Մասնակից:Մէր1330/Ավազարկղ1

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D0%BC%D1%83%D1%82?fbclid=IwAR054MG0iLQtvAJTZ_mC_rPj8YICljiN4LNynE_MUWsu1Bwh1QF5Vv0drPY Մոնմուտ (անգլ. ՝ Monmouth, ˈmɒnməθ) - պատմական մայրաքաղաք Մոնմուտշիրի գավառի հարավ-արևելքում Ուելսում (Մեծ Բրիտանիա): Գտնվում է Մոննոու գետի խաչմերուկում Ուայի գետի հետ երկրի սահմանի մոտ:Բնակավայրի տեղական անվանումը՝ «Մոնմուտի բերան», ասոցացվում է Մոնսմավի հետ: Գետի համար Ուելսի անունը՝ Mynwy,որը նշանակում է «նավատորմ»: Քաղաքն ի սկզբանե հայտնի էր որպես Աբերմինվու («Մոնմուտի բերանը»), այնուհետև որպես Թրեֆինվի («Մոնմութի քաղաք» - «մ» մուտացիայի մեջ «ֆ»), 17-րդ դարում [1]:Լրատվամիջոցներում Մոնմուտը հայտնի է որպես աշխարհում առաջին «Վիքիպեդիայի քաղաք» («Վիքիպեդիա քաղաք») [2]:

Պատմություն

Բրիտանական հնագիտության խորհուրդը Մոնմուտը հռչակել է Մեծ Բրիտանիայի հին պատմական առաջին 10 քաղաքներից մեկը [3]: Այս տեղերի առաջին բնակավայրը հռոմեական բերդ Բլեստիումնն էր; Հռոմեական մետաղադրամներ և կերամիկաները հայտնաբերվել են քաղաքի հենց կենտրոնում: 2-րդից մինչև 4-րդ դարերը, ըստ երևույթին,շինարարական աշխատանքներ են իրականացվել երկաթով, որի հումքը եկել է Գոբանիումից և Արիկոնիումից [4] [5] [6]:

Հռոմեական տիրապետության ավարտից հետո, Բրիտանիայում այս տարածքը դարձավ Էլինգի թագավորության հարավային եզրը:Միակ ապացույցը, որ բնակչությունը շարունակում է գոյություն ունենալ, 7-րդ դարի արձանագրությունն է քաղաքի մեջ գտնվող եկեղեցու մասին, որը նվիրված է Կադոկ Իմաստունին:1056 թվականին տարածքը ավեևվել էր Գրիֆիդ Ափ Լլիվելինի կողմից [6]:

Այն բանից հետո, երբ 1066 թվականին Նորմանդացիները նվաճեցին անգլիան, Հերաֆորդի կոմսությունը հանձնվեց Վիլյամ Թագավորի դաշնակից Ուիլյամ Ֆից-Օսբուրնին:Նա պատասխանատու էր տարածքը պաշտպանելու համար. Նրա օրոք կառուցվեց նոր ամրոց՝ անցումներն ու ռեսուրսները վերահսկելու համար [4]: Սկզբնապես այն դղրդյուն էր և Բեյլի, ժամանակի ընթացքում ամրոցը վերակառուցվեց քարով և ամրապնդվեց: Ամրոցի շուրջը աճեց մի քաղաք, մոտ 1075թվականին ստեղծվեց Բենեդիկտյան միաբանությունը[4]:

Քաղաքը գրանցվել է Domesday գրքում և շարունակում է աճել: 12-րդ դարից ի վեր արվարձանը սկսեց զարգանալ[4]: Քաղաքը զբաղվում էր երկաթի առևտրով, դարբնոցներն աշխատում էին տեղական հանքաքարի և ածուխի օգտագործմամբ [7]:

1233 թվականին քաղաքում տեղի ունեցավ խոշոր մարտ, որպես թագավոր Հենրի երրորդի և բարոնների կողմնակիցների պայքարի մի մաս: Ամրոցն էլ ավելի ընդլայնվեց [4]: Մոտ 1300թվականին կառուցվել են քաղաքի պարիսպները և ամրապնդվել է Մոննոյան կամուրջը:Այժմ այն հետիոտնային կամուրջ է, Մեծ Բրիտանիայում միակ պաշտպանված կամուրջը և Եվրոպայում այդպիսի կամուրջների երեքից մեկը [5] [8]:

Թագավոր Էդուարդ երկրորդը ժամանակավորապես բանտարկվեց տեղական ամրոցում՝ կնոջ՝ Իզաբելլայի և նրա սիրահար Ռոջերոմ Մորտիմերոմի գահընկեցումից հետո [9]:14-րդ դարի կեսերին ամրոցը և քաղաքը անցան Լանկաստերի իշխանության տիրապետության տակ: 14-րդ դարից ի վեր քաղաքը սկսեց արտադրել բրդյա մոնութ գլխարկներ [8]: Այնուամենայնիվ, սահմանամերձ քաղաքի բարեկեցությունը տուժել է Օոեն Գլինդուրի կողմնակիցների հարձակումներից հետո, չնայած որ քաղաքն ինքնին հարձակման չէր ենթարկվել [6]: 

1605թվականին, Ջեյմս առաջինը Մոնմուտին պարգևատրեց քաղաքի կանոնադրությամբ՝ արժանիքների նամակով․ «ապագա բոլոր հավերժական ժամանակները ... կլինի խաղաղության և հանգստության քաղաք, օրինակ, որը վախեցնում է չարին և ուրախացնում բարիքը»։ Տիպիկ փողոցային շուկան հայտնվեց Մոնմուտում ՝ լայն մեջտեղում (վաճառքի համար) և յուրաքանչյուր ծայրում նեղ, որպեսզի կանխի անասունների փախուստը [6]:

18-րդ դարի վերջին՝ քաղաքը դարձավ Ուայի շրջայցի այցելուների համար սիրված կենտրոն ՝ գեղատեսիլ Wye Valley-ի նավով շրջայց [6]: Տարածքի այցելուներն են Ուիլյամ Վորդսվորթ, Սամուել Քոլրիջ,Ռոբերտ Սաութի,Ուիլ Թըրներ [8] [11]։

Մոնմուտը և Վիքիպեդիա

Մոնմուտում, տարբեր հաստատություններում, կան Քյուերպեդիա նախագծի QR կոդերով ափսեներ: Նախագիծը կոչվեց Monmouthpedia: Զանգվածային լրատվության միջոցներում Մոնմուտը հայտնի դարձավ որպես Վիքիպեդիայի աշխարհի առաջին քաղաք [2] [12]: