Քաղաքակրթությունը(Լատ.՝civilis՝ պետական բառից)`

  1. Ընդհանուր փիլիսոփայական նշանակությունը՝ սոցիալական մատերիայի շարժման տեսակ, որը ապահովում է նրա կայունությունը և շրջապատող աշխարհի հետ փոխանակման ինքնակարգավորման միջոցով մատերիայի զարգացումը (մարդկային քաղաքակրթությունը տիեզերական մասշտաբով)։
  1. Փիլիսոփա-պատմական նշանակությունը՝ պատմական գործընթացքի և մատերիա-տեխնիկական ու հոգևոր ձեռքբերումների միասնությունը այդ գործընթացի ընթացքում (Մարդկային քաղաքակրթությունը Երկրագնդի պատմութոյւն)։
  1. Համաշխարհային պատմություն գործընթացի մի շրջան, որը կապված է մարդու որոշակի սոցիալական աստիճանի հասնելու հետ։
  1. Ժամանակի և տարածության մեջ տեղայնացված հասարակություն։ Տեղակայացված քաղաքականութունները ամբողջական համակարգեր են, որոնք իրենից ներկայացնում են տնտեսական,քաղաքական, սոցիալական և հոգևվոր համակարգերի ամբողջություններ, որոնք զարգանում են մարդկության վիտալական շրջանների օրենք։

«Քաղաքակրթություն» տերմինը առաջին անգամ գիտական աշխարհ մտցրել է փիլիսոփա Ադամ Ֆերգյուսոնը,որը տերմինի տակ նկատի է ունեցել մարդկային հասարակության զարգացման շրջան, որը բնորոշվում է սոցիալական ստրատի, քաղքաների, գրականության, ինչպես նաև գրի և նմանատիպ այլ երևույթների գոյությամբ։ Շոտլանդական գիտնականների առաջարկած պատմության «վայրիություն - բարբարոսություն - քաղաքակրթություն» շերտերի բաժանումը գիտական շրջաններում խրախուսվում էր 18րդ դարի վերջերին և 19-րդ դարի սկզբին, սակայն արդեն 19-րդ դարի վերջերին և 20-րդ դարի սկզբին պատմության ցիկլային մոտեցումը Քաղաքակրթություն հասկացության տակ ավելի ու ավելի հաճախ սկսվել էր օգտագործվել որպես «լոկալ քաղաքակրթություն»։

Տերմինի առաջացումը

խմբագրել

Քաղաքակրթություն տերմինի առաջացման ժամանակը գտնելու փորձերը առաջիններից մեկը կատարեց Ֆրանսիացի պատմաբան Լյուսեն Ֆեվրը։ Իր «Քաղաքակրթություն․ բառի էվոլյուցիան և մտքերի համախումբը» գրքում նա տերմինի առաջին տպագրված տեսքով օգտագործումը նշանագրեց Ֆրանսիացի ինժիներ Բուլանժեյի 1766 թվականի «հնությունը իր սովորույթներում բացահայտված» գրքում։

  Երբ վայրի բազմությունը դառնում է քաղաքակրթված, ոչ մի դեպքում չի կարելի համարել քաղաքակրթական ակտը ավարտված այն բանից հետո, երբ բազմությանը տված են մաքուր և պարզ, անկոտրելի օրենքները․ անհրաժեշտ է, որպեսզի այն իրեն տված օրենքներին վերաբերվի ինչպես քաղաքակրթության շարունակման միակ միջոց։  

Սակայն այդ գիրքը լույս է տեսել միայն հեղինակի մահից հետո, այն ել ոչ իրա սկզբնական տարբերակում, այլ էական փոփոխություններով, որոնք մտցրել է բարոն ֆոն Գալբախը, որը հայտնի էր այդ դարաշրջանում որպես նորարարությունների հեղինակ։

Однако данная книга увидела свет уже после смерти автора и к тому же не в изначальном варианте, а уже с существенной корректурой, внесённой бароном фон Гольбахом — известным в ту эпоху автором неологизмов. Авторство Гольбаха кажется Февру ещё более вероятным в свете того, что Буланже в своей работе упомянул термин единожды, Гольбах же неоднократно использовал понятия и термины «цивилизация», «цивилизовать», «цивилизованный» и в своих работах «Система общества» и «Система природы». С этого времени термин входит в научный оборот, а в 1798 году он впервые попадает в «Словарь Академии»[4].