (2016 թ․ մարտ), «Learned Man and Woman in Antiquity and the Middle Ages», in Lightman, Bernard (ed.), A Companion to the History of Science, John Wiley & Sons, Inc., էջեր 23–38, doi:10.1002/9781118620762.ch2. See in particular "Scholarly Women in the Ancient and Medieval Periods", pp. 35–36.