Լորենցի ձևափոխություններ

Լորենցի ձևափոխություններ, որևէ պատահարի տարածաժամանակային կոորդինատների ձևափոխությունները՝ հաշվարկման մի իներցիալ համակարգից մյուսին անցնելիս։ Առաջինը ստացել է գերմանացի ֆիզիկոս Վոլդեմար Ֆոխտը (1850–1919) 1887 թվականին, իսկ հետագայում (1904), նրանից անկախ, արտածել է Հենդրիկ Անտոն Լորենցը՝ իբրև այնպիսի ձևափոխություններ, որոնց նկատմամբ դասական միկրոսկոպիկ էլեկտրադինամիկայի հավասարումները պահպանում են իրենց տեսքը։

Անրի Պուանկարեի առաջարկությամբ այդ ձևափոխությունները կոչվել են Լորենցի անունով։

Ժամանակի և տարածության գաղափարի ճշգրտումից հետո պարզվել է, որ մեխանիկայի հավասարումները նույնպես ինվարիանտ են Լորենցի ձևափոխությունների նկատմամբ։ 1905 թվականին Ալբերտ Այնշտայնը արտածել է Լորենցի ձևափոխությունները, ելնելով հարաբերականության հատուկ տեսության հիմքը կազմող երկու պոստուլատներից՝ հաշվարկման բոլոր իներցիալ համակարգերի հավասարազորությունից և լույսի աղբյուրի շարժման նկատմամբ լույսի տարածման (վակուումում) արագության անկախությունից։

Մասնավոր դեպքում, երբ հաշվարկման $K(x,y,z,t)$ և ${\acute {K}}({\acute {x}},{\acute {y}},{\acute {z}},{\acute {t}})$ իներցիալ համակարգերի համապատասխան առանցքները զուգահեռ են, և ${\acute {K}}$-ը շարժվում է $K$-ի նկատմամբ հաստատուն $v$ արագությամբ ( $x$ առանցքի ուղղությամբ), ապա $K$-ից ${\acute {K}}$–ին անցնելիս Լորենցի ձևափոխություններն ունեն հետևյալ տեսքը ․

${\acute {x}}={\frac {x-vt}{\sqrt {1-v^{2}/c^{2}}}}$

${\acute {y}}=y$

${\acute {z}}=z$

${\acute {t}}={\frac {t-vx/c^{2}}{\sqrt {1-v^{2}/c^{2}}}}$

(c-ն լույսի արագությունն է վակուումում)։ ${v}\ll {x}$ արագությունների դեպքում Լորենցի ձևափոխությունները վերածվում են Գալիլեյի ձևափոխությունների։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 667)։