Մասնակից:Tigranblood7/Ավազարկղ

14473074 Orange-F93B

ԱՎՏՈՄԱՏ (<հուն. օծէծյաէօտ - ինքև իրեն գործող), 1. ինքնուրույն գործող սարք (կամ սարքերի համախումբ), որը կատարում է Էներգիայի, նյութի ու ինֆոր մացիայի ստացման, փոխակերպման, հա ղորդման և օգտագործման պրոցեսներ՝ նախապես տրված ծրագրով, առանց մար դու անմիջակաև մասևակցությաև։ Ա-ները կիրառվում են աշխատանքի արտադրողա կանությունը բարձրացնելու, դժվարամատ չելի և կյաևքի համար վտաևգավոր պայ մաններում իրակաևացվող աշխատաևքից մարդուն ազատելու նպատակով։ Գիտության ու տեխնիկայի նոր, ինքնու րույն բնագավառի՝ Էլեկտրոնիկայի առաջա ցումը պայմանավորեց նոր, Էլեկտրոնային ավտոմատ սարքերի ու ողջ կոմպլեքսների երևաև գալը, սկսած Էլեկտրոնային ռելեից մինչև կառավարող հաշվողական մեքենանե րը (տես Ավտոմատ կառավարում, Ավտո մատ գիծ)։ Ա-ի կոնստրուկցիան ե գործողության սկըզ– բունքը որոշվում են նրա դերով, աշխատանքի պայմաններով, օգտագործվող Էներգիայի տե սակով և ծրագրի առաջադրման եղանակով։ Ա-ները լինում են՝ տեխնոլոգիական (օր. ձուլ ման ավտոմատ, մետաղահատ ավտոմատ հաս տոց ևն), Էներգետիկ (Էներգահամակարգերի, Էլեկտրական մեքենաների, ցանցերի ավտո մատ սարքեր ու հարմարանքներ ևն), տրանս պորտային (օր. ավտոմեքենավար, ավտո– կանգ), հաշվիչ-վճռող (այդ թվում՝ Էլեկտրո նային հաշվողական մեքենաներ), առևտրի (տես Առևտրի ավտոմատ), ավիացիոն (օր. ավ– տոպիլոտ, ավտոշտարման), ռազմական (օր. հրթիռների նշանառության և շարժման կառա վարման համակարգերը, Ավտոմատ զենք) ևև։ Աշխատանքի պայմաններով և օգտագործ վող Էներգիայի տեսակով է պայմանավորված նաև Ա-ներում մեխանիկական, հիդրավլիկա– կան, Էլեկտրական (Էլեկտրոնային), պնևմա– տիկ, համակցված, օր. պնևմա-Էլեկտրական սարքերի կամ պայթյունից առաջացող էներ գիայի կիրառումը։ Ա-ի կատարած բոլոր աշխատանքային և օժաևդակ օպերացիաևերի հաջորդակա նությունը կոչվում է աշխատաևքայիև ցիկլ։ Այև ավտոմատացված սարքերը, որոնց աշխատաևքայիև ցիկլը ընդհատվում է, և դա կրկնելու համար պահանջվում է մարդու պարտադիր միջամտությունը, կոչվում են կիսաավտոմատներ։ Ընդհա նուր առմամբ Ա-ի աշխատաևքայիև ցիկլը որոշվում է այև ծրագրով, որև առաջադըր– վում է կամ Ա-ի կոնստրուկցիայով՝ պատ– ճենիչ կամ մոդելավորող սարքերի օգնու թյամբ (օր. ժամացույցներ, մետաղահատ պատճեևիչ հաստոցներ, էլեկտրացանցի ավտոմատ անջատիչներ, զովացուցիչ հե ղուկների ավտոմատներ են), կամ էլ դըր– սից՝ ծակոտաքարտերի, մագնիսաժապսւ– վենների կամ ինֆորմացիայի մեկ այլ կրիչի միջոցով։ Առաջին դեպքում Ա-նե րը, որպես կանոն, նեղ մասնագիտացված են, բարձրարտադրողական, սակայն դրանց աշխատանքային ցիկլերի փոփո խումը սովորաբար կապված է աշխատա տար վերահարմարաբերման հետ կամ ուղղակի անհնար է։ Երկրորդ տիպի Ա՜նե րում առաջադրվող ծրագիրը քիչ է կապ ված նրանց կոնստրուկցիայի հետ, որի շնորհիվ ապահովվում է Ա-ների ունիվեր սալությունը (ծրագրային կաոավարմամք մետաղահատ, ջուլհակային, տպագրական հաստոցներ, ավտոդիսպետչեր, ավտո մեքենավար, էլեկտրոնային հաշվողական մեքենաներ, տիեզերական ե թռչող ապա րատներ են)։ Լայն տարածում են ստանում այնպիսի Ա-ները, որոնք ընդունակ են հիշելու ե ընդհանրացնելու իրենց աշխա տանքի փորձը ե այն նպատակահարմար օգտագործելու փոփոխվող պայմաննե րին համապատասխան (տես Ինքնաւար– վող համակարգ): Այս Ա-ները շատ բարդ են, սակայն դրանց գործունեության հնարավորություններն այնքան մեծ են, որ կատարում են ամենաբարդ տեխնոլո գիական ու կառավարման պրոցեսներ՝ մարդուն ազատելով ծանր ֆիզիկական ու կառավարման ոլորտի շատ աշխատանք ներից (տես Արտադրության ավտոմատա ցում)։ 2. Կիբեռնետիկայի հիմնական հասկացություններից մեկը, տեխնիկական կամ կենսաբանական համակարգի վե րացական մոդել, որը վերամշակում է դիսկրետ (թվանշանային) ինֆորմացիա՝ դիսկրետ ժամանակավոր տակտերով։ Գրկ. տես Ավտոմատ կառավարում Կ Արտա դրության ավտոմատացում հոդվածների գրականությունը։

125 erordna