Մասնակից:Kirakosyan26/Ավազարկղ

Գենետիկորեն մոդիֆիկացված (ձևափոխված) սնունդ Սննդի տեսակներ են, որոնք ստացվել են գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմներից (ԳՄՕ)՝ բույսերից կամ կենդանիներից: Մթերքները, որոնք ստացվել են գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմի օգնությամբ, այդ թվում նաև միկրոօրգանիզմների, կամ, որոնց բաղադրության մեջ մտնում է ԳՄՕ գոնե մեկ բաղադրիչ, կոնկրետ երկրի օրենսդրությունից կախված, համարվում են գենետիկորեն մոդիֆիկացված: Ըստ 2015 թվականի տվյալների, գենետիկորեն մոդիֆիկացված բույսերը աճեցվում են 28 երկրներում և շուկա են արտահանել 28 գենետիկորեն մոդիֆիկացված գյուղատնտեսական մթերքներ: 2015 թվականին առաջին անգամ թույլատրվեց վաճառքի հանել ատլանտյան սաղմոն AquAdvantage: Գենետիկորեն մոդիֆիկացված միկրոօրգանիզմները օգտագործվում են զգալի քանակով պանիր արտադրելիս, նաև յոգուրտների արտադրության մեջ:

Ստացման մեթոդներ Որպես կանոն գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմները նոր հատկություններ են ստանում իրենց գենոմում նոր գեներ ներդրվելու ճանապարհով: Նոր գեները կարող են վերցնել մոտ տեսակների գենոմից՝ ցիսգենեզ, կամ ցանկացած այլ օրգանիզմից՝ տրանսգենեզ: ԳՄՕ-ները ստացվում են տրանսֆորմացիայի մեթոդով, հետևյալ եղանակներից որևէ մեկով. ագրոբակտերիաների փոխադրում, բալլիստիկ տրանսֆորմացիա, էլեկտրոպորացիա կամ վիրուսային տրանսֆորմացիա: Առևտրային տրանսգեն բույսերի մեծ մասը ստացվում են ագրոբակտերիաների փոխադրման կամ բալլիստիկ տրանսֆորմացիայի ճանապարհով: Սովորաբար գենետիկական նյութի տեղափոխման համար օգտագործում են պլազմիդ: Այն պարունակում է գեն, որի աշխատանքի շնորհիվ օրգանիզմը ստանում է նախապես որոշված հատկությունները, պրոմոտոր, որը կարգավորում է տվյալ գենի ներառումը, տրանսկրիպցիայի տերմինատոր, ինչպես նաև <<ձայներիզ>>, որը պարունակում է հակաբիոտիկ կանամիցինի կամ հերբիցիդի նկատմամբ կայունության սելեկտիվ գեն: Այժմ տրանսգեն տեսակներ ստանալու համար չեն օգտագործում սելեկտիվ գենը, որի կողմնակի ազդեցությունները դիտվում են որպես անցանկալի: Սրան հակառակ գենետիկական կառույցը կարող է կրել մի քանի գեներ, որոնք անհրաժեշտ են գենետիկական կառույցի ընդհանուր աշխատանքի համար:

Գենետիկական մոդիֆիկացիայի նպատակը Գենետիկական մոդիֆիկացիան կարող է օրգանիզմին և սննդամթերքին լիովին նոր հատկանիշներ հաղորդել: Գենետիկորեն մոդիֆիկացված բույսերի մեծամասնությունը օժտված են վնասատու միջատների և հերրբիցիդների նկատմամբ կայունությամբ: Արդյունքում իջնում են աճեցման ծախսերը: Այլ հատկությունները, որոնք ստացվել են գենետիկական մոդիֆիկացիայի արդյունքում, դրանք աճի արագացումն է, մթերքների սննդային և տեխնոլոգիական հատկությունների բարելավումն է, անբարենպաստ պայմանների նկատմամբ կայունությունը, կայունությունը հիվանդությունների հարուցիչների նկատմամբ, ինչպիսիք են սնկերը և վիրուսները: Մի շարք սորտեր պարունակում են մեկից ավելի լրացուցիչ գեն, օրինակ՝ 2017 թվականին աճեցված եգիպտացորենը պարունակում է 3 գեն, որոնք հնարավորություն են տալիս մշակել այն գլիֆոցատ հերբիցիդներով,2-4-D և գլյուֆոզինատով, ինչպես նաև 6 գեն, որոնք պատասխանատու են Bt տոքսինների առաջացման համար, և 1 գեն եգիպտացորենիբզեզի վերացման համար(1):

Կայունություն հերբիցիդների նկատմամբ Հերբիցիդների մեծամասնությունը ընտրողականորեն գործում է անցանկալի բույսերի տեսակների դեմ: Բացի այդ, կան լայնամաշտաբ հերբիցիդներ, որոնք ազդում են գրեթե բոլոր բույսերի նյութափոխանակության վրա, ինչպիսիք են՝գլիֆոսատը, իմիդազոլինը և այլն: Գլիֆոսատի գործողության մեխանիզմը կայանում է նրանում, որ այն արգելակում է 5-էնոլպիրուվիլ-շիկիմատ-3-ֆոսֆատ ֆերմենտի սինթեզը, որը ներգրավված է կարևոր ամինաթթուների սինթեզում: Agrobacterium tumefaciens բակտերիայից 5-էնոլպիրուվիլ-շիկիմատ-3-ֆոսֆատ գենի փոխանցման ճանապարհով հաջողվեց գլիֆոսատի նկատմամբ կայունություն հաղորդել: Կայունության մեխանիզմը պայմանավորված է գլիֆոսատի ֆերմենտի հետ միացմամբ: Հետևաբար ի տարբերություն սելեկցիոն սորտի, գենետիկորեն մոդիֆիկացված սոյայում կուտակվում է գլիֆոսատ(2): Streptomyces viridochromogens բակտերիայից ֆոսֆինոտրիցին–N-ացետիլտրանսֆերազ գենի փոխանցումը ապահովել է տրանսգենային բույսերում հերբիցիդ ամոնիումի գլյուֆոզինատի նկատմամբ կայունություն: 2008թ-ին հերբիցիդների նկատմամբ կայուն տրանգենային բույսերը ընդհանուր տրանսգենային բույսերի թվաքանակում կազմել է 63%, կամ 79մլն 125մլն հեկտարից: Միայն հերբիցիդներ նկատմամբ կայունություն ունեցող տրանսգենային սոյայի մշակումը հանգեցրել է հերբիցիդների ընդհանուր քանակի օգտագործման կուտակային կրճատմանը՝73 հազար տոննա(4,6%)(4): 2009թ-ին հերբիցիդների նկատմամբ կայունություն ցուցաբերող սորտերը դուրս մղեցին միջատների նկատմամբ կայուն և միանգամից կրկնակի կամ եռակի ներդրված հատկություններով սորտերին(6) 2016թ-ի դրությամբ հերբիցիդների նկատմամբ կայուն մշակաբույսերի մշակումը հանգեցրել է հերբիցիդների նկատմամբ դիմացկուն մոլախոտերի աճին(7):

Կայունություն միջատների նկատմամբ 1930-ականների վերջերից գյուղատնտեսության մեջ օգտագործվում է բակտերալ Bt տոքսինը բույսերին միջատներից պաշպանելու նպատակով(7) Բույսին փոխանցած այդ բակտերիալ Bt գենը սկսում է արտադրել տոքսիներ բույսի կողմից, ինչը մեծ կայունություն է հաղորդում բույսերին մի շարք վնասակար միջատների դեմ:Ամենատարածված բույսերը, որոնք ներառում են այդ Bt տոքսինի գենը, եգիպտացորենը, բամբակենին և կարտոֆիլի որոշ սորտերն են(9) (10) (11):Սակայն բացասական ազդեցությունը այն է, որ բույսերը սկսում են տոքսիններ արտադրել նաև այն մասերում, որոնք գրեթե սովորական պայմաններուն չեն ենթարկվում միջատների ազդեցությանը:2009 թվականին Bt-տոքսին գենով մոդիֆիկացված բույսերը ամենատարածվածն էին գենետիկորեն մոդիֆիկացված բուսատեսակների մեջ:

Կայունություն վիրուսների նկատմամբ Վիրուսները առաջացնում են բույսերի տարբեր հիվանդություններ և դրանց տարածումը վերահսկելը շատ դժվար է: Պայքարի ավելի արդյունավետ մեթոդներից է դիմացկուն սորտերի ընտրությունը: Ամենատարածված ռազմավարությունը վիրուսի թաղանթի սպիտակուցը գաղտնագրող գենի տեղադրումն է բույսի մեջ: Բույսը սկսում է արտադրել վիրուսային սպիտակուց մինչև վիրուսի թափանցումը, ինչն էլ խթանում է պաշտպանական մեխանիզմների ներգրավումը: Առաջին անգամ այս ռազմավարությունը օգտագործվել է պապայայի արդյունաբերությունը Հավայան կղզում պապայայի օղակաձև բծաբորությանվիրուսից փրկելու համար: Վիրուսը առաջին անգամ հայտնաբերվել է 1940 թվականին, իսկ 1994թվականին այն արագորեն տարածվում է, արդյունաբերությանը հասցնելով ոչնչացման եզրին: 1990թվականին սկսվեցին ինտենսիվ աշխատանքները պապայայի վերափոխման նպատակով, որը 1991 թվականին հաջողությամբ պսակվեց: պապայայի <<Rainbow>>սորտի առաջին պտուղները հավաքվել են 1999 թվականին(13):

Կայունություն սնկերի դեմ Phytophthora infestans սունկը պատկանում է բույսերի մակաբույծների խմբին, որոնք հարուցում են ֆիտոֆտորոզ, ինչը նշանակալի վնաս է հասցնում կարտոֆիլի և լոլիկի մշակաբույսերին: BASF ընկերությունը մշակել է կարտոֆիլի գենետիկորեն ձևափոխված սորտ <<Fortuna>>, որի մեջ ներառված է հարավամերիկյան վայրի սորտ Solanum bulbocastanum կարտոֆիլի ֆիտոֆտորոզի նկատմամբ կայունության 2 գեն Rpi-blb1 և Rpi-blb2, 2006թվականին սորտը հաջողությամբ փորձարկվել է Շվեցարիայում, Նիդերլանդներում, Միացյալ Թագավորությունում, Գերմանիայում և Իռլանդիայում(14):

Կայունություն երաշտի դեմ Կլիմայի փոփոխության կամ որոշ չորային ժամանակահատվածների պատճառով խոնավության պակասը հանգեցնում է բերքի զգալի կորստի, հատկապես անբարենպաստ շրջաններում աճող սորտերի: Կենսատեխնոլոգիան փնտրում է հնարավորություններ՝ բույսին երաշտից փրկելու արհեստական պաշտպանության միջոցներ: Օրինակ՝ գեն cspB-ն, որը ստացվում է Bacillius subtilis բակտերիայի շտամից, բուսական օրգանիզմին հաղորդում է ցրտադիմացկունություն և երաշտադիմացկունություն: BASF և Monsanto ընկերությունները մշակել են եգիպտացորենի սորտեր, որոնք 6,7-13,4 %-ով ավելի դիմացկուն են չոր դաշտային պայմաններում, քան սովորական սորտերը:

 Կայունություն  աղերի և ալյումինի հանդեպ

Հողերի աղտոտումը գյուղատնտեսական բույսերի աճեցման կարևորագույն խնդիրներից մեկն է: Աշխարհում մոտ 60մլն հեկտար հեղատարածքներ այնքան թերի են, որ դա անհնարին է դարձնում դրանց արդյունավետ օգտագործումը: Գենային մոդիֆիկացիայի եղանակով հաջողվել է ստանալ ռապս, որը կրում է արաբիդոպսիսից վերցված AtNHX1 իոնային փոխադրիչի գենը, վերջինս բույսը դարձնում է մինչև 200մմոլ/լ նատրումի քլորիդով աղտոտվածությանը դիմացկուն(17): Թթվային հողերում նպաստավոր պայմաններ են ստեղծվում ալյումինի սիլիկատներից եռավալենտ ալյումինի իոնների կորզման համար, որոնք թունավոր են բույսերի համար: Թթվային հողերը կազմում են բերրի հողերի 40%-ը, ինչը այդ հողերը անբարենպաստ է դարձնում մշակման համար: Ալյումինի նկատմամբ կայունությունը փորձել են ստանալ ռապս բույսի մեջ փոխադրելով արաբիդոպսիսի միտոքոնդրիումային ցիտրատ-սինթազի գենը(18):

Արտադրանքի սննդային և տեխնոլոգիական հատկությունների փոփոխումը Արդեն իրականացրած փոփոխություններ Լիզինի արտադրության ավելացում Բուսական հյուսվածքներում որոշ ամինաթթուների սինթեզը դադարում է, եթե դրանց կոնցենտրացիան հասնում է որոշակի մակարդակի: Օգտագործելով գենային ինժեներիայի մեթոդները, եգիպտացորենի մեջ է փոխանցվել Corynebacterium glutamicum բակտերիայից առանձնացված cordapA գենը, որը գտնվել է սերմերի պրոմոտոր Glb1 գենի վերահսկողության ներքո: Այս գենը կոդավորում է լիզինի նկատմամբ ոչ զգայուն ֆերմենտ դիհիդրոպիկոլինատի սինթեզը, որը չի ճանաչվում բույսերի հետադարձ արգելակման համակարգերի կողմից: Մոնսանտո ընկերության կողմից մշակված LY038 եգիպտացորենի սերունդը պարունակում է ավելի մեծ քանակով լիզին ամինաթթու, և, հետևաբար, ավելի սննդարար է որպես անասնակեր օգտագործելու համար: LY038 եգիպտացորենը առևտրային է և թույլատրված է Ավստրալիայում, Կանադայում, Ճապոնիայում, Մեքսիկայում, Ֆիլիպիններում և ԱՄՆ-ում: Եվրոպայում Նիդերլանդների կողմից մշակման խնդրանք է ներկայացվել, 2007 թ.-ին ձեռք է բերվել թույլտվություն, սակայն 2009 թ.-ին թույլտվությունը հետ է վերցվել:

Ամիլոզի սինթեզի ճնշում Կարտոֆիլի պալարը պարունակում է օսլա, որը դրանում գտնվում է երկու ձևով` ամիլոզի (20-30%) և ամիլոպեկտինի (70-80%), որոնցից յուրաքանչյուրը ունի իր քիմիական և ֆիզիկական բնութագրիչները: Ամիլոպեկտինը բաղկացած է բազմաշաքարային խոշոր ճյուղավորված մոլեկուլներից, իսկ ամիլոզի մոլեկուլները բաղկացած են չճյուղավորված մոլեկուլներից: Ամիլոպեկտինը ջրում լուծելի է, և նրա ֆիզիկական հատկությունները ավելի հարմար են թղթի և քիմիական արդյունաբերության մեջ օգտագործելու համար: Որպես կանոն, ամիլոզի և ամիլոպեկտինի բաժանման կամ ձևափոխման համար արտադրության տեխնոլոգիաների մեջ կատարում են քիմիական, ֆիզիկական կամ ֆերմենտային լրացուցիչ քայլեր: BASF ընկերությունը մշակել է տեխնիկական կարտոֆիլի «Amflora» սորտը, որից գենային ինժեներիայի մեթոդներով դուրս է բերված գրանուլային ձևով կապակցվող օսլայի սինթեզի գենը, որը նպաստում է ամիլոզի սինթեզին: Նման կարտոֆիլները պալարների մեջ կուտակում են բացառապես ամիլոպեկտին, և, հետևաբար, տեխնոլոգիապես ավելի հարմարեցված են վերամշակման գործընթացին: «Amflora» սորտը հաստատվել է Եվրամիության կողմից, իսկ 2010 թ.-ին նախատեսվում է Գերմանիայում մշակել 20 հեկտար հողատարածք, Շվեդիայում՝ 80 հա, իսկ Չեխիայում` 150 հա:

Ընթացքի մեջ գտնվող (մշակվող) փոփոխություններ Ճարպերի և ճարպաթթուների կազմի փոփոխում Անփոխարինելի ճարպաթթուների օգտագործումը կարևոր պայման է զարգացման նախածննդյան և նորածնային թերությունների կանխարգելման համար, քանի որ դրանցով հարուստ են մեմբրանները և անհրաժեշտ են գլխուղեղի հյուսվածքների, նյարդային և արյունատար համակարգերի բնականոն զարգացման համար: Ավելի քան 16 ատոմից բաղկացած ածխածնային շղթայով բազմահագեցած ճարպաթթուները , հիմնականում հայտնաբերվել են կենդանական բջիջներում: Օրինակ, դոկոզահեքսաենաթթուն մարդու օրգանիզմում չի սինթեզվում և պետք է օրգանիզմ մուտք գործի սննդի միջոցով: Անփոխարինելի ճարպաթթուների արտադրությունը սննդի արդյունաբերության կողմից համարվում է որպես սննդային բաղադրիչների նոր և էժան աղբյուր: Կանճրակի սերմերում նորմալ պայմաններում չկան այնպիսի ճարպաթթուներ, ինչպիսիք են արաքսիդոնային թթուն, էյկոզապենտաենային թթուն, դոկոզահեքսաենային թթուն: Սակայն կանճրակի սերտ ազգակից ասիական շագանակագույն մանանեխի (Brassica juncea) սերմերում պարունակվում է լինոլային և լինոլենային թթուներ, որոնք կարող են երեք հաջորդական կենսաքիմիական ռեակցիաներից հետո վերածվել արաքսիդոնային և էյկոզապենտաենային թթուների: Ստեղծվեցին շագանակագույն մանանեխի տրանսգեն սերունդներ, որոնցում ամբողջական բլոկները են փոխանցվել (երեքից մինչև ինը գեներ, որոնք կոդավորում են լինոլային և լինոլենային թթուների փոխարկումը արաքսիդոնային, էյկոզապենտաենային, դոկոզահեքսաենային թթուների): Թեպետ այս բույսերի բերքատվությունը, ինչպես նախկինում, ցածր է, այս փորձերը ցույց են տալիս, որ սկզբունքորեն հնարավոր է փոխակերպել ճարպային նյութափոխանակությունը, որպեսզի բազմաչհագեցած ճարպաթթուները արտադրվեն յուղային կուլտուրաներում(22):

Ալերգենության նվազեցում և դետոկսիկացիա Մարդկանց զգալի մասը ալերգիա ունի սննդի որոշ տեսակների նկատմամբ: Սոյայի սերմերի նկատմամբ ալերգենները հատկապես պրոբլեմատիկ են, քանի որ սոյայի արտադրանքը սննդի արտադրության մեջ օգտագործվում է մեծ չափով՝ շնորհիվ դրանում սպիտակուցների բարձր սննդային արժեքի: Սա նշանակում է, որ սոյայից ալերգիա ունեցող մարդկանց համար ավելի դժվար է ստանալ ոչ ալերգեն սննդամթերք: Բացի դա, սոյայով կերակրվող խոզերի և հորթերի մոտ նույնպես նկատվել են ալերգիկ ռեակցիաներ: Սննդային ալերգենները գրեթե միշտ բնական սպիտակուցներ են: Սոյայի սերմի բարձր ալերգեն սպիտակուցներից մեկը Gly-m-Bd-30-K-ն է, որը կազմում է սերմի ամբողջ սպիտակուցների մոտ 1% -ը: Հենց այս սպիտակուցին են արձագանքում ալերգիկների ավելի քան 65%-ը: Հնարավոր է արգելափակել այս սպիտակուցի գենը և զարգացնել սոյայի այնպիսի սերունդներ, որոնք չեն պարունակի այս ալերգենը(23): Բամբակի բերքատվությունը ամեն մեկ կիլոգրամ մանրաթելի համար կազմում է 1.6 կգ սերմ, որը պարունակում է մոտ 20% յուղ: Սոյայից հետո բամբակը յուղի քանակությամբ երկրորդ աղբյուրն է, որի պարենային օգտագործումը սահմանափակվում է գոսիպոլի և այլ տերպենոիդների բարձր պարունակության պատճառով: Գոսիպոլը թունավոր է սրտի, լյարդի, վերարտադրողական համակարգի համար: Տեսականորեն, բամբակի սերմի 44 մեգատոննան տարեկան կարող է յուղով ապահովել 500 միլիոն մարդու: Պայմանական մեթոդներով կարելի է բամբակ ստանալ առանց գոսիպոլի, բայց այս դեպքում բույսը մնում է վնասատու միջատների դեմ առանց պաշտպանության: Օգտագործելով գենային ինժեներիայի մեթոդները, հնարավոր է կանխամտածված ընդհատել սերմերի մեջ գոսիպոլի կենսաքիմիական սինթեզի առաջին քայլերից մեկը: Այս դեպքում սերմերի մեջ գոսիպոլի պարունակությունը նվազում է 99%-ով, իսկ բույսի օրգանների մնացած մասը շարունակում է արտադրել այն նյութերը, որոնք պաշտպանում են բույսին միջատներից: Գենային ինժեներիայի մեթոդներով ալերգենության նվազեցումը և դետոքսիկացիան գիտական զարգացման փուլում է:

Օգտագործումը ԳՄՕ-ի (գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմ) 1997-2009թթ-ի գյուղատնտեսական մշակության ծավալը:

Առաջին անգամ գենոմոդիֆիկացված ապրանքները հայտնվել են շուկայում1990-ականների սկզբին: 1994թ-ին վաճառքի է հանվել գենետիկորեն մոդիֆիկացված տոմատի մածուկը (FlavrSavr), Calgene ընկերության արտադրանքը բարձր պահպանման որակով: Գենետիկ փոխակերպումը այդ դեպքում չի բերել որևէ գենի ներդրման, այլ վերաբերել է բացառապես պոլիգալակտուրոնազի գենի հեռացմանը հակասենս տեխնոլոգիայի օգնությամբ: Նորմայում այս գենը նպաստում է պահպանման ժամանակ պտղի բջջային պատերի ոչնչացմանը: FlavrSavr-ը կարճ ժամանակ է գոյություն ունենցել շուկայում, քանի որ կան նույնանման հատկություններով ավելի էժան սորտեր: Ժամանակակից գենոմոդիֆիկացված արտադրանքի գերակշիռ մասը բուսական ծագման է: 2015 թվականի դրությամբ շուկա է հանվել և թույլատրվել է աճեցման առնվազն մեկ երկրում 28 տեսակի տրանսգենային բույսեր (չհաշված ԳՄՕ ծաղիկներ) Մարդուն սննդի մեջ օգտագործել թույլատրված է(25)՝ կարտոֆիլ, պապայա, դդում, սմբուկ, լոլիկ, եգիպտացորեն, սոյա, լոբի, ցուկինի, սեխ, բրինձ, լոլիկ, քաղցր պղպեղ, ցորեն: Սննդամթերքի վերամշակման համար այնպիսիք, ինչպիսիք են՝ շաքար, օսլա, բուսական յուղ, օգտագործվում են շաքարի ճակնդեղ և շաքարեղեգ, եգիպտացորեն, սոյա, հլածուկ (ռափս՝ բույս, որը պատկանում է կաղամբազգիների ընտանիքին): 2015 թվականին առաջին անգամ թույլատրվել է սննդի մեջ վաճառքի գենետիկորեն մոդիֆիկացված կենդանականը՝ ատլանտյան սաղմոնը AquAdvantage (անգլ. AquAdvantage salmon) եղել է FDA կողմից հաստատված վաճառքի համար ԱՄՆ-ում(26) (27): Որոշ սննդամթերքներ (յոգուրտներ, կենսաբանական ակտիվ հավելումներ, ֆերմենտային դեղեր/ դեղամիջոցներ) կարող են պարունակել կենդանի կամ անկենսունակ գենետիկորեն մոդիֆիկացված միկրոօրգանիզմներ (ԳՄՄ). Գենետիկորեն մոդիֆիկացված սննդին կարելի է դասել և մթերքներ, որոնք պարունակում են ԳՄՕ-ի օգտագործումից ստացված բաղադրիչներ,, օրինակ՝ պանրի տեսակներ, արտադրված են գենոմոդիֆիկացված բակտերիաների ռենին (խիմոզին) ֆերմենտի օգտագործմամբ (նման տեխնոլոգիաներով արտադրվում է պինդ պանիրների ավելի քան 50 % - ը):

ԳՄՕ-ների առկայությունը ստուգելու ուղիները

Որպես կանոն, GMO - ների առկայության փորձարկումն իրականացվում է պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի (PCR) մեթոդով: PCR- ն ապահովում է երեք հիմնական քայլ. 1 . Փոքր ԴՆԹ-ի շրջանների արհեստական սինթեզը, որոնք հանդիսանում են օրգանիզմ ներարկված գենի շրջանը լրացնում են, այն կարող են ճանաչել այն քիմիապես և կոնկրետացնել դրանք:

2 Երբ պրայմերները  հայտնաբերում են թիրախային հաջորդականությունը, արագացված շղթայական ռեակցիան սկսվում է ներդիրված ԴՆԹ-ն սինթեզելու համար: Այսպիսով, ներդրված թիրախային ԴՆԹ-ի մոլեկուլը պատճենվում է միլիոնավոր անգամ (արագացած):

3 Ամրացված արդյունքը կարող է հայտնաբերվել (ցուցադրվել) տարբեր սարքերի միջոցով: Եթե արդյունքը հայտնաբերվի, դա ապացույց է, որ գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմի ԴՆԹ-ն հայտնաբերվել է նմուշի մեջ: ԳՄՕ-ների առկայության քանակական որոշումը չի կարող որոշվել արտադրանքի մեջ ԳՄՕ-ների ճշգրիտ գումարը: Որոշ ժամանակ անց միայն արտադրանքի մեջ ԳՄՕ-ների առկայությունը որոշվել է. Արդյոք արտադրանքը պարունակում է ԳՄՕ կամ ոչ: Վերջերս համեմատաբար քանակական որոշման մեթոդներ են մշակվել `իրական ժամանակի PCR, երբ ուժեղացված արտադրանքը պիտակավորված է լույսի ներկով և ճառագայթման ինտենսիվությունը համեմատվում է ստանդարտ չափորոշիչների հետ: Այնուամենայնիվ, նույնիսկ լավագույն սարքավորումները դեռևս զգալի սխալներ ունեն: ԳՄՕ-ների առկայության քանակական որոշումը հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ արտադրանքի արդյունահանման համար բավարար քանակությամբ ԴՆԹ-ն կարող է լինել: Եթե դժվարությունները առաջանում են ԴՆԹ-ի մեկուսացման հետ, որը բավականին անկայուն է, արդյունքում ոչնչացվում է և կորցնում է արդյունքի մշակման ընթացքում (մաքրման և յուղի կամ լեցիտինի մաքրում, ջերմայինև քիմիական բուժում, ճնշման բուժում), ապա քանակական որոշումը հնարավոր չէ: Տարբեր լաբորատորիաներում ԴՆԹ-ի արդյունահանման մեթոդները կարող են տարբեր լինել, ուստի քանակական արժեքների ցուցանիշները կարող են տարբերվել, նույնիսկ եթե նույն արտադրանքը ուսումնասիրվում է: Անկախ նրանից, թե արդյոք որակական կամ քանակական որոշումը օգտագործվում է ԳՄՕ-ի պարունակության համար սննդամթերքի վերլուծության համար, մեթոդի անբավարարությունը մեծ թվով կեղծ, դրականև բացասական արդյունքներ է տալիս : Առավել ճշգրիտ արդյունքներ կարելի է ձեռք բերել վերամշակված բուսական նյութերի վերլուծության ժամանակ: ԳՄՕ-ների բովանդակության որակական որոշման համար երբեմն օգտագործվում են ստանդարտացված ստուգիչ չիպային համակարգեր: Տարբեր լաբորատորիաներում ԴՆԹ-ի որոշման մեթոդները կարող են տարբեր լինել, հետևաբար, քանակական արժեքները կարող են ևս տարբեր լինել, նույնիսկ եթե նույն արտադրանքը վերլուծվում է : Չիպային համակարգերի վրա հիմնված լապտերի հետ միասին ԴՆԹ-ի լրացուցիչ հիբրիդացման սկզբունքը chip համակարգերի հիմքն է: Այս մեթոդի սահմանափակող գործոնը արդյունավետ ԴՆԹ-ի արդյունահանումն է: Այնուամենայնիվ, նման ստուգման համակարգերը չեն ծածկում ԳՄՕ-ների ամբողջ բազմազանությունը և դրանց սահմանումը դժվար է:

Առողջության համար վտանգ

	Ցանկացած տիպի սննդամթերքի համար  հաստատել  100%-աոց  անվտանգություն գիտականորեն  անհնար է։ Սակայն գենետիկորեն ձևափոխված  սնունդը  անցնում  է նմանատիպ  հետազոտություններ, որոնք հիմնվում են  ժամանակակից գիտական գիտելիքների հիման վրա։

Սննդային ալերգիաներ, որոնք կարող են կապված լինել Գենետիկորեն Մոդիֆիկացված Օրգանիզմների (ԳՄՕ) հետ։ Գենետիկորեն մոդիֆիկացված սննդի օգտագործման հնարավոր ռիսկերից մեկն է դիտարկվում վերջինիս պոտենցիալ ալերգիկ հատկությունը։ Երբ բույսի գենում տեղադրվում է նոր գեն, վերջնական արդյունք է հանդիսանում բույսի մեջ նոր սպիտակուցի սինթեզի, որը կարող է նոր լինել սննդակարգի մեջ։ Կապված վերջինիս հետ, անհնար է դառնում բացահայտել սննդատեսակի ալերգիկությունը քանի -որ հենք է նախորդ փորձը։ Թեորեապես յուրաքանչյուր պրոտեին ալերգիկ ռեակցիայի համար պոտենցիալ տրիգգեր է, եթե նրա մակերևույթի վրա գոյություն ունի սպեցիֆիկ մասեր կապված IgE հակամարմնի հետ։ Հակամարմիններն սպեցիֆիկ են յուրաքանչյուր հակագենի համար։ Այն արտադրվում է այն անհատի օրգանիզմում, որոնք առավել զգայուն են ալերգիաների նկատմամբ։ Ալերգիաների նկատմամբ զգայնությունը հաճախ կապված է օրգանիզմի գենետիկական առանձնահատկություններով, այդ պատճառով նախապես ալերգիկության նկատմամբ պոտենցիալը անհնար է հաշվարկել 100% ճշտությամբ։ Նոր պոտենցիալ ալերգիանները նույնպես ձևավորվում են կոնվենցիոն սելեկցիայի տեսակներում, սակայն հետազոտել նմանատիպ ալերգիաններ բավականին բարդ է, բացի այդ կոնվենցիոն տեսակների թողարկման գործընթացի համար, ալերգիկության հետազոտություն անցնելը նախատեսված չէ։ Յուրաքանչյուր գենետիկորեն մոդիֆիկացված տեսակ, մինչ սպառողի ձեռքին հասնելը, անցնում է իր ալերգիկ պոտենցիալի գնահատման գործընթացով։ Թեստերը նախատեսում են սպիտակուցային հաջորդականության համեմատություն հայտնի ալերգիանների հետ, սպիտակուցի կայունության մարսման գործընթացի ժամանակ, թեստեր՝ կազմված ալերգիաների նկատմամբ առավել զգայուն անհատների արյունից, թեստեր կենդանիների վրա։ Այն դեպքում, երբ սննդամթերքը մշակման ընթացքում ցուցաբերում է ալերգիկ հատկություններ կոմերցիոնացվելու հարցը կարող է լինել մերժված ․ օրինակ 1995 թվականին Պիոներ Հի-Բրեդ ընկերությունը մշակում էր սննդի սոյա, որում մեթիոնին ամինաթթվի պարունակությունը բարձրացված էր։ Դրա համար օգտագործվել էր բրազիլական ընկույզի գեն, որը ժամանակի ընթացքում հայտնի դարձավ, ցուցաբերում էին ալերգիկ հատկություններ։ Մթերքի մշակումը դադարեցվում է, քանի որ կար վտանգ, որ սննդի սոյան կարող է պատահաբար, կամ արտադրողի ոչ բարեխիղճ աշխատանքի հետևանքով հայտնվել սեղաններին, օգտագործելու նպատակով։ Պոտենցիալ ալերգեն սննդամթերքի մեկ այլ օրինակ է Bt եգիպտացորենի << StartLink>> սննդային տեսակը վերամշակված <<Aventis Grop Sliences>>- ի կողմից ։ ԱՄՆ-ի ղեկավար մարմինները թույլատրեցին << StartLink>> -ի հատիկի վաճառքը միայն նախազգուշացմամբ, որ հացահատիկը չի կարող կիրառվել մարդկային սննդի մեջ։ Սահմանափակումները հիմնավորվում էր թեստերով, որոնք ցուցադրում էին սպիտակուցի մարսման վատ հատկանիշները։ Չնայած սահմանափակումներին

	<< StartLink>>    եգիպտացորենի   հատիկները  հայտնաբերվեցին  սննդամթերքի մեջ։ 28 մարդ   դիմել էին բժշկական    հաստատություններ  ալերգիկ   ռեակցիայի    կասկածանքով։  Այնուհանդերձ  ԱՄՆ-ի  հիվանդությունների   դեմ  վերահսկման   կենտրոնում  այդ  մարդկանց  արյունը   հետազոտելուց  հետո,  եկան այն  եզրահանգմանը,  որ  չկա  ոչ մի  ապացույց, որ  գերզգայնության  առաջացման   պատճառ է   հանդիսացել  հենց   << StartLink>>    Bt – եգիպտացորենում   պարունակվող  սպիտակուցը։  2001 թվականից այդ  տեսակի    կուլտիվացիան  դադարեցվել է ։   Մոնիթորինգը  ցույց է  տվել, որ  2004  թվականից  այդ  տեսակի  կուլտիվացիայի  հետևանքներ չի  նկատվում։  2005  թվականին ավստրիական  << GSIRO>>  ընկերությունը  մշակեց  դաշտային  ոլոռ,  նրա մեջ    տեղադրելով  լոբուց  առանձնացված  միջատների,  վնասատուների    դեմ դիմակայուն  գեն։  Փորձնական   հետազոտությունները  ցույց  տվեցին,   որ  մկների  մոտ  հայտնաբերվել է  թոքերի   ալերգիկ  խնդիրներ։    Այդ  տեսակի   հետագա  մշակումը  անհապաղ  դադարեցվում է։  Ի  դեպ  ալերգիկ  ռեակցիաները  ենթադրելի  կերպով  կապված  էին  այն բանի հետ,  որ  ոլոռի   մեջ  սինթեզված  սպիտակուցը նույնական չեր այն  սպիտակուցին,  որը  սինթեզում է   լոբին։  Այդ   երևույթը     կապված  է  նախատրանսլյացիոն  ձևափոխման  հետ։  2013թվականի  փորձարկումը,   որը   իրականացվել է  մեկ այլ  հետազոտողի   կողմից,  ցույց  տվել,  որ  ալերգիկ  ռեակցիաները  մկների   որոշ   տեսակների  մոտ ի հայտ էին գալիս  ինչպես  լոբազգիների   տրանսգեն տեսակներից,  այնպես էլ  ոչ տրասգեն լոբուց։

2010 թվականի տվյալներով տրանսգեն մթերքների ալերգիկության նկատմամբ գենամոդիֆիկացված մթերքների ժամանակակից հետազոտությունը նշանակալի կերպով ավելի մանրամասն է, քան յուրաքանչյուր այլ մթերքի հետազոտությունը։ Բացի այդ գենետիկորեն մոդիֆիկացված մթերքների պարբերական մոնիթորինգը հնարավորություն է տալիս հայտնաբերել դրանց առկայությունը այն դեպքում, երբ հանկարծակի նմանատիպ ալերգիա է ի հայտ գալիս։

Տոքսիկայնություն, որը կարող է կապված լինել ԳՄՕ-ի հետ Գեների առանձին մթերքներ, որոնք օրգանիզմ են ներթափանցում գենետիկ-ինժիներական մեթոդով, կարող են ցուցաբերել տոքսիկ առանձնահատկություններ։ 1999 թվականին հրատարակվել է Արպադ Պուստայի հոդվածը, որը վերաբերվում էր առնետների համար նախատեսված գենետիկորեն մոդիֆիկացված կարտոֆիլի տոքսիկ հատկությանը ։ Կարտոֆիլի մեջ տեղադրված էր << Galanthus nivalis>> ձնծաղիկի լեկտինա կոչվող գենը։ Դա արվել էր այն նպատակով , որպեսզի կարտոֆիլի մեջ բարձրացվի դիմադրողականությունը նեմատոդների նկատմամբ։ Առնետներին կարտոֆիլով կերակրելը ցուցադրեց գենետիկորեն մոդիֆիկացված տեսակի տոքսիկ ազդեցությունը։ Տվյալների հրապարակմանը հետևեց մեծ իրարանցում , քանի որ արդյունքները հրապարակվել էին նախքան այլ գիտնակաների հետազոտման գնահատականի։ Պոստայը դա բացատրում է հետևյալ կերպ, որ տոքսիկ ազդեցությունը ավելի շուտ առաջացրել ոչ թե լեյտինը այլ գենի փոխադրման գենը։ Սակայն այս թեորիան չի պաշտպանվում այլ գիտնականների կողմից, քանի որ հոդվածում ներկայացված տվյալները բավարար չեն հենց նման եղրահանգման գալու համար։ Այս դեպքում ևս լեկտին գենով տրանսգեն կարտոֆիլի մշակումը դադարեցվել է։ Տրանսգեն բույսերի օգտագործման թույլտվության ժամանակակից մեթոդաբանությունը նախատեսում է ՝ • Բաղադրության քիմիական անալիզ, համեմատելով այն կոնվենցիոն մթերքների հետ, • Հետազոտություն ՝ նմանատիպ կենդանիների վրա։

  Քանի որ  տվյալները    քննարկվում   էին   համաշխարհային     լրատվամիջոցների   կողմից,  գիտական  հանրությունը   արդյունքները    դիտարկեց   առավել   մանրամասն։     Համաշխարհային    մաշտաբի   վեց  անկախ   էքսպերտների   եզրակացությունները    կապված   այդ  փորձի   հետ,    բերեցին   հետևյալ  եզրահանգումներին՝   

1. Իրինա Երմակովայի արդյունքները հակասում են մյուս հետազոտողների ստանդարտացված արդյունքներին, որոնք աշխատել են հենց նույն տեսակի սոյայի հետ և չեն հայտնաբերել օրգանիզմի վրա տոքսիկ ազդեցություն։ 2. Երմակովան իր աշխատանքում նշում է, որ տրանսգեն սոյան ստացել է Նիդերլանդներից, չնայած նշված տեսակը չի ներդրում գենետիկորեն մոդիֆիկացված սոյա։ 3. Օգտագործված ԳՄՕ մթերքները և ստուգարքային նմուշները հանդիսանում են օրգինալ տեսակների խառնուրդ։ 4. Ապացույցներ բերված չի եղել, որ ստուգարքային նմուշները չեն պարունակում մոդիֆիկացված գենի տարրեր, ինչպես նաև ցուցված չէ, որ մոդիֆիկացված սոյան 100%-ով տրանսգեն է։ 5. Բացակայում է սննդակարգի նկարագրությունը և առնետների ռացիոնի բաղկացուցիչները։ 6. Բացակայում է առանձին առանձնյակների սնվելու վերաբերյալ տվյալները։ Ցուցադրված տվյալները վերաբերվում են միայն առանձնյակների ընդհանուր խմբին։ 7. Ստուգարքային խմբի մահացությունները նկատելիորեն գերազանցում են այդ լաբորատոր գծի այլ առանձնյակների նորմալ մահացության ցուցանիշին։

Ինչպես նաև ստուգարքայինխմբի առնետների նվազեցված քաշը, որը ըստ հետազոտողի հետևանք է կամ ոչ բավարար սննդի։ Այս ամենը հետազոտողի եզրահանգումները անում են ոչ իրատեսական։

2009 թվականի հրատարակվել են Էրիկ Սերալինի հետազոտությունները, որոնք վերաբերվում են եգիպտացորենի NK 603. MON 810. MON 863 տրանսգեն տեսակների ազդեցությանը առնետների առողջության վրա։ Հեղինակները սեփական մեթոդներով հաշվել են առնետների կերակրման արդյունքները ստացված <<Монсанто>> 2000 թվականին NK 603 և MON 810 տեսակների համար, և 2001 թվականին՝ << Covance Laboratories Inc>>- ը MON 863 տեսակի համար։ Եզրակացությունները վկայում են այդ գենետիկորեն մոդիֆիկացված տեսակների կիրառման гепатотоксичности այդ պատճառով էլ հրավիրվեց վերահսկող մարմինների համակ ուշադրությունը։ EFSA, GMO Panel –ը հոդվածում բերված ընտրված << հանման և եզրափակման>> ստատիկ մեթոդի դեմ առաջ քաշեց քննադատական նկատողությունների շարք․ 1․ Արդյունքները բացառապես ներկայացված են ամենագերազանց փոփոխականի տոկոսների ձևով, այլ ոչ իր փաստացի միավորների չափմամբ։ 2․Տոքսիկ փորձությունների պարամետրերի հաշվարկված նշանակությունները կապված չեն հետազոտվող տեսակների նորմային կարգավորման դիապազոնի հետ։ 3․ Տոքսիկ պարամետրերի հաշվարկված նշանակությունները չեն համեմատվել նմանատիպ կենդանիների նորմային կարգավորման հետ, որոնք սնվել են տարբեր չափաբաժիներով; 4․ Հավաստի ստատիկ տարբերությունները կապված չեն չափաբաժնի հետ։ 5․ Սերալինիի ստատիկ փաստարկների և կենդանիների կերակրման երեք հետազոտությունների արդյունքների միջև եղած անհամապատասխանությունը կապված է օրգանների պաթոլոգիայի հետ ՝ գիստոպաթոլոգիայով և գիստոքիմիայով։ EFSA-ն եկավ այն եզրահանգմանը, որ Սերալինիի ցուցաբերած արդյունքները հիմք չեն հանդիսանում նախորդ տեսակների վերանայման համար, որպես անվտանգ սննդամթերք, ստացված եգիպտացորենի NK 603 MON 810, MON 863 տրանսգեն տեսակների համար։ 2013 թվականին լույս տեսած 1783 հետազոտությունների վերաբերյալ փաստարկները, որոնք արվել են 2003-2013թթ․ և շոշափում են ГМ- կուլտուրանների անվտանգության տարբեր ոլորտները, անում է եզրակացություն առ այն, որ բացակայում են գիտական փաստարկները ГМ- կուլտուրանների վերաբերյալ։

Ժիլ- Էրիկ Սերալինիի 2012 թվականի հետազոտությունը ԳՄՕ- եգիպտացորենի վնասակարության վերաբերյալ 2012 թվականին Սերալինին <<Food and Chemical Toxicology>> ամսագրում հրապարակեց մի հոդված, որում բերվում էր առնետների վրա արված հետազոտության արդյունքները, որը վերաբերվում էր ռաունդապի դեմ կայուն ГМ - եգիպտացորենով սնման երկարաժամկետ ազդեցությանը։ Հոդվածում հաստատված էր, որ այն առնետները , որոնք սնվում էին ГМ- եգիպտացորենով, առավել հաճախ էին հիվանդանում քաղցկեղով։ Հայտարարությունը շատ լուրջ քննադատությունների տեղիք տվեց։ Հրապարակումից առաջ Սերալինին պրեսս-կոնֆերանս հրավիրեց, բացի այդ լրագողները իրավունք էին ստանում միայն մի պայմանով , որ ստորագրեն կոնֆիդենցիալության վերաբերյալ համաձայնագիր և չեն կարող այլ գիտնականնեի փաստարկները ներառել այդ հոդվածում։ Դա սուր քննադատության պատճառ հանդիսանալով ինչպես գիտնակաների կողմից, քանի որ բացառում էր ցանկացած տիպի քննադատական կարծիքներ լրագրողական հրապարակումներում։ Բացի այդ քննադատության արժանացան նաև հետազոտման մեթոդները։ Մասնագետները նշում էին, որ Սպրեգ- Դոուլի շարքի առնետները ի սկզբանե չեն համապատասխանում նմանատիպ երկարաժամկետ հետազոտություններին, քանի որ անգամ նորմայում ունեն համարյա 80% -անոց հակվածություն դեպի քաղցկեղ հիվանդությունը։ Լուրջ հարցեր էին առաջացնում նաև արդյունքների ստատիկ վերամշակման մեթոդները և առնետների կերակրման չափաքանակի ու նրանց աճի տեմպերի վերաբերյալ տվյալների բացակաըությունը։ Ինչպես նաև մասնագետները նշում էին, որ բացակայում է չափաբաժին - արդյունք կապը և որոշված չէ ուռուծքի զարգացման մեխանիզմը։ Ֆրանսիական վեց գիտության ազգային ակադեմիաներ արեցին ընդհանուր հաըտարարություն, որում քննադատում էին աըդ հետազոտությունը և այն լրագիրը, որ հրապարակել է այն։

<<Food  and  Chemical Toxicology>>     թերթը  հրապարակել է   գիտնականների   կողմից  17   նամակ,   որոնք   քննադատում   էին   Սերալինիի  աշխատանքը։    Քննադատության   արդյունք   դարձավ   այն,   որ   2013 թվականի   նոյեմբեր  ամսին  թերթը  մերժեց  Սերալինիի  հոդվածների   հրապարակումը։

2014 թվականի հունիսի 24- ին հոդվածը վերահրատարակվեց սակայն առանց թույլատվության, <<Environmental Sciences Europe>> թերթում, որը սակայն չի մտնում մեծ գիտական տվյալների բազայի մեջ։

7.4 Եվրոպական օրենսդրությունը և ԳՄՕ-ն Եվրոմիությունում ԳՄՕ-ի թույլտվությունը կարգավորում է հետևյալ երկու օրենսդրական ակտերով. 1. Directive on the Deliberate Release into the Environment of Genetically Modified Organisms (2001/18)(104):: Այս օրենքը կարգավորում է գենետիկորեն ձևափոխված բույսերի վաճառքը (որոնք ի վիճակի են վերարտադրության), և այդ բույսերի ներմուծումը շրջակա միջավայր: 2. Regulation on Genetically Modified Food and Feed(1829/2003)(105): Այս օրենքով կարգավորում է ԳՄՕ-ների մուտքը շուկա, որոնք ծառայում են որպես սնունդ և անասնակեր: Բացի այս երկու օրենքներից գոյություն ունեն մի շարք հստակեցնող նորմատիվ ակտեր: Եվրոպայում թույլատրվող ԳՄՕ-ների ամբողջական ցուցակը կարող եք տեսնել GMO compass կայքում(106):

7.6 Օրենսդրությանը համաձայնեցնելու խնդիրները

Չնայած նրան, որ օրենքը կարգավորում է ԳՄ արտադրանքի արտադրությունը և դրանց ներմուծումը շուկա, առկա են որոշակի հակասություններ: ԱՄՆ-ը վարում է ազատ առևտրի քաղաքականություն, իսկ Եվրոպան թույլ է տալիս ազատ առևտուր որոշակի սահմանափակումներով, որոնք ուղղված են սննդի անվտանգությունը կարգավորելուն: Որոշակի սահմանափակումներ իրականացնելու համար 2003 թվականին ԱՄՆ-ը(108), Կանադան(109) և Արգենտինան(110) բողոք են ներկայացրել Համաշխարհային առևտրային կազմակերպություն՝ Եվրոպայի կողմից սահմանափակումների դեմ: 2005 թվականին Համաշխարհային առևտրային կազմակերպությունը բավարարել է բողոքի կետերի մեծ մասը: Նկատվում է ԳՄ մթերքների ոչ համաչափ ներմուծում տարբեր երկրներ, ինչն առաջացնում է առևտրային առաջնահերթությունների փոփոխություններ: Օրինակ՝ եվրոպական օրենսդրության համաձայն ԳՄ պարունակող մթերքը եթե խաչասերվում է արդեն թույլտվություն ստացած մթերքի հետ, ապա դրա արդյունքում ստացված նոր մթերքը պետք է անցնի թույլտվության գործընթաց: Իսկ ԱՄՆ-ում նման մթերքները առանձին թույլտվության գործընթաց չեն անցնում: ԳՄ մթերքների թույլտվությունները հիմնականում օգտագործվում են ներվուծման համար, այլ ոչ թե արտադրության: Եվրոպան ԳՄՕ-ներ թույլ է տալիս ներմուծել հումքի տեսքով: Այստեղ ներմուծվում է տրանսգենային հումք, որը պատրաստի արտադրանքի մեջ չպետք է գերազանցի 0,9%-ը: Գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների օգտագործման թույտվության անհավասարության հետևանքով սպասվում է առևտրային շուկայի վերադասավորում, կամ Եվրոպան կհրաժարվի զրոյական հանդուրժողականության սկզբունքից(111):

Ռուսաստանի օրենսգիրքը Մինչ 2014 թվականը Ռուսաստանում ԳՁՍ (գենետիկորեն ձևափոխված սնունդ)հնարավոր էր աճեցնել միայն փորձարարական տեղամասերում , թույլատրվում էր ներկրել եգիպտացորենի, բրնձի, սոյայի և շաքարային ճակնդեղի որոշակի տեսակներ։ 2014 թվականի հուլիսի 1-ից ուժի մեջ է մտել ՌԴ կառավարության 2013 թվականի սեպտեմբերի 23ի № 839 «Գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմների, ինչպես նաև պետական գրանցման մասին, ինչպես նաև այդպիսի օրգանիզմներ պարունակող ապրանքների մասին» որոշումը, ըստ որի թույլատրվում է ցանել գենետիկորեն մոդիֆիկացված հացազգիներ(88, 89)։ 2015 թվականի փետրվարի 3-ին Ռուսաստանի կառավարությունը առաջարկել է ազգային ժողով օրենքի նախագիծ, որտեղ արգելվում է ԳՁՕ-ի աճեցումը կամ բազմացումը Ռուսաստանի տարածքում, բացառությամբ գիտական հետազոտություններում կիրառելու համար(90)։ 2016թ-ի հուլիսին ՌԴ նախագահը ստորագրել է օրենք գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմների օգտագործման արգելման մասին, բացառությամբ հետազոտման նպատակով։ Օրենքի լոբբիստներից հիմնականն է գենետիկ անվտանգության համառուսական կազմակերպությունը (ԳԱՀԿ) Ե. Ա. Շարոյկինայի գլխավորությամբ։

Ուկրաինայի օրենսգիրքը Առանց ԳՁՕ ուկրաինական պիտակավորումը Ուկրաինայում ԳՁ սննդի թույլատրումը կարգավորում են. 1."Գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմի ստեղծման, ստուգման, պիտակավորման և օգտագործման ժամանակ կենսանվտանգության պետական համակարգի մասին" օրենքով(92)։ 2. 2009թ-ի փետրվարի 18-ի № 114 «Գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմների պետական գրանցման կարգը, ինչպես նաև սննդային մթերքների, կոսմետիկական և դեղորայքային միջոցների մասին, որոնք պարունակում են այդպիսի օրգանիզմներ կամ ստեղծված են դրանցից»օրենքը(93): 3."Օգտվողների իրավունքների պաշտպանության մասին" օրենք։ «Մթերքի մասին տեղեկույթը պետք է պարունակի նշագրում գենետիկորեն մոդիֆիկացված մթերքի առկայության կամ բացակայության մասին » (94)։ Այսպիսով, պիտակավորման ենթակա են ոչ միայն ԳՁՕ ստացված մթերքները, այլ նաև ԳՁՕ օգնությամբ ստացված սննդային հավելումները։ Ոչ Եվրոպական, ոչ էլ ԱՄՆ օրենսդրությունը չի նախատեսում ԳՁՕ ստացված սննդային հավելումների պիտակավորում։ Բացի այդ, Ուկրաինան աշխարհի առաջին պետությունն է, որը պարտավորեցնում է արտադրողներին ապրանքի, սննդային հավելումների, անգամ այն մթերքների վրա, որոնք ԳՁՕ պարունակում են ոչ պրակտիկայում, ոչ էլ տեսական, պիտակել «առանց ԳՁՕ» նշումը։ 2012թ-ի հոկտեմբերի 3-ին Ուկրաինայի Կառավարության գրասենյակը ընդունել է ԳՁՕ չպարունակող մթերքի պիտակավորման թույլտվության մասին օրենք։

ԱՄՆ-ի օրենսդրություն

Գենետիկորեն մոդիֆիկացված մթերք ստանալը վերահսկվում է երեք դաշնային գործակալությունների կողմից Department of Agriculture' s Animal and Plant Health Inspection Service(APHIS), Environmental Protection Agency (EPA) и Food and Drug Administration (FDA): ԱՄՆ-ի օրենքները Գյուղատնտեսության նախարարություն (APHIS) 7 CFR Part 340 : Introduction of Organisms and Products Altered or Produced Through Genetic Engineering Which are Plant Pests or Which There is Reason to Believe are Plant Pests (Օրգանիզմների և մթերքների ներդրումը, որոնք ձևափոխված են գենային ինժեներիայով և հանդիսանում են բույսերի վնասատուներ կամ նրանց, որոնց մասին կարծիք կա, որ նրանք հանդիսանում են բույսերի վնասատուներ:) Շրջակա միջավայրի նախարարություն (EPA) 40 CFR Parts 152 and 174: Pesticide Registration and Classification Procedures (Պեստիցիդների գրանցում և նրանց դասակարգումը): 40 CFR Part 172: Experimental Use Permits (Փորձեր կատարելու նպատակով օգագործման թույլտվություն): 40 CFR Part 725: Reporting Requirements and Review Processes for Microorganisms (Հաշվետվության պահանջմունք և դիտարկելու գործընթաց միկրոօրգանիզմների համար): Սննդային մթերքների և դեղանյութերի որակի սանիտարական վերահսկողության կառավարում FDA) Statement of Policy: Foods Derived From New Plant Varieties (Նոր տեսակի բույսերից ստացված մթերքներ): Հավելում : Consultation Procedures under FDA’s 1992 Statement of Policy:

Գենետիկորեն մոդիֆիկացված բույսերի, որոնք մշակվում և վաճարվում են ամբողջ աշխարհում, նաև նրանց, որոնք դեռ չեն ստացել վաճառվելու թույլտվություն, կարելի է գտնել հետևյալ կայքում Biotechnology industry organizations. Վերը նշվածը վերաբերում է այն մթերքներին, որոնք պատրաստված են հետևյալ գործակալությունների կողմից: BASF Plant Science, Bayer CropScience LP, Dow AgroSciences LLC, Monsanto Company, Pioneer, Dupont Company и Syngenta Seeds Inc.

2016 թվականի ապրիլին վաճառքի են հանվում օդում չսևացող շամպինիոններ, որոնք ձևափոխված են CRISPR մեթոդով: Տվյալ սնկերը ճանաչվել էին ոչ ենթակա կարգավորումներին և թույլատրվել էր դրանց ներմուծումը շուկա առանց ստւգման: Կարգավորման համաշխարհային այլ գործողություններ Մթերային և գյուղատնտեսական կազմակերպութոյւն ООН Առողջապահության վերահսկողության համաշխարհային կազմակերպության հետ միասին ստեղծեցին հավելված к Կոդեկս Ալիմենտարիուս — «Foods derived from modern biotechnology», որը կարգավորում է գենետիկորեն մոդիֆիկացված մթերների անվտանգության օրենքները: