Լույսի մոդուլում
Լույսի մոդուլում, օպտիկական տիրույթի (1013—1016) էլեկտրամագնիսական տատանումների մոդուլում։
Մոդուլման ժամանակ կարելի է փոփոխել էլեկտրամագնիսական տատանումների ամպլիտուդը, ինտենսիվությունը, հաճախականությունը, փուլը կամ բևեռացումը։ Քանի որ լույսի ընդունիչները (ֆոտոընդունիչները) զգում են միայն ինտենսիվությունը, ուստի մոդուլման բոլոր տեսակների դեպքում ցանկացած պարամետրի փոփոխություններն ի վերջո փոխակերպվում են ինտենսիվության մոդուլման։ Տարբերում են ՛՛ներքին լույսի մոդուլում՛՛, երբ լույսի այս կամ այն պարամետրի կառավարումը (մոդուլող ազդանշանով) իրագործվում է հենց լույսի աղբյուրի ներսում, և արտաքին լույսի մոդուլում, որի դեպքում մոդուլումն ապահովվում է լուսատուից դուրս հատուկ մոդուլյատորում։
Ներքին և Արտաքին մոդուլումներ խմբագրել
Ներքին և արտաքին մոդուլման պարզագույն օրինակներ են լույսի աղբյուրի լուսատվության կառավարումը համապատասխանաբար լուսատուի սնման ռեժիմի փոփոխումով կամ արտաքին մեխանիկական խուփի (պտտվող սկավառակ և այլն) միջոցով։ Վերջինս մոդուլման հնագույն եղանակի՝ ազդանշման տարատեսակն է։ ժամանակակից լույսի մոդուլեւմը ըստ ինտենսիվության իրագործում են էլեկտրական դաշտի միջոցով՝ կառավարելով որոշ բյուրեղների թողարկման շերտի հաճախային ստորին սահմանը (Ֆրանց-Կելդիշի երևույթ) կամ կիսահաղորդիչներում р—n անցման կլանումը։
Մոդուլման հնարավորությունները խմբագրել
Մոդուլման հնարավորությունները կախված են լույսի հատկություններից, եթե սովորական (ջերմային) աղբյուրների լույսի դեպքում իմաստ ունի միայն ինտենսիվության մոդուլումը, ապա լազերի լույսը, շնորհիվ բարձր մեներանգության և կոհերենտության, թույլ է տալիս մոդուլել հաճախականությունը, փուլը կամ բևեռացումը։ Այս պարամետրերի մոդուլումը կատարվում է ֆիզիկական տարբեր երևույթների հիման վրա։ Այսպես, հաճախային լույսի մոդուլումը կարելի է ստանալ՝ փոփոխելով օպտիկական ռեզոնատորի երկարությունը, ասենք, պիեզոէլեկտրական կամ մագնիսաստրիկցիոն միջոցներով։ Պինդ կամ գազային որոշ նյութերի վրա կիրառելով մագնիսական (Զեեմանի երևույթ) կամ էլեկտրական (Շտարկի երևույթ) դաշտ՝ կարելի է արոհել դրանց միջով անցնող լույսի հաճախականությունը։
Որոշ բյուրեղներում և հեղուկներում դիտվում է բեկման ցուցչի փոփոխություն մեխանիկական (ֆոտոառաձգականություն) կամ պիեզոէլեկտրական ազդեցությունների դեպքում։ Հեռանկարային է ձայնաօպտիկական երևույթի կիրառումը լույսի մոդուլ ստանալու համար։ Այս դեպքում մեխանիկական լարվածությունները (ուստի և բեկման ցուցչի փոփոխությունները) նյութում ստեղծվում են ուլտրաձայնային տատանումների շնորհիվ։ Բևեռացման մոդուլում կարելի է ստանալ՝ օգտագործելով մագնիսական դաշտի ազդեցությամբ որոշ նյութերի՝ իրենց միջով անցնող լույսի բևեռացման հարթության պտտման ընդունակությունը (Ֆարադեյի երևույթ)։
Էլեկտրաօպտիկական մոդուլում խմբագրել
Լույսի մոդուլման ամենատարածված տեսակը էլեկտրաօպտիկական մոդուլումն է, որի հիմքում ընկած է որոշ բյուրեղների և հեղուկների երկբեկման հատկությունը (Քերի երևույթ)։ էլեկտրական դաշտի ազդեցությամբ այդ նյութերի բեկման ցուցիչը ձեռք է բերում անիզոտրոպություն և կախյալ է դառնում դաշտի լարվածությունից։ Քանի որ ամենամեծ երկբեկմամբ հեղուկները թունավոր են (նիտրոբենզոլ) ու հերմետիկության պահանջ են առաջացնում, ուստի ամենահարմարը լույսի մոդուլումն է բյուրեղների միջոցով (Պոկելսի երևույթ)։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 668)։ 
|