Մասնակից:Armine H-yan/Ավազարկղ1

ԲՈՒՅ ՍԵ ՐԻ ԱՃ ԵՎ ԶԱՐ ԳԱ ՑՈՒՄ, կարև ո րա գույն կեն սըն թաց ներ, որոնք ըն կած են բուս. օր գա նիզ մի ձև ա վոր ման, նրա օնտո գե նե զի հիմ քում։ Բույ սե րի աճը չա փե րի ան դար ձե լի մե ծա ցումն է, որը կապ ված է բջիջ նե րի, հյուս ված քնե րի և օր գան նե րի նորա գո յաց մամբ, իսկ բույ սե րի զար գա ցու մը կա ռուց ված քի և ֆուն կցի ա նե րի հա ջորդ. որակ. փո փո խու թյուն ներն են, որոնք ի հայտ են գա լիս օն տո գե նե զի ըն թաց քում և ի վեր ջո հան գեց նում են սեփ. վե րար տադ րու թյա նը՝ հա ջորդ սեր նդում։ Բույ սե րի աճը տե ղայ նացված է, այ սպես կոչ ված, աճ ման զո նա նե րում և կազ մված է բջիջ նե րի բա ժան ման գոր ծընթա ցից, դրանց հե տա գա եր կա րա ցու մից և տար բե րա կու մից, որն ապա հո վում է հյուսված քնե րի մաս նա գի տա ցու մը։ Բա ժան ման և նախն. աճի կեն սըն թաց նե րը կեն տրո նա ցած են առա ջաց նող հյուս ված քնե րում՝ մե րիսթեմ նե րում։ Վեր ջին նե րի տե ղադ րման դիրքից կախ ված՝ տար բե րում են գա գաթն. աճ (եր կա րա ցու մը՝ ար մա տի և ցո ղու նի գա գաթն. մե րիս թե մի հաշ վին), կող մնա յին (ցո ղու նի հաս տա ցու մը կամ բի ու մի հաշ վին) և ագուցա յին կամ ին տեր կալ յար (ըն ձյու ղը եր կարում է ագու ցա յին մե րիս թեմ նե րի հաշ վին, օր.՝ դաշ տավ լու կազ գի նե րի)։ Մե րիս թե մին ան մի ջա կա նո րեն հա րում է բջիջ նե րի տարբե րակ ման և ծա վալ. աճ ման զո նան։ Ըն ձյուղի ու ար մա տի բջիջ նե րի կիս ման զո նան մի քա նի մմ է, իսկ դրանց ծա վալ. աճ ման զո նան կա րող է հաս նել 10–15 սմ։ Մի ապ տուղ բույ սերի աճ ման տեմ պե րը մե ծա նում են ըն դհուպ մին չև ծաղ կու մը, այ նու հե տև սկսում են թուլա նալ, ին չը վկա յում է օր գա նիզ մի ծե րաց ման մա սին։ Բազ մապ տուղ բույ սե րի աճը ժա մանա կա վո րա պես դան դա ղում է յու րա քան չյուր կո կո նա կալ ման սկզբում։ Աճի կա րև ո րա գույն առան ձնա հատ կու թյու նը ռիթ մայ նու թյունն է։ Կան ռիթ մեր, որոնք պայ մա նա վոր ված են արտա քին պայ ման նե րի՝ ցե րեկ վա տև ո ղու թյան, օդի ջեր մաս տի ճա նի, հո ղի խո նա վու թյան ևն փո փո խու թյուն նե րով (ար տա ծին), և ներ քին գոր ծոն նե րով կար գա վոր վող (ներ ծին) ռիթմեր։ Նկա տե լի աճի բա ցա կա յու թյու նը կոչ վում է բույ սե րի հան գստի շրջան, երբ պահ պանվում է ծած կող մե րիս թեմ. ակ տի վու թյու նը և ըն թա նում են մոր ֆո գե նե զի կեն սըն թաց ներ։ Օր.՝ աշ նա նը խնձո րե նի նե րի ցո ղուն նե րի աճը դա դա րե լուց հե տո վե րար տադ րող. բողբոջ նե րում շա րու նակ վում է ծաղ կա սաղ մե րի աճը։ Հան գիս տը բույ սե րի աճի սե զոն. ռիթմայ նու թյան ար տա հայ տու թյունն է։ Աճ ման (նաև զար գաց ման) առան ձնա հատ կու թյուն է բև ե ռայ նու թյու նը՝ բջջա յին կա ռուց ված քնե րի և դրան ցում ըն թա ցող կեն սըն թաց նե րի տարած. կող մնո րո շու մը։ Դա ար տա հայ տվում է ամ բողջ բույ սի և նրա առան ձին օր գան նե րի հա կա դիր ծայ րե րում մոր ֆո գե նե զի տար բերու թյամբ (օր.՝ շի վն ար մատ է տա լիս բևեռայ նո րեն ներ քևի ծայ րից, իսկ բող բո ջում է վեր նա ծայ րից)։ Աճ ման կեն սըն թաց նե րի իրա կա նաց ման հա մար պետք է անըն դհատ աճ ման զո նա ներ մա տա կա րար վեն սննդարար նյու թեր և բու սա հոր մոն ներ։ Բույ սե րի աճի կեն սըն թաց նե րը սեր տո րեն կապ ված են նրանց զար գաց ման և օր գա նագո յաց ման կեն սըն թաց նե րի կամ մոր ֆո գենե զի հետ։ Բույ սե րի զար գաց ման փու լերն ըն թա նում են կամ ար տա քին պայ ման նե րից ան կախ՝ ներ քին գոր ծոն նե րի ազ դե ցու թյամբ (ին քնու րույն զար գա ցում), կամ դրա հա մար պետք է ար տա քին պայ ման նե րի խթա նող ազ դե ցու թյու նը (խթա նու մա յին զար գա ցում)։ Բույսերի աճման և զարգացման փուլերն ըստ օրերի՝ ցանքից սկսած ԲՈՒՅ ՍԵ ՐԻ 231 Վեր ջի նը կախ ված է հար մար վող. ռե ակ ցիանե րից, որոնք զար գաց ման ըն թաց քը հարմա րեց նում են ավե լի բա րեն պաստ ժա մանա կաշ րջա նի հետ։ Օր.՝ աշ նա նա ցան հա ցաբույ սե րին, ճակ նդե ղին, գա զա րին ծաղ կա գոյաց ման հա մար ան հրա ժեշտ է գար նա նա ցում (յա րո վի զա ցիա)։ Որոշ բույ սե րի (ծխա խոտ, մա նա նեխ) ծաղ կման հա մար պետք է որո շակի տև ո ղու թյան ցե րեկ. լու սա վո րու թյուն (տես Լու սա պար բե րա կա նու թյուն) ևն։ Բույ սե րի բա րե հա ջող աճի և զար գացման հա մար ան հրա ժեշտ են ջեր մու թյուն, ջուր, լույս և սննդա տար րեր։ Բույ սի յու րաքան չյուր տե սա կին բնո րոշ են նվա զա գույն և առա վե լա գույն ջեր մաս տի ճան ներ, օր վա տև ո ղու թյուն և այլ պայ ման ներ։ Օր.՝ ցո րե նի հա մար լա վա գույն ջեր մաս տի ճա նը 25–27o C է, առա վե լա գույ նը՝ 35–37o C, եգիպ տա ցո րե նի հա մար հա մա պա տաս խա նա բար՝ 30–35o C և 40–45o C։ Մեծ նշա նա կու թյուն ունեն լու սավո րու թյան պայ ման ներն ու լույ սի սպեկտր. կազ մը։ Օր.՝ կապ տա մա նու շա կա գույն ճառա գայ թնե րի գե րակ շռու թյան դեպ քում ձևավոր վում են լավ զար գա ցած տե րև նե րով ու ար մատ նե րով, սա կայն կարճ ցո ղուն նե րով բույ սեր։ Բնա կա նոն աճի և զար գաց ման համար ան հրա ժեշտ պայ ման է նաև ար մատ. սնուց ման տար րե րով և ջրով ապա հո վու մը (տես Բույ սե րի հան քանյութա յին սնու ցում)։ Բույ սի տար բեր օր գան նե րի մի ջև կա փո խազդե ցու թյուն (հա րա բե րակց. կապ), որն ապահո վում է ամ բողջ բույ սի ներ դաշ նակ աճն ու զար գա ցու մը։ Այ դպի սի կապ նկատ վում է, օր.` վեր նա ծայր. բող բո ջի և կողմն. ցո ղուննե րի աճի, պա լա րա գո յաց ման (կար տո ֆիլ) և վեր գետ նյա մա սի աճ ման արա գու թյան մի ջև։ Բույ սի կա ռուց ված քը (առան ձին օր գան ների բա ժինն ըն դհա նուր կեն սա զան գվա ծում), հե տև ա բար նաև ստաց ված բեր քը կախ ված են աճի և զար գաց ման կեն սըն թաց նե րի հա րա բե րակ ցու թյու նից։ Այդ ամե նը հաշ վի առ նե լով է կազ մվում ագ րո տեխ. մի ջո ցա ռումնե րի հա մա կար գը։ Եթե բույսն աճեց նում են վե գե տա տիվ մա սեր (տե րև ներ, ար մա տապտուղ) ստա նա լու հա մար, ապա կի րա ռում են մշակ ման այ նպի սի տեխ նո լոգ. մե թոդ ներ, որոնք խթա նում են աճն ու ճնշում վե րարտադ րող. զար գա ցու մը։ Իսկ եթե աճեց նում են սեր մեր ու պտուղ ներ ստա նա լու հա մար, ապա ագ րո տեխ. մի ջոց ներն ուղ ղոր դվում են վե գե տա տիվ զան գվա ծի աճի ճնշմա նը և պտղա բե րու թյան օր գան նե րի ձև ա վոր ման խթան մա նը։ Կան զա նա զան եղա նակ ներ, որոնց օգ նու թյամբ կա րե լի է ազ դել բույ սե րի աճի և զար գաց ման վրա։ Դրա նից է հա պաղե ցու ցիչ նե րի, էթի լե նի և նրա ածան ցյալ նե րի ու աճի այլ կար գա վո րիչ նե րի օգ տա գոր ծու մը։ Մու տա գե նեզի մի ջո ցով կա րե լի է փո խել բույսի ժա ռան գա կա նու թյու նը, ին չը թույլ է տալիս, օր.՝ սահ մնա փա կել աճ ման կեն սըն թացնե րը (բույ սե րի գա ճաճ ձև ե րի ստեղ ծում) ևն։