Հայկական լեռնխարհը`հայերի հայրենիք։Դիրքը,սահմանները

Աշխարհագրական այն տարածքը, որի հետ ի սկզբանե կապված է հայ ժողովրդի հազարամյակների պատմությունը, կոչվում է Հայկական լեռնաշխարհ: Այն բնության ստեղծագործություն է, սակայն համընկնում է մեր պատմական հայրենիքին, որտեղ կազմավորվել զարգացել է հայ ժողովուրդը։ Հայերն իրենց հայրենիքը կոչում են Հայք կամ Հայաստան, իսկ մյուս ժողովուրդները Արմենիա, վրացի ները Սոմխեթի: Հայկական լեռնաշխարհն ընդարձակ երկիր է շուրջ 400 հազար կմ տարածքով։ Նրա կենտրոնական մաս զբաղեցնում է Հայկական հրաբխային բարձրավանդակը, որի նշանակալի մասը Մեծ Հայքի Այրարատ աշխարհն է: Հայկական լեռնաշխարհի մակերևույթը կտրտված բազմաթիվ լեռնաշղթաներով, որոնց միջև ընկած են արգավանդ հարթավայրեր, որտեղ 1 էլ կենտրոնացած է եղել երկրի բնակչության մեծ մասը։ Հայկական լեռնաշխարհի միջին մասը հնում հայտնի էր Միջնաշխարհ անունով:[1]

Հայկական լեռնաշխարհը գտնվում է Փոքրասիական բարձրավանդակի և Իրանական սարահարթի միջև: Այն ունի ծովի մակերևույթից 1500-1800 մ միջին բարձրություն և իշխող դիրք դրանց նկատմամբ: Հարավ-արևելքում Հայկական լեռնաշխարհի սահմանն Ուրմիո լիճն է. հյուսիս-արևմուտքում՝ Պոնտական, հյուսիսում և հյուսիս-արևելքում Փոքր Կովկաս, իսկ հարավում՝ Հայկական Տավրոս լեռները։ Սկիզբ առնելով Մասիս (Մեծ Արարատ) լեռնագագաթից (5165 մ) և ձգվելով արևելքից արևմուտք, Հայկական Պար լեռնաշղթան 2 հյու սիսային և հարավային մասերի է բաժանում Հայկական լեռնաշխարհը: Մասիսը համարվել է սրբազան լեռ, որի շուրջը առասպելներ ու ավանդություններ են հյուսվել։ Նրա հարևանությամբ բարձրանում է Սիս / Փոքր Մասիս (Փոքր Արարատ) լեռան կոնաձև գագաթը։ Հայկական Պար լեռնաշղթան հարավից և Արագած քառագագաթ լեռնա- զանգվածը (4095 մ) հյուսիսից եզերում են Այրարատյան դաշտը, որի կենտրոնով հոսում է Երասխ (Արաքս) գետը։ Արարատյան դաշտը մեր հայրենիքի առավել ընդարձակ ու արգասաբեր հարթավայրերից մեկն է: Այն գրեթե մշտապես եղել է երկրի տնտեսական, քաղաքական և մշակութային կենտրոնը։ Այստեղ են գտնվել Հայաստանի նշա- նավոր մայրաքաղաքներ Արմավիրը, Երվանդաշատը, Արտաշատը, Վաղարշապատը և Դվինը։ Այստեղ է նաև Հայաստանի Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանը։

  1. Օհանյան, Գայանե. Հայկական լեռնաշխարհ.