Վիքիպեդիա

Մասնակից:Mari Sahakyan/Ավազարկղ8

Պարուրաձև պատնեշ[1][2], հազվադեպ Պարուրաձև мол[3] կամ Պարուրաձև նավամատույց[4] (անգլ.՝ Spiral Jetty) —Land art ինստալացիա, ամերիկացի նկարիչ Ռոբերտ Սմիթսոնի գլխավոր աշխատանքներից մեկը,[5] «լեռնային արվեստի պատկերակ», «լանդշաֆտի հիմնական հերոսական ժեստը»։[6] Ստեղծվել է 1970 թվականի ապրիլին[7] Rozel Point նավթային հանքավայրում[8] ԱՄՆ Յուտա նահանգի Մեծ Սոլթ Լեյքի հյուսիսային ափին։

Նկարագրություն

խմբագրել

Կառույցը սկզբնապես ստեղծվել է սև բազալտի բլոկներից[9], այժմ դրա բաղադրությունը բնականաբար լրացվում է կեղտով և աղով: Պատվարի երկարությունը 1500 ֆուտ է (մոտ 450 մետր), լայնությունը՝ 15 ֆուտ (մոտ 4,5 մետր)[10], ամենամեծ հեռավորությունը ափից՝ 170 մետր։[1] Պարույրը պտտվում է ժամացույցի սլաքի հակառակ ուղղությամբ և ափից ուղղվում դեպի լիճը։ Տարածաշրջանում տեղումների անհավասարության պատճառով պարուրաձև պատնեշը մերթ ամբողջությամբ ընկղմվում է ջրի տակ, երբեմն՝ հակառակը՝ շրջապատված ցամաքով։ Սկզբում կառույցը սև էր թվում արյան կարմիր ֆոնի վրա, բայց այժմ, աղի աղտոտման պատճառով, այն վարդագույնի վրա սև և սպիտակ տեսք ունի:

Ժամանակի ընթացքում թմբի երկայնքով քայլող զբոսաշրջիկների և կառույցի պարբերական ջրհեղեղների պատճառով ամբարտակն աստիճանաբար քանդվում է։ Միևնույն ժամանակ, կառույցի հեղինակը միշտ հիացմունք է արտահայտել էնտրոպիայի նկատմամբ, այսինքն՝ ինքը դեմ չի եղել ամեն ինչի աստիճանական ոչնչացմանը, այդ թվում՝ իր ստեղծածի։[11]

2008 թվականին հայտնի դարձավ կառույցից մոտակայքում (մոտ 8 կիլոմետր[12]) հորատման պլանների մասին։ [13]Այս լուրը մեծ վրդովմունք է առաջացրել արվեստագետների մոտ այս մասին ավելի քան 3000 նամակ է ուղարկվել պետական ​​վարչակազմի էլեկտրոնային հասցեին՝ հիմնականում այդ աշխատանքները արգելելու խնդրանքով։[12][14]

Պատնեշի կառուցման տարում Մեծ Աղի լիճն ուներ անոմալ ցածր ջրի մակարդակ[5], իսկ այդ ժամանակ պարույրի բարձրությունը ջրի մակարդակից 1,28 մետր էր։ 1972 թվականին՝ շինարարությունից երկու տարի անց, ջրի մակարդակը վերադարձավ նորմալ և հաճախ նույնիսկ ավելի բարձր էր, ուստի երեք տասնամյակ շարունակ Պարույր ամբարտակը ջրից դուրս էր մնում հազվադեպ և կարճ ժամանակով: 2002 թվականից ի վեր Spiral-ը շատ ժամանակ հեշտությամբ հասանելի է եղել զբոսաշրջիկների համար[15], Ըստ վերջին տվյալների՝ 2014 թվականի սեպտեմբերի դրությամբ ամբարտակը նկատելիորեն բարձր է եղել ջրի մակարդակից, քանի որ լճի մակարդակը ծովի մակարդակից 1277,95 մետր է՝ նվազագույնը 167 տարվա ընթացքում։[7][16]

Քանդակի կառուցման համար գումարի մի մասը՝ 9000 դոլար, տրամադրել է Նյու Յորքի Վիրջինիա Դվան պատկերասրահը։[17] Նա նաև տարեկան 20 տարի[9] վճարել է 100 դոլար (հետագայում՝ յուրաքանչյուրը 160 և 250[9]) 10 ակր հողատարածքի վարձակալության համար[14], որի վրա գտնվում է քանդակը։[6] 1999 թվականից կոմպոզիցիան վարձակալված է։[10] 2011 թվականի հունիսից 2011 թվականի հունիսից պարուրաձև պատնեշը պատկանում է Յուտա նահանգին:[14]

Ստեղծում

խմբագրել

Սմիթսոնն ընտրել է այս վայրը իր պարույրի համար՝ այստեղ ջրի կարմիր երանգի պատճառով, որը պայմանավորված է բակտերիաների և ջրիմուռների առկայությամբ, որոնք աճում են հսկայական 27% աղի, որը տարածված է լճի այս հատվածում։[18] Գույների այս հակադրությամբ նկարիչը ցանկացել է հղում տալ կյանքի ծագմանը։[6] Նաև այս վայրի ընտրության վրա ազդել է նրա ակնհայտ հակապաստորալ գեղեցկությունը՝ արդյունաբերական մնացորդները (24 կիլոմետր)[19], մոտակայքում գտնվող հին նավամատույցը և մի քանի չօգտագործված նավթի հորատման հարթակներ։[17] Դիտելով կառուցվող կառույցը ուղղաթիռից՝ Սմիթսոնն ասաց. «Եվ ես Յուտայում եմ»[6], վերափոխելով թեւավոր լատիներեն ասացվածքը, որը շարժառիթ է ծառայել 17-19-րդ դարերի գեղանկարչության և գրականության բազմաթիվ գործերի համար, Et in Arcadia ego ։[20]

Սմիթսոնն օգտագործել է երկու աղբատար մեքենա, մեծ տրակտոր և քարհանքի բեռնիչ՝ ժայռերը լճում տեղադրելու համար[6]: Ընդհանուր առմամբ 6650[19] տոննա քար և հող է տեղափոխվել Մեծ Սոլթ Լեյք: Նկարիչը որոշ տարաձայնություններ ուներ կապալառուի հետ՝ կապված նման անսովոր դիզայնի ստեղծման հետ։ «Պարուրաձև պատնեշ»-ը հեղինակի առաջին աշխատանքն էր, որը պահանջում էր լուծել հողի իրավունքի և երկիրը տեղափոխելու համար ծանր տեխնիկայի առկայության հարցերը։[21] Կոմպոզիցիայի ստեղծման համար պահանջվել է վեց օր։ [17]

Ֆիլմեր

խմբագրել

Իր ամբարտակի կառուցման ժամանակ Սմիթսոնը գրել և նկարահանել է 32 րոպեանոց գունավոր վավերագրական ֆիլմ, որը փաստում է ստեղծագործության ստեղծումը: Նույն Նյու Յորքի պատկերասրահը՝ Վիրջինիա Դուանը, նրան օգնել է գումարով։ Ֆիլմի օպերատորը Ռոբերտի կինն էր[22], ով, ինչպես իր ամուսինը, նկարիչ էր՝ արտասովոր արվեստի ինստալացիաների քանդակագործ: Այս նկարում Սմիթսոնը դիտողին ցույց տվեց իր հետաքրքրությունը ոչ միայն ստեղծագործության, այլև երկրաբանության, հնէաբանության, աստղագիտության և դիցաբանության նկատմամբ։ Ֆիլմի առանձնահատկությունն այն է, որ շատ դժվար է ինչ-որ բան իմանալ հենց Սմիթսոնի մասին՝ ով է նա, ինչու է դա արել և ինչու հենց այս վայրում։ Կուլիսներում պատմող Սմիթսոնի խոսքերը երկիմաստ են և դժվար է կապել էկրանին կատարվողի հետ, և հաճախ դրանք ընդհանրապես լսելի չեն, քանի որ խեղդվում են այլ հնչյունների մեջ (միևնույն ժամանակ, ընդհանուր առմամբ, ժապավենը տեխնիկապես շատ հաջողակ է)։[23]

2007 թվականին ռեժիսորը նկարահանել է «Հետաքրքիր հայացք» կենսագրական ֆիլմը (անգլ.՝ Casting a Glance)[24], որում նա խոսել է Ռոբերտ Սմիթսոնի մասին ընդհանրապես և նրա «Պտուրի ամբարտակ» ստեղծագործության մասին՝ մասնավորապես։ Սյունակագիր Ալեքսեյ Տյուտկինը cineticle.com կայքում գրում է այս ֆիլմի իր ակնարկի մեջ. «Սմիթսոնի պարուրաձև ամբարտակի նկարահանված տեսարանները կարող են տապալել իմաստալից լեռը, որը կարող է չափազանց ծանր լինել՝ բարձրացնելու համար»: «Ժամանակը վախենում էր բուրգերից, հիմա վախենում է Պարույր ամբարտակից. նա սուզվում է ջրի մեջ, հայտնվում մակերեսի վրա, փայլատակում է նստվածքային աղի ադամանդներով, հանգիստ հանգչում ձյան տակ։ Նույնիսկ եթե մակընթացությունը հարթեցնի իր ուրվագիծը դեպի ներքև, ապա կմնա ամբարտակի հետքը՝ քարե գանգրացման փալիմպսեստ կարմիր աղաջրի վրա»: «Ամբարտակը վկայում է ժամանակի գոյության մասին»; «Պարուրաձև ամբարտակը թռիչքուղի է դեպի ոչնչություն, և այն մարդը, ով անցել է այն մինչև վերջ, տեսնում է նույնը, ինչ սկզբում. ջուր, փրփուրի փաթիլներ, աղ, բազալտե բլոկներ:Այս արտաքին ուղին ոչ մի բանի չի հանգեցնում. դուք պետք է քայլեք ամբարտակի երկայնքով կամ «հայացքով» նայեք ներքին տարածությանը, մտածողության չափմանը»: «Պետք էր ամբարտակ կառուցել, որպեսզի ժամանակի մասին հարց տալիս դառնար հարցական նշան և միևնույն ժամանակ խազ, որի վրա աչքը բռներ»; «Պարուրաձև ամբարտակում ծալված է մի ժամանակ, որն ավելի մեծ է, քան մարդկայինը, և դա շատ պարզ է դարձնում դա. սա մի ժամանակ է, որից առաջ ամեն ինչ դառնում է փոքր և աննշան»: «Ո՛չ քամին, ո՛չ թիթեղների տեկտոնական շարժումները, ո՛չ էլ մակընթացությունների համառ մակընթացությունն ու հոսքը չեն կարող ուղղել պարուրաձև պատնեշը։ Կարող է թվալ ջութակի գանգրացում, ոլորված մտրակ, կանացի գանգրացում Հիչքոկի «Վերտիգոյից», պտերի ամուր տերև. սա այն աղբյուրն է, որը ուղղվելով հայացքն ուղղում է դեպի մտածողության տարածք և այն անընդհատ մնում է այս առեղծվածային-առանց հանելուկի հետ, իսկ հետո հանդարտվում է, ինչպես մոմի կրակը անվերջ հանգստության մեջ: Եվ մնում է Դամբան և մարդը, Դամբան և հեռուստադիտողը, Դամբան և հայացքը»:[25]

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 Спиральная дамба Արխիվացված է Փետրվար 8, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(ռուս.) на сайте rumbur.ru
  2. ↑ Роберт Смитсон Արխիվացված է Փետրվար 8, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(ռուս.) на сайте artdic.ru
  3. ↑ Роберт Смитсон: Спиральный мол Արխիվացված է Փետրվար 8, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(ռուս.) на сайте overgrass.ru
  4. ↑ Основы истории искусств — Скульптура XX века — № 480 Արխիվացված է Փետրվար 8, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(ռուս.) на сайте sbiblio.com
  5. ↑ 5,0 5,1 Astronomy Picture of the Day: 4 декабря 2010 Արխիվացված է Փետրվար 26, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте apod.nasa.gov
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Анжелика Пейджел. The Immobile Cyclone: Robert Smithson’s Spiral Jetty(անգլ.) на сайте nps.gov. Архивировано из первоисточника 25 июля 2008
  7. ↑ 7,0 7,1 The Spiral Jetty: Strata of Water Արխիվացված է Դեկտեմբեր 23, 2016 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) (фото Дамбы с апреля 2011 по сентябрь 2014) на сайте hikmetsidneyloe.com
  8. ↑ Спиральная дамба Արխիվացված է Փետրվար 6, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте clui.org
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Дженнифер Добнер. Art foundation seeks new Spiral Jetty lease Արխիվացված է Փետրվար 6, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте deseretnews.com, 19 июня 2011
  10. ↑ 10,0 10,1 Documenting Spiral Jetty Արխիվացված է Փետրվար 12, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте getty.edu
  11. ↑ Restoring Spiral Jetty: What If? Արխիվացված է Մայիս 2, 2014 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте artwatchinternational.org, 12 апреля 2004
  12. ↑ 12,0 12,1 Кирк Джонсон. Plans to Mix Oil Drilling and Art Clash in Utah Արխիվացված է Մայիս 6, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте nytimes.com, 27 марта 2008
  13. ↑ Рэнди Кеннеди. Artists Rally for Spiral Jetty in Utah Արխիվացված է Նոյեմբեր 21, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте nytimes.com, 6 февраля 2008
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Глен Уорхол. Control of iconic sculpture Spiral Jetty in dispute Արխիվացված է Փետրվար 6, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте sltrib.com, 9 июня 2011
  15. ↑ Хикмет Лоу. The Spiral Jetty: Strata of Water Արխիվացված է Փետրվար 5, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте artistsofutah.org, апрель 2010
  16. ↑ О текущем уровне воды в Большом Солёном озере можно узнать на сайте waterdata.usgs.gov Արխիվացված է Փետրվար 5, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.), данные обновляются ежесуточно.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Archivist on the Road: Spiral Jetty Արխիվացված է Հունիս 18, 2013 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте blog.aaa.si.edu, 10 октября 2012
  18. ↑ Pink Water, White Salt Crystals, Black Boulders, and the Return of Spiral Jetty!(անգլ.) на сайте ugs.state.ut.us. Архивировано из первоисточника 6 мая 2008
  19. ↑ 19,0 19,1 Майкл Киммелман. THE WAY WE LIVE NOW: 10-13-02: PHENOMENON; Out of the Deep Արխիվացված է Նոյեմբեր 21, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте nytimes.com, 13 октября 2002
  20. ↑ Крылатые слова / Сост. Н. С. Ашукин, М. Г. Ашукина. — 3-е изд. — М.: Худлит, 1966. — С. 271.
  21. ↑ Robert Smithson and Nancy Holt papers, 1905—1987, bulk 1952—1987 — Biographical Information Արխիվացված է Փետրվար 6, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте aaa.si.edu
  22. ↑ «Спиральная дамба» — Полный актёрский состав и съёмочная группа Արխիվացված է Օգոստոս 7, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.) на сайте imdb.com
  23. ↑ Тони Порко. Обзор фильма «Спиральная дамба»(անգլ.) на сайте geocities.com. Архивировано из первоисточника 28 октября 2009
  24. ↑ «Бросая взгляд»(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
  25. ↑ Алексей Тютькин. Джеймс Беннинг и Большое время Արխիվացված է Փետրվար 8, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:(ռուս.) на сайте cineticle.com

Աղբյուրներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Mari_Sahakyan/Ավազարկղ8&oldid=9982081» էջից