Իմպերատոր (Հին Հռոմ)
Իմպերատոր (լատին․՝ imperator, ղեկավար, տեր, զորավար), հին հռոմեական պատվավոր զինվորական կոչում, ավելի շատ տարածում է գտել Ուշ հանրապետության շրջանում։ Անգլերեն emperor բառն առաջացել է հին ֆրանսերեն Empereür բառից։
Պատվավոր տիտղոսը առաջացել է Պունիկյան երկրորդ պատերազմի ժամանակ, առաջին իմպերատոր է դարձել Պուբլիոս Կոռնելիուս Սկիպիոն Աֆրիկացին։ Որպես կանոն՝ զինվորները իրենց զորավարին անվանեցին իմպերատոր մեծ ճակատամարտում հաղթելուց հետ։ Զորավար-իմպերատորը տրիումֆի՝ հաղթահանդեսի իրավունք էր ստանում և հնարավորություն էր ունենում տիտղոսը կրելու իր ամբողջական անվամբ։ Այն որևէ իրավական կարգավիճակի փոփոխություն չէր տալիս։ Ընդ որում՝ իմպերատորի տիտղոսը և տրիումֆը առավելագույն ձեռքբերումներն էին հռոմեական հրամանատարների համար։ Հռոմեական իմպերատորները իրենց հեղինակավոր էին համարվում, երբ կրում էին ոչ թե մեկ, այլ՝ մի շարք տիտղոսներ։
Օգոստոս Օկտավիանոսը առաջինն էր, որ օգտագործեց այս տիտղոսն իր անունից առաջ, իսկ նրանից հետո սա արդեն կարգ դարձավ։ Վերջին՝ արդեն ոչ թե իմպերատոր, այլ՝ պրինցեպս դարձավ Քվինտուս Հուլիոս Բլեզուսը։ Կոչվել է պրինցեպս, քանի որ Պրիցիպատի ժամանակ հռոմեացի տիրակալները այս տիտղոսը կրել են որպես իրենց տիտղոսաշարի մի տարր։ Ի դեպ, հենց պրինցեպս բառից է առաջացել անգլերեն prince բառը։ Մեր թվարկության 22 թվականից հետո իմպերատորի տիտղոսը կրելու արտոնություն ունեցան միայն Հռոմի կայսրերը։ Իսկ ավելի ուշ այն սկսեցին կրել նաև Հռոմում իշխելու հավակնություն ունեցող մարդիկ։ Արդյունքում՝ տերմինը հիմնականում գերագույն քաղաքական առաջնորդի իմաստ ստացավ։
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- «Император». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Леус В. А. Сципион Африканский и титул imperator в политической системе Римской республики(չաշխատող հղում) // Известия Саратовского университета. — 2010. Т. 10. История и международные отношения. — С. 82-84.