Կովկասյան II բանակային կորպուս
(Վերահղված է Կովկասի 2-րդ բանակային կորպուսից)
II Կովկասյան բանակային կորպուս (II Կովկասյան ԲԿ), II Ка́вказский арме́йский ко́рпус (II Ка́вказский АК) — ռուսական բանակի կորպուս՝ օպերատիվ-մարտավարական միավորում, որը գոյություն է ունեցել 1879—1918 թվականներին և 1914-1918թթ. մասնակցել է Առաջին համաշխարհային պատերազմին[1]:. Կազմավորվել է 17.12.1878թ.: Մտնում էր Կովկասյան ռազմական օկրուգի կազմի մեջ։ Լուծարվել է 1918 թ. սկզբին։ Կորպուսն իր գրեթե 40-ամյա պատմությունն սկսել է երկու հայ զորավարների հրամանատարության ներքո. նախ՝ գեներալ-լեյտենանտ Հովհաննես Լազարյանի, ապա՝ գեներալ-լեյտենանտ Արշակ Տեր-Ղուկասովի։
| II Կովկասյան բանակային կորպուս | |
|---|---|
| Ընդհանուր տեղեկություն | |
| Տեսակ | ռազմական կազմավորում |
| Զորքերի տեսակ | ցամաքային զորքեր |
| Երկիր | Ռուսաստան, Ռուսական կայսրություն |
| Ենթարկոում | Կովկասյան ռազմական օկրուգ |
| Ներառնում է | * Կովկասյան գրենադերական դիվիզիա, LI հետևակային դիվիզիա, Կովկասյան հեծելազորային դիվիզիա, II Կովկասյան կազակական դիվիզիա |
| Գործառույթ | ռազմական պաշտպանություն և անվտանգություն |
| Թվակազմ | 30.000-40.000 (?) |
| Պատմություն | |
| Ստեղծվեց | 17.12.1878թ. |
| Լուծարվեց | 1918 թվական |
| Հրամանատարներ | |
| Հայտնի հրամանատարներ |
|
Ենթակայությունը Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ խմբագրել
Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Կովկասյան II բանակային կորպուսը տարբեր ժամանակահատվածներում օպերատիվ առումով ենթարկվում էր տարբեր վերադաս հրամանատարությունների, և, ըստ անհրաժեշտության, մտել է տարբեր ռազմական միավորումների կազմի մեջ։ Մասնավորապես՝
- 1914 թվականի օգոստոսի 2-ից մինչև նույն թվականի հոկտեմբերի 22-ը՝ ռուսական կայսերական բանակի X բանակի կազմի մեջ,
- 1914 թվականի նոյեմբերի 15-ից մինչև հաջորդ՝ 1915 թվականի մայիսի 4-ը՝ ռուսական կայսերական բանակի I բանակի կազմի մեջ,
- 1915 թվականի մայիսի 4-ից մինչև նույն թվականի հուլիսի 24-ը՝ ռուսական կայսերական բանակի IX բանակի կազմի մեջ,
- 1915 թվականի հուլիսի 24-ին անցել է ռուսական կայսերական բանակի XIII բանակի կազմի մեջ,
- 1915 թվականի օգոստոսի 19-ից մինչև 1917 թվականի դեկտեմբերը՝ դարձյալ գտնվել է ռուսական կայսերական բանակի X բանակի կազմի մեջ։ 1917 թվականի փետրվարի վերջին - մարտի սկզբներին ցարը տապալվեց, և ռուսական կայսրությունը, փաստացի վերածվեց հանրապետության, իսկ սեպտեմբերից Ռուսաստանը պաշտոնապես հռչակվել է դեմոկրատական հանրապետություն, ուստի նրա բանակն արդեն կայսերական չէր կոչվում։ Բոլշևիկների 1917 թվականի հոկտեմբերյան, նոր տոմարով՝ նոյեմբերյան հեղաշրջումից հետո Ռուսաստանը վերածվել էր խորհրդային հանրապետության, ուստի նրա բանակը պաշտոնապես վերացվել էր։ X բանակն իր գոյությունը փաստացի շարունակում էր, ինչպես նաև նրա կազմի մեջ մտնող զորամիավորումները, այդ թվում՝ Կովկասյան II բանակային կորպուսը, սակայն դրանք արդեն կայսերական Ռուսաստանի և նույնիսկ Ռուսաստանի դեմոկրատական հանրապետության զորքերը չէին։
Կազմ խմբագրել
Ռազմավարչական տեսակետից կորպուսը մտնում էր Կովկասյան ռազմական օկրուգի մեջ։ Մարտական կազմը 1914 թվականի հուլիսի 18-ի դրությամբ հետևյալն էր.
- Կովկասյան գրենադերական դիվիզիա
- LI հետևակային դիվիզիա
- I բրիգադ
- II բրիգադ
- LI հրետանային բրիգադ
- II Կովկասյան հրաձգային բրիգադ
- 5-րդ Կովկասյան հրաձգային զորագունդ
- 6-րդ Կովկասյան հրաձգային զորագունդ
- 7-րդ Կովկասյան հրաձգային զորագունդ
- 8-րդ Կովկասյան հրաձգային զորագունդ
- 2-րդ Կովկասյան հրաձգային հրետանային դիվիզիոն
- Կովկասյան հեծելազորային դիվիզիա
- I բրիգադ
- II բրիգադ
- Կովկասյան հեծելազորային-լեռնային դիվիզիոն
- II Կովկասյան կազակական դիվիզիա
- I բրիգադ
- II բրիգադ
- 2-րդ Կովկասյան կազակական դիվիզիոն
- 2-րդ Կովկասյան հրասանդա-հրետանային դիվիզիոն
- 2-րդ Կովկասյան սակրավոր գումարտակ
- Կովկասյան գումակային գումարտակ
Հրամանատարներ խմբագրել
| հերթական համար | երբվանից | մինչև երբ | անուն, ազգանուն, հայրանուն | զինկոչում, ազնվական տիտղոս | դիմանկարը |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 01.02.1879 | 06.09.1879 | Հովհաննես Դավթի Լազարյան (Լազարև) | գեներալ-լեյտենանտ | |
| 2 | 14.09.1879 | 08.01.1881 | Արշակ Արտեմի Տեր-Ղուկասով | գեներալ-լեյտենանտ |  |
| 3 | 20.03.1899 | ? | Էդուարդ Էդուարդի Զեզեման | հետևակի գեներալ | |
| 4 | 28.11.1897 | 31.07.1900 | Ալեքսանդր Վասիլիի Կաուլբարս | գեներալ-լեյտենանտ, բարոն |  |
| 5 | 27.06.1902 | 21.09.1906 | Սիմեոն Անդրեի Ֆադեև | գեներալ-լեյտենանտ (22.07.1906-ից՝ հետևակի գեներալ) | |
| 6 | 21.09.1906 | 2.05.1908 | Պավել Իվանի Միշչենկո | գեներալ-համհարզ, գեներալ-լեյտենանտ |  |
| 7 | 24.05.1908 | 8.08.1909 | Դմիտրիի Սավելիի Շուվայև | գեներալ-լեյտենանտ |  |
| 8 | 19.09.1909 | 24.12.1913 | Ալեքսանդր Զաքարիայի Միշլաևսկի | գեներալ-լեյտենանտ (6.12.1912-ից՝ հետևակի գեներալ) | |
| 9 | 02.01.1914 | 11.12.1914 | Գեորգի Էդուարդի Բերխման | հետևակի գեներալ |  |
| 10 | 11.12.1914 | 18.04.1917 | Սամեդբեկ Սադըխբեկ օղլի Մեհմանդարով | գեներալ-լեյտենանտ, 1915թ. մարտի 23-ից՝ հրետանու գեներալ |  |
| 11 | 22.04.1917-ից սկսած | իսկ 25.10.1917-ից՝ հետո | Գրիգորի Իվանի Չոգլոկով | գեներալ-լեյտենանտ |  |
Շտաբի պետեր խմբագրել
- 01.01.1886 թ. — գեներալ-մայոր Պերլիկ Պյոտր Տիմոֆեյի
- 04.05.1887-4.12.1888 թթ. — գեներալ-մայոր Ֆրեզե Ալեքսանդր Ալեքսանդրի
- 27.11.1902-29.07.1905 թթ. — գեներալ-մայոր Բերխման Գեորգի Էդուարդի
- 01.07.1907-26.11.1912 թթ. — գեներալ-մայոր Բարաթով Նիկոլայ Նիկոլայի
- 07.12.1912-после 31.01.1913 թթ. — գեներալ-մայոր Կուզմին-Կորովաև Ալեքսանդր Նիկոլայի
- 06.12.1914-ից սկսած, իսկ 1.01.1916 թթ. հետո՝ — գեներալ-մայոր Ֆյոդորով Դմիտրիի Յակովի
Տես նաև խմբագրել
Գրականություն խմբագրել
- Волков С. В. Генералитет Российской империи. Энциклопедический словарь генералов и адмиралов от Петра I до Николая II. Том II. Л—Я. — М., 2009. — С. 570. — ISBN 978-5-9524-4167-5
- Կաղապար:Источник/РБСПбк
- Կաղապար:Книга: Герои и деятели Русско-турецкой войны 1877—1878
- Терентьев М. А. История завоевания Средней Азии. Т. 3. СПб., 1903.
- Кавказский календарь на 1882 год, Тифлис, 1881.
- Послужной список генерала от кавалерии барона А. В. Каульбарса по сост. на 29 декабря 1915 г. РГВИА, ф. 409, оп. 1, д. 295—596 (1915 г.)
- Личный фонд А. В. Каульбарса. РГВИА, ф. 203, 1604—1916 гг., 53 ед. хр.
- [А. В. Каульбарс]. Разведчик, 1891, № 55.
- Александр Васильевич Каульбарс. — Военная Энциклопедия, т. XII. СПб., изд. И. Д. Сытина, 1913, с. 460.
- Терентьев М. А. История завоевания Средней Азии. Т. 1-3. Спб., 1903—1906.
- Басханов М. К. Политика Англии и России в отношении государства Якуб-бека в Восточном Туркестане (60 — 70-е гг. XIX в.). Дис. на соиск. уч. степ. к. ист. н. М., Институт Дальнего Востока АН СССР, 1991.
- Жданко Т. А. Каракалпаки в научных исследованиях периода их присоединения к России (1873—1874). — Среднеазиатский этнографический сборник, вып. IV. V.М., Наука, 2001, c. 13 — 19.
- Волков С. В. Офицеры российской гвардии. М., 2002
- Կաղապար:Книга:Залесский К.А.:Кто был кто в ПМВ
- Басханов М. К. Русские военные востоковеды до 1917 г. Биобиблиографический словарь. М., Восточная литература, 2005.
- «Каульбарс, Александр Васильевич». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Կաղապար:Grwar.ru
- Կաղապար:Источник/РБСП [1]
- Колпакиди А., Север А. Спецназ ГРУ. — М.: Яуза, Эксмо, 2008. — С. 82-83. — 864 с. — ISBN 978-5-699-28983-7
- Կաղապար:Книга:Залесский К.А.:Кто был кто в ПМВ
- Апушкин В. А. Мищенко : из воспоминаний о Русско-Японской войне. Издал В. Березовский, 1908
- Маковкин А. Е. 1-й Нерчинский полк Забайкальского казачьего войска. 1898—1906 гг. Исторический очерк. СПб., 1907
- Деникин А. И. Путь русского офицера. — М.: Современник, 1991
- Свечин М. А. Записки старого генерала о былом. — Ницца: 1964
- Список генералам по старшинству. Составлен по 15.04.1914. Петроград, 1914
- Կաղապար:Книга:Залесский К.А.:Кто был кто в ПМВ
Պատկերասրահ խմբագրել
-
II Կովկասյան ԲԿ-ի առաջին հրամանատարը՝ Արցախի Շուշի քաղաքում ծնված գեներալ-լեյտենանտ Հովհաննես Լազարյանը -
II Կովկասյան ԲԿ-ի երկրորդ հրամանատարը՝ Հյուսիսային Գուգարք-Վիրքի Տփղիս քաղաքում ծնված գեներալ-լեյտենանտ Արշակ Արտեմի Տեր-Ղուկասյանը: -
II Կովկասյան ԲԿ-ի երրորդ հրամանատարը՝ հետևակի գեներալ Զեզեմանը:
-
II Կովկասյան ԲԿ-ի չորրորդ հրամանատարը՝ գեներալ-լեյտենանտ բարոն Կաուլբարսը: -
II Կովկասյան ԲԿ-ի վեցերորդ հրամանատարը՝ գեներալ-համհարզ գեներալ-լեյտենանտ Միշչենկոն: -
II Կովկասյան ԲԿ-ի յոթերորդ հրամանատարը՝ գեներալ-լեյտենանտ Շուվայևը: -
II Կովկասյան ԲԿ-ի ութերորդ հրամանատարը՝ գեներալ-լեյտենանտ (6.12.1912-ից՝ հետևակի գեներալ) Միշլաևսկին:
-
II Կովկասյան ԲԿ-ի իններորդ հրամանատարը՝ հետևակի գեներալ Բերխմանը: -
II Կովկասյան ԲԿ-ի տասներորդ հրամանատարը՝ հրետանու գեներալ Մեհմանդարովը: -
II Կովկասյան ԲԿ-ի տասնմեկերորդ՝ վերջին հրամանատարը՝ գեներալ-լեյտենանտ Չոգլոկովը:
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Биография на сайте энциклопедии фонда «Хайазг»
- ЛАЗАРЕВ Иван Давидович Արխիվացված 2016-03-05 Wayback Machine
- Момджян Х. М. Генерал-адъютант И. Д. Лазарев(չաշխատող հղում)
- Биография Мищенко П. И. на сайте «Хронос»
- Կաղապար:Grwar.ru
- Словари и энциклопедии онлайн
- Міщенко(Мищенко)
- Կաղապար:Из
- «Шуваев Дмитрий Савельевич». Министерство обороны Российской Федерации. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
- «Шуваев Дмитрий Савельевич». Русская Императорская армия. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
- «Д. С. Шуваев. Биографический очерк». Первый Липецкий : портал липецких сетевых ресурсов. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
- Կաղապար:Grwar.ru
- Мышлаевский А. З., Офицерский вопрос в XVII веке (Очерк из истории военного дела в России) на сайте «Руниверс»
- А. З. Мышлаевский (биографический указатель)
- Կաղապար:Grwar.ru
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Фонды Российского государственного военно-исторического архива». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 23-ին.
Աղբյուրներ խմբագրել
- :ru:Высочайшие приказы
- :ru:Списки по генералам по старшинству, 1886—1916 гг.
- :ru:Списки полковникам по старшинству, 1902—1916 гг.
- :ru:Расписание сухопутных войск, 1.07.1903
- :ru:Расписание сухопутных войск, 1.02.1913
- :ru:Расписание сухопутных войск, 1.04.1914
- Русская армия в Великой войне: Картотека формирований
- {{:ru:Книга:Залесский К.А.:Кто был кто в ПМВ}}
- Կաղապար:Источник/РБСПбк
- «Лазарев, Иван Данилович». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Айрапетов О. Внешняя политика Российской империи (1801—1914). М., 2006
- Կաղապար:Книга: Герои и деятели Русско-турецкой войны 1877—1878
- Терентьев М. А. История завоевания Средней Азии. Т. 3.
- Կաղապար:Книга:Военная энциклопедия Сытина
- Список генералам по старшинству на 1886 год. СПб., 1886
- Волков С. В. Генералитет Российской империи. Энциклопедический словарь генералов и адмиралов от Петра I до Николая II. Том II. Л—Я. М., 2009
- Гизетти А. Л. Сборник сведений о георгиевских кавалерах и боевых знаках отличий Кавказских войск. Тифлис, 1901 на сайте Руниверс
- Исмаилов Э. Э. Золотое оружие с надписью «За храбрость». Списки кавалеров 1788—1913. М., 2007
- Список генералам по старшинству. Составлен по 1 января 1891 года. СПб., 1891
- Список генералам по старшинству. Составлен по 1 июля 1908 года. СПб., 1908
- Старчевский А. А. Памятник Восточной войны 1877—1878 гг. СПб., 1878
Կաղապար:Ռուսաստանի զինված ուժերը Առաջին համաշխարհային պատերազմում