Կոմպրոմիս (նովելաշար)
«Կոմպրոմիս»-ը Սերգեյ Դովլաթովի նովելների շարքն է։ Գրքում տեղ են գտել 12 կոմպրոմիսներ (նովելներ), որոնք ստեղծվել են 1973—1980-ական թվականներին, իսկ մեկ գրքում ընդգրկվել՝ 1981 թվականին։
Կոմպրոմիս Компромисс | |
|---|---|
| Հեղինակ | Սերգեյ Դովլաթով |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | նովելաշար |
| Բնօրինակ լեզու | ռուսերեն |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1981 |
| Հրատարակման տարեթիվ | 1981 |
| Թարգմանիչ հայերեն | Ներսես Աթաբեկյան |
| Հրատարակում հայերեն | «Հայաստան» հրատարակչություն, Երևան, 2011 |
«Կոմպրոմիս»-ի նովելների սյուժեները վերցված են Սերգեյ Դովլաթովի սեփական փորձից՝ էստոնական ռուսալեզու «Սովետական Էստոնիա» թերթին թղթակցելու 1972—1975 տարիներից։ Յուրաքանչյուր նովելի հաջորդում է լրագրային ներածական։ Ներածականում ցույց է տրվում նովելի հերոսի լրագրողական աշխատանքը, իսկ հենց նովելում՝ աշխատանքի ընթացքը։
Բովանդակություն խմբագրել
Կոմպրոմիս առաջին խմբագրել
«Կոպիտ գաղափարական սխալ եք թույլ տվել», - ասում է «Սովետական Էստոնիա» թերթի խմբագիրը հերոսին. նրա հոդվածում երկրները շարադրված են այբբենական կարգով, սակայն դա որակվում է «ապադասակարգային մոտեցում» և նա պարտավորվում է փոխել կարգը. սոցիալիստական երկրները պիտի առաջնահերթ լինեն, բայց ոչ թե այբբենական կարգով, այլ թե որքանով են «քաղաքականությամբ հավատարիմ» «մեծ եղբորը»՝ ՍՍՀՄ-ին։
Կոմպրոմիս երկրորդ խմբագրել
Ուղարկվելով ձիարշավարան՝ ձիերի տոնի համար նյութ հավաքելու, պատմողը հրապուրուվում է խաղադրույքով և ձիավարժի օգնությամբ սկսում պարբերաբար հաղթել։
Կոմպրոմիս երրորդ խմբագրել
Խմբագրությունում հայտնվում է Աննան՝ ճամփորդուհի Դվինսկից։ Նա փող չունի, և հանուն աղջկան ֆինանսական օգնություն ցուցաբերելու Դովլաթովը հնարում է հարցազրույց «Տալինի հյուրերը» խորագրի ներքո։ Հերոսուհին ուսանողուհի էր, որը գոթական ճարտարապետության սիրահար էր և չէր բաժանվում Բլոկի հատորյակից։ Դրա համար Ալլային պիտի 20 ռուբլի վճարեին։
Կոմպրոմիս չորրորդ խմբագրել
Բանաստեղծությունը, տպագրված «Էստոնական այբբենարան» վերնագրով, դժգոհություն է առաջացնում Կենտրոնական կոմիտեի հրահանգչի մոտ։
Կոմպրոմիս հինգերորդ խմբագրել
Հեղինակը ստանում է հանձնարարություն՝ վարելու ռեպորտաժ Տալինի 400000-րդ բնակչի ծննդյան առթիվ։ Ըստ խմբագրի՝ ամենակարևոր դրույթները են երեխայի «սոցիալապես ապահովվածությունները» և «ճիշտ» ազգությունը։
Կոմպրոմիս վեցերորդ խմբագրել
Ռադիոլրագրող Լիդա Ագապովան պրոպագանդայի բաժնից հանձնարարություն է ստացել՝ գտնել հետաքրքիր մարդու։ Փնտրտուքները դժվարանում են, քանի որ բոլոր համապատասխան մարդիկ կենսագրության մեջ «մութ բծեր» են ունենում։
Կոմպրոմիս յոթերորդ խմբագրել
Թատերական ձևարարի մասին ճեպազրույցը, որը պատրաստել էր հեղինակը, արժանանում է գովասանքի։ Հաջորդ օրը խմբագիրը կանչում է վերջինի, տեղեկացնելով, որ ձևարարը, պարզվում է, Հայրենիքի դավաճան է։
Կոմպրոմիս ութերորդ խմբագրել
Հեղինակը և լուսանկարիչ Ժբանկովը ուղևորում են Պայդե, որպեսզի կթվորուհու անունից նամակ-հաշվետվություն պատրաստի ընկեր Բրեժնևի համար՝ պատմելով հասած «ռեկորդային արդյունքների» մասին։
Կոմպրոմիս իններորդ խմբագրել
Հեղինակին է դիմում քիմիայի ինստիտուտի ասպիրանտ՝ խնդրելով գտնել «անբարոյական ընկերոջ», որը կօգնի իրեն՝ լուծելու ընտանեկան խնդիրը։
Կոմպրոմիս տասներորդ խմբագրել
Նովելը ընթերցողին վերադարձնում է այն պահին, երբ հեղինակը, հեռացված լենինգրադյան թերթից, գնում է Տալին։ Այստեղ նրան ժամանակավորապես ապաստան են տալիս Գալինան և Էրիկ Բուշը։
Կոմպրոմիս տասնմեկերորդ խմբագրել
Դովլաթովին ուղարկում են հեռուստաստուդիայի տնօրենի հուղարկավորությանը։ Սգո արարողության ժամանակ պարզվում է, որ մորգի հերթապաքը շփոթել է դիակները։
Կոմպրոմիս տասներկուերորդ խմբագրել
Հեղինակը Ժբանկովի հետ ուղևորվում է Տարտու՝ այցելելու ֆաշիստական ճամբարի կալանավորներին։
Տպագրման պատմություն խմբագրել
Սերգեյ Դովլաթովի՝ Իգոր Եֆիմովին (1980 հոկտեմբեր) հասցեագրված նամակներից հետևում է, որ սկզբնական շրջանում պլանավորվում էր «Կոմպրոմիս»-ը կցել վեց պատմվածքների հետ։
Արդեն պատրաստ գիրքը լույս տեսած 1981 թվականի փետրվարին։ Ըստ Դովլաթովի ՝ թերություններն այդքան էլ քիչ չէին. պարբերություններից մեկը երկու անգամ կրկնվում էր, տեքստում գտնվել էին նույնանման անեկդոտներ։ Բոլոր թերությունների համար հեղինակը իր վրա վերցրեց պատասխանատվությունը։
Հատվածներ նովելաշարից խմբագրել
- Ես ընդամենը պատահական կետ եմ տարածության մեջ։
- -Փոխաբերությո՜ւն...Սուտը տասնյակ էդպիսի անուններ ունի։
- Չկա աշխահագրական գավառ, գավառամտությունը հոգևոր է։
- -Մենակ չե՞ս։
-Մենակ եմ։ Մարինայի հետ։
- Դովլաթովը կարողանում է լավ գրել ցանկացած հիմարության մասին։
- Ռեժիմը տապալելու համար ես պետք է դառնամ նրա հիմնասյուներից մեկը։
- Իսկական չարության համար իսկական ոգեշնչում է պետք։
- Անկեղծությո՞ւն։ Ժուռնալիստն անկեղծորեն լռում է այն, ինչ մտածում է։
- -Ապրեց, ապրեց մարդը ու մեռավ։
-Ուրիշ ի՞նչ էիր ուզում, - ասում եմ։