Մասնակից:Լուիզա Սարգսյան/Ավազարկղ

Миланское герцогство —  պետություն Հյուսիսային Իտալիայում, որ 1395—1556 թթվականերին գոյություն է ունեցել Սուրբ Հռոմեական կայսրության կազմում, ապա 1556—1714 թվականներին եղել է Իսպանիայի և 1556—1714 թվականներին Ավստրայի տիրապետության տակ: Կենտրոնը Միլան քաղաքում էր: с центром в городе Милан: Ծագելով որպես Միլանի քաղաքային ինքնակառավարման տարածքային ընդլայնման և պետության գլուխ կանգանած Վիսկոնտի ընտանիքի փառասիրության արդյունք` դքսությունը արագ հասավ տնտեսական և քաղաքական իշխանության: Բայց անդրալպյան Եվրոպայում կենտրոնացված պետությունների ձևավորումը Միլանը դարձրին նրա առավել հզոր հարևանների ագրեսիվ քաղաքականության օբյեկտ: Միլանյան դքսությունը երկարատև պատերազմական դիմադրության արդյունքում , ի տարբերություն Հյուսիսային և Կենտրոնական Իտալիայի այլ խոշոր պետական սուբյեկտների, չկարողացավ պահպանել անկախությունը, երեք հարյուր տարի դարձավ Եվրոպայի կարևորագույն «խաչմերուկում» օտարերկրյա ներկայության ցատկահարթակ:

государство в Северной Италии существовавшее в составе Священной Римской империи в 1395—1556 годах, затем владение Испании в 1556—1714 годах и Австрии в 1714—1797 годах, с центром в городе Милан. Возникнув как результат территориальной экспансии городского самоуправления Милана и амбиций стоявшего во главе республики семейства Висконти, герцогство быстро достигло политической и экономической мощи. Однако становление централизованных государств в заальпийской Европе сделало Милан объектом завоевательной политики его более сильных соседей. В итоге длительного военного противостояния Миланское герцогство, в отличие от других крупных государственных образований Северной и Центральной Италии, не смогло сохранить независимость, на триста лет став плацдармом иностранного присутствия на важнейшем «перекрёстке» Европы.

Նախապատմություն

Վաղ միջնադարյան Հյուսիսային Իտալիան միավորվել է օստգոտսկիների թագի ներքո, ապա լանգոբարդսկի թագավորների: 8-րդ դարում Լանգոբարդի թագավորությունը նվաճվել է Կարլ Մեծի կողմից: Վերջինս այն ներառել է իր կայսրության կազմում որպես վասալական Իտալական թագավորություն: Կարլ Մեծի կայսրության անկումից հետո թագավորությունը անկախ է դարձել, բայց 10-րդ դարի կեսերին այն նվաճել է է Օտտոն Առաջինը` հիմնադիրը Սուրբ Հռոմեական կայսրության, որի գահակալները այդ ժամանակից կրել են մասնավորապես «Իտալիայի թագավոր» տիտղոսը:

В раннее Средневековье Северная Италия объединялась под короной остготских, а затем лангобардских королей. В VIII веке Лангобардское королевство было завоёвано Карлом Великим, включившим его в состав своей империи как вассальное Итальянское королевство. После распада империи Карла Великого королевство стало независимым, но в середине X века его завоевал Оттон I, основатель Священной Римской империи, правители которой с тех пор использовали, в частности, титул «король Италии» (лат. Rex Italiae).

Այդ ժամանակվանից Հյուսիսային Իտալիան վարչականորեն բաժանված էր երեք ապրանքանիշի` կառավարվող կայսեր անունով սկզբում կայսերական կոմսերի կողմից, ավելի ուշ մարկիզների կամ маркграфамиի կողմից տեղի ազնվակլան ընտանիքներից: Միլանը Գենուի հետ մտավ Արևելյան- Լիգուրի ապրանքանիշ, այն XI դարի սկզբից գլխավորում էին Էստե տան ներկայացուցիչները: Բայց կոմունալ ծառայությունների ??? համայնքային շարժման աճը հասցրեց այս ինստիտուտի ազդեցության թուլացման և Իտալիայի քաղաքական քարտեզի հիմքը դարձրեց քաղաքները դրսից պարտադրվա¨կիսաարհեստական տարածքային միավորումների փոխարեն: Արդեն XII դարում Ֆրիդրիխ Բարբարոսսան փորձեց բարելավել կայսերական ներկայացուցչության համակարգը Իտալիայում ներդրված подестатի քաղաքներում:

С этого времени Северная Италия была административно поделена на три марки, управляемые от имени императора сперва имперскими графами, а позже маркизами или маркграфами из местных благородных семейств. Милан вместе с Генуей вошёл в состав Восточно-Лигурийской марки, возглавляемой с начала XI века представителями дома Эсте. Однако рост коммунального движения привёл к ослаблению влияния этого института власти и сделал основой политической карты Италии города́ вместо навязанных извне полуискусственных территориальных объединений. Уже в XII веке Фридрих Барбаросса попытался обновить систему имперского представительства в Италии введением в городах подестата.

Իտալիայի մեկուսացմանը ոչ պակաս նպաստել է կայսրերի ընդդիմությունը Հռոմի պապերին (այսպես կոչված պայքար ներման համար): Այդ ընթացքում հյուսիսիտալական քաղաքների ինքնուրույն տնտեսական քաղաքականություն շատ հարցերում ընդգծում էր իրենց հակասությունները կայսերի նկատմամբ, որ XII դարում տանում է բացահայտ կոնֆլիկտների , երբ Միլանը ջախջախվեց Ֆրիդրիխ Բարբարոսսայի բանակի կողմից: Հիմնահատակ ավիրված քաղաքը , այնուամենայիվ, բավականին արագ վերականգնեց իր ուժերն ու դերը:

Обособлению Италии немало способствовало противостояние императоров с римскими папами (так называемая борьба за инвеституру). В этот период самостоятельная экономическая политика североитальянских городов во многом определила их оппозиционность императорам, приведшую к открытым конфликтам в XII веке (см. Ломбардская лига), когда Милан подвергся разгрому армией Фридриха Барбароссы. Разрушенный до основания, город, тем не менее, довольно быстро восстановил свои силу и значение.

Գվելի ընտանիքի ներկայացուցիները делла Торре` 1277 թվականին կատաղի պայքարում առաջնությունը զիջելով в синьории միլանյան արքեպիսկոպոս Օտտոն Վիսկոնտիի: Այդ ժամանակվանից ( 1302—1311 թվականների ընդմիջմամբ,երբ կարճատև ժամանակով վերադարձան դելա Տոպպեն когда ненадолго вернулись делла Торре) իշխանությունը պետությունում իր ձեռքում կենտրոնացրել էր Վիսկոնտիի արիտոկարտ տոհմը` հենվելով կայսրերի աջակցության վրա: XIV դարից նրա ազդեցությունը տարածվեց հարևան կոմմունաներում (համայնքներում)

В последующие века Милан оставался крупнейшей ломбардской коммуной и центром митрополии. С XII века власть в городе наследовали представителигвельфского семейства делла Торре, в 1277 году в ожесточённой борьбе уступившие первенство в синьории миланскому архиепископу Оттоне Висконти. С этого времени (с перерывом на 1302—1311 годы, когда ненадолго вернулись делла Торре) власть в республике аккумулировал в своих руках патрицианский род Висконти, опиравшийся на поддержку императоров. С XIV века его влияние распространилось на соседние коммуны.

Կարգավիճակը

Դքսությունը պաշտոնապես հաստատվել է 1395 թվականի մայիսի 11-ին, երբ միլանյան подеста Ջան Գալաեցոն հռոմեական թագավոր (Սուրբ Հռոմեական կայսրության գահակալների անվանումը մինչև պապերի թագադրումը ) Վենցել Առաջինի ձեռքից ստացավ դուքսի տիտղոս: Պետք է նկատի ունենակ, որ կայսրերին հավատարմությունը և կայսրությունից կախվածությունը չեն նույնանում: Անկախ այն բանից, թե իշխանությունը քաղաքում պատկանել է կայսրության կամ պապի կողմակիցներին, Միլանը անվանապես մնում էր այն ժամանակի համար ձևական Իտալիայի թագավորության մի մասը, մեկը կայսրություն կազմող երեք (Գերմանիայի և Բուրգունդիայի հետ մեկտեղ ) մասերից ինչպես համաեվրոպական (իդեալական) միապետություն: Անգամ Տոսկանան, որտեղ 1277 թվականից իշխանությունը անխախտ պահպանում էին գվելֆները, թերակղզում ձևականորեն մնաց կայսրության форпостомըԼ

Официально герцогство было учреждено 11 мая 1395 года, когда миланский подеста Джан Галеаццо Висконти принял из рук римского короля (именование правителей Священной Римской империи до коронации папой) Венцеля I титул герцога Милана.

Следует иметь в виду, что лояльность императорам и вассалитет империи не тождественны друг другу. Независимо от того, принадлежала власть в городе сторонникам императоров или пап, Милан номинально оставался частью фиктивного к тому времени королевства Италия — одного из трёх (наряду с Германией и Бургундией), составлявших империю как всеевропейскую (в идеале) монархию. Даже Тоскана, где с 1277 года власть прочно удерживали гвельфы, формально оставалась форпостом империи на полуострове.

Իրականում Ֆրիդրիխ II-ից հետո կայսրերի արշավանքները Իտալիայում չէին վերսկսվում, նրան իշխանությունը գնալով դառնում էր ուղղակի իրավաբանական խաբկանք(հերյուրանք): Այն չէր վիճարկվում. միլանյան դուքսերը չէին թագադրվում լոմբարդյան երկաթե թագով, այդ արտոնությունը վերապահվում էր կայսրերին: Մյուս կողմից իտալական կոմմունաների և բռնակալության ինքնավարությունը անսահմանափակ էր, կենտրոնական իշխանությունը չուներ հնարավորություններ արգելելու, օրինակ` Իտալիայի իշխող տների դինաստիական միությունների կազմալուծումը կամ կայսրի թշնամիների հետ դաշինքներ կնքելը: 1495—1500 թվականների վարչական բարեփոխումների արդյունքը,որ նախաձեռնել էր Մաքսիմիլիան I-ը, հաստատեցին Հյուսիսային Իտալիայի ձևական դերը համակայսերական գործերում. Բոհեմայի և Շվեյցարիայի, ինչպես նաև Վիեննայի վասալների հետ այն չմտավ կայսրության միասնական մարմինը կազմող որոշիչիչ դեր ունեցող առանձին պետությունների համակարգի մեջ:

В действительности после Фридриха II походы императоров в Италию не возобновлялись, их власть всё более оказывалась лишь юридической фикцией. Её не оспаривали: миланские герцоги не короновались железной ломбардской короной — эта прерогатива сохранялась за императорами. С другой стороны, автономия итальянских коммун и деспотий была неограниченной, центральная власть не имела возможности воспрепятствовать, к примеру, заключению правящими домами Италии династических союзов или военных альянсов с врагами императора. Результаты административных реформ1495—1500 годов, предпринятых Максимилианом I, подтвердили фактическую роль Северной Италии в общеимперских делах: вместе с Богемией и ԲШвейцарией, также вассалами Вены, она не вошла в систему округов, определявших роль отдельных государств в едином организме империи.

Վիսկոնտիի կայսերական կողմնորոշումը առանց անվերապահ չէր. նուրբ քաղաքական գործիչ Ջանգալեացոն խուսափում էր հենվել միակ հովանավորին: Ամուսնացած լինելով Ֆրանսիայի Հովհաննես Բարի թագավորի աղջկա հետ նա խնամախոսել էր իր աղջիկ Վալենտինային Թագավոր Կարլոս VI-ի փոքր եղբորը: Բայց Ֆրանսիայի շրջադարձը Ֆլորենցիայի միության կողմը (Միլանի թշնամու), ստիպեցին Վիսկոնտիին որոնել ավելի սերտ միություն կայսրի հետ: Այս կոնֆլիկտը արտահայտվեց դքսության խորհրդանիշների բարեշրջության մեջ. գրեթե միևնույն ժամանակ Ջանգալեացոն ֆրանսիական թագավորից և կայսրից ստացավ իրավունք լրացնելու Վիսկոնտիի տոհմական խորհրդանշանը նրանց պետությունների զինանշաններով, սակայն այդ անգամ ընտրությունը արդեն արված էր: Վիսկոնտիի տոհմական խորհրդանշանը`Бисционը, համալրվեց ոսկեգույն դաշտում կայսերական սև արծիվներով:

Ориентация Висконти на империю не была безоговорочной: тонкий политик, Джангалеаццо избегал опираться на единственного покровителя. Женатый на дочери французского короля Иоанна Доброго, он сосватал свою дочь Валентину за младшего брата короля Карла VI. Однако разворот Франции в сторону союза с Флоренцией — врагом Милана — заставили Висконти искать более тесного альянса с императором. Эта коллизия нашла отражение в эволюции символики герцогства: почти одновременно Джангалеаццо получил от французского короля и императора право дополнить родовую эмблему Висконти гербами их государств^[1], однако в этот раз выбор был уже сделан. Родовой герб Висконти, Бисцион, дополнился императорскими черными орлами на золотом поле.

Հետագայում դուքսերի քաղաքականությունը կառուցվում էր այս երկու քաղաքական ուժերի միջև հավասարակշռություն որոնմամբ: Ինչպես և Իտալիայի այլ քաղաքական կենտրոններում բռնապետության հաստատումը չէր նշանակում ժողովրդավարական ինստիտուտների իրավական վերացում, բացի միայն նրանց դերի մարգինալացումը. օլիգարխիկ Ինը հարյուրի խորհուրդը պահպանեց իր հանրապետական ինքնակառավարման մարմնի կարգավիճակը` ժամանակ առ ժամանակ ճնշում գործադրելով դուքսերի վրա և իշխանության թուլացման ժամանակ մնալով համայնքային ինքնավարության գաղափարի վերջին արտահայտիչը:

В дальнейшем политика герцогов строилась на поиске равновесия между этими двумя силами.

Как и в других политических центрах Италии, установление деспотии не означало юридического упразднения демократических институтов, но лишь маргинализацию их роли: олигархический Совет Девятисот сохранил свой статус органа республиканского самоуправления, временами оказывая давление на герцогов и оставаясь в периоды ослабления власти последних выразителем идей коммунальной автономии.

Согласно имперской грамоте 1397 года, за Висконти, помимо Милана, признавалась власть над западноломбардскими городами Бергамо, Боббьо,Бормио, Брешиа, Верона, Каррара, Комо, Крема, Кремона, Лоди, Парма, Пьяченца, Понтремоли, Реджо, Рива-дель-Гарда, Сончино, Тортона, Тренто,Фиденца, восточноломбардскими Бассано-дель-Граппа, Беллуно, Верона, Виченца, Фельтре, а также Алессандрией, Асти, Верчелли, Новарой, Нови,Рокка-д'Араццо и Сардзаной в Пьемонте и Лигурии.

Границы герцогства менялись в различные периоды, но ядром его территории оставалась Ломбардия (за исключением Мантуи, управляемой семействомГонзага) — преимущественно равнинная местность, понижающаяся от предгорий Альп к югу, окаймлённая с запада Аппенинами, с юга — долиной рекиПо и простирающаяся на восток до территорий, столетиями контролируемых Венецианской республикой.

Милан проводил агрессивную внешнюю политику, расширившись до предгорий Альп (позднейший кантон Тичино, см. Беллинцона, битва при Арбедо) и оспаривая территории у Венеции, Савойи, Лигурии и коммун Тосканы. Трижды (в 1421, 1463 и 1488 годах) миланские войска оккупировали Геную. Максимальная экспансия Милана приходится на конец XIV века, когда в правление первого герцога миланцам удалось овладеть Падуей (1388—1390 годы) и даже некоторое время удерживать в сфере своего влияния Лукку, Пизу, Сиену и Перуджу — государства в буферной зоне Флорентийской республики.^[2]Впрочем, доминирование в Тоскане было непродолжительным: смерть в 1402 году Джангалеаццо Висконти и реванш Флоренции заставили миланцев очистить Центральную Италию. Итогом последовавшей затем серии военных конфликтов с Венецией и Флоренцией, не давшей перевеса ни одной из сторон, стало заключение в 1454 году Лодийского мира, на полстолетия определившего баланс основных сил на полуострове. Граница с Венециейустановилась по реке Адда.