Բլոքչեյնը առողջապահության մեջ
| Այս հոդվածը կատեգորիայի կարիք ունի։ Դուք կարող եք օգնել նախագծին՝ կատեգորիա գտնել կամ ստեղծել ու ավելացնել հոդվածին։ |
Բլոկչեյնը գաղափար է, որը կենտրոնացած է անվտանգ թվային հաշվապահական համակարգի հայեցակարգի շուրջ, որն ապահովում է համակարգը արդյունավետ, փորձարկվող գործարքների համար, գրեթե ցանկացած տեսակի սուբյեկտների միջև։ Բոլոր տեղեկությունները, որոնք կապված են բլոքչեյն գործարքների հետ, միաժամանակ ինքնուրույն ստուգվում են բոլոր (նույնիսկ արտաքին) կողմերի կողմից, ինչպես գրանցված, այնպես էլ կողմնակի կառույցների համար, առանց ակնհայտ թույլտվության։ Առաջին և, հավանաբար, առավել հայտնի իրականացումը բլոքչեյն տեխնոլոգիաների բիթքոյնն է, սակայն բլոկչեյնը լայն կիրառություն է ունեցել, անգամ մինչև բիթքոյնի սկզբնական ներկայացումը։
Առողջության մեջ հնարավոր օգտագործման դեպքեր խմբագրել
Թեև առողջապահության ոլորտում բլոկչեյն տեխնոլոգիայի օգտագործման համար դեռևս չկա ստույգ զեկույց, կան բազմաթիվ հնարավոր եղանակներ, որոնցով կարող է իրականացվել բլոկչեյնը առողջապահության ներկայիս կառուցվածքում։ Ցանկացած ցուցակ, ամենայն հավանականությամբ կլինի թերի, բայց այս օրինակները որոշակիորեն ներկայացնում են հրապարակված և հասանելի գրականությունը առողջապահության մեջ բլոկչեյնի օգտագործման մասին։
Առողջապահության տեղեկատվության փոխանակում (ԱՏՓ) խմբագրել
Եվս մեկ կարևերագույն ոլորտ, որը կարող է նպաստել բլոկչեյնին, անհատների և հաստատությունների միջև հիվանդների առողջության վերաբերյալ գրառումների անվտանգ հասանելիությունն ու հաղորդակցումն է։ Թեմայի վերաբերյալ հրապարակվել են բազմաթիվ ճշգրիտ տվյալներ, որոնք ներառում են խմբեր Մեյո կլինիկայից[1] և MIT- ից[2], որոնք նակարագրում են բլոկչեյն տեխնոլոգիաների հիման վրա հիվանդների տեղեկատվության փոխանակման համակարգը, որը թույլ կտա հիվանդի կողմից վերահսկվող մուտք ունենալ դեպի գրառումներ բոլոր հաստատություններում` օգտագործելով HL7, արագ առողջապահության փոխգործունակության աղբյուրներ (FHIR), JSON, կամ կոդավորման այլ համակարգ։ Այս մոդելներում փաստացի առողջապահական տվյալները ծածկագրված չեն շղթայի մեջ, այլ սոսկ հղումներ են, որոնք մատնանշում են, թե որտեղ են տվյալները, օրինակ՝ հաստատություններում կամ «տվյալ պահոցում»[3]։ Նմանապես, Չինաստանից դուրս մի խումբ նկարագրել է մի ծրագիր, որը կոչվում է «Առողջապահության տվյալների դարպաս», որը հիվանդներին հնարավորություն է տալիս դիտել և ուղղակիորեն վերահսկել կանոնների վրա հիմնված մուտքը դեպի իրենց առողջության գրառումները սմարթֆոնի միջոցով և բլոկչեյն ցանցի[4] կողմից տրամադրված վավերացումով։ Այս գաղափարները աջակցում են հիվանդին պատկանող բժշկական տվյալների հայեցակարգին և կարող են բերել բժշկական գրառումների ապակենտրոնացման ազդեցություն այն եղանակներով, որոնք դեռևս ճշտված չեն։
Առողջպահության մասին գրառումներ խմբագրել
Այս գաղափարը համընկնում է այն բանի հետ, որ HIE-ն օգտագործում է բլոկչեյնը, բայց ավելի շատ կենտրոնանում է հիվանդների կողմից անձնական առողջության գրանցման անվտանգ պահպանման վրա։ Այս տեխնոլոգիայի հիման վրա ոչ մի արտադրական PHR չի թողարկվել, բայց MedVault[5] հասկացությունները, ինչպիսիք են Colu- ն, օգտագործում են այլընտրանքային շղթաներ, ինչպիսիք են Colu- ն՝ հիվանդի տվյալներն ուղղակիորեն պահելու համար բլոկչեյնում։ Ինչպիսիք են eHealthWallet- ը, նույնպես մշակել են նախատիպային PHR-ներ՝ հիմնվելով բլոկչեյնի վրա։ Այնուհետև հիվանդները կարող էին փոխանակել կամ թույլատրել բժիշկներին և այլ առողջապահական սուբյեկտներին մուտք ունենալ և փոփոխել իրենց տվյալները։
Առաջարկությունների մեծամասնությունը արգելափակում է բլոկչեյնի հնարավորությունը պահպանել անփոփոխ գրառումը` իրենց վերահսկողության տակ դնել հիվանդի առողջության վերաբերյալ գրառումը` թույլ տալ նրանց և չեղյալ համարել իրենց բժշկական գրառումները` ըստ իրենց նախընտրության։
- Ավանդական համակարգում հիվանդի առողջության մասին գրառումը պահվում և պահպանվում է առողջապահական կազմակերպության կողմից (օրինակ՝ հիվանդանոց, կլինիկա և այլն)։ Տեղեկատվությունը կարող է ազատորեն տարածվել կազմակերպության և Առողջապահության տեղեկատվական տարածաշրջանային կազմակերպության (RHIO) կամ մեկ այլ կազմակերպության միջև, որն ունի գործարար համաձայնագիր առաջատար հաստատության հետ։ Եթե հաստատությունների միջև գործնական համաձայնագիր չլինի, ապա կարող են կատարվել միանգամից պահանջներ, բայց դա կպահանջի ժամանակ և հետաձգում է խնամքը։
- Քանի որ Meaningful Use Stage 3 - ին իրականացվում է առողջապահական կազմակերպություններում,փորձ է գործադրվել ստեղծելու հիվանդի առջև դրված դիմումի ծրագրավորման ինտերֆեյսեր (API), որոնք թույլ են տալիս հիվանդին ուղղակիորեն վերցնել իրենց գրառումը հաստատությունից և անհրաժեշտության դեպքում այն կիսել պրովայդերի հետ։
- Հիվանդի կողմից վերահսկվող, բլոկչեյնով գործող խելացի պայմանագրերը կարող են օգտագործվել հաստատությունների միջև բժշկական գրառումների ուղղակիորեն բաժանման թույլտվության համար։ Հիվանդը կարող է նշել գրառման ենթաբազմությունը, որը պետք է բաժանվի կամ սահմանի թույլտվության ժամկետի ավարտ։
Առողջապահության տվյալների պահպանում խմբագրել
Նախորդ օրինակների մեծ մասը օգտագործում է բլոկչեյնը ոչ թե որպես ուղղակի տվյալների պահպանման միջոց, այլ որպես ինքնության, մուտքի և տվյալների վայրերի անվտանգ տեղեկանքի կետ։ Թիերիոն անունով մի ընկերությունից առնվազն մեկ խումբ, որը համագործակցում է Philips Blockchain Lab- ի հետ, պատրաստել է Chainpoint գաղափարը, որն առաջարկում է օգտագործել Proof of Existence հայեցակարգը և Merkle Roots- ը `արդյունավետ պահելու փաստացի հիվանդների վրա բլոկչեյնը՝ առանց համակարգին գործարքի չափազանց մեծ պահանջներ պարտադրելու։
Վճարման և պահանջների ճշգրտման մասին խմբագրել
Բլքկչեյն համակարգը կարող է օգնել նվազեցնել վարչական ծախսերը և ժամանակը, մինչ ավտոմատացնելով պահանջների վճիռը և վճարումների մշակումը, օգտագործելով խելացի պայմանագրերը։ Օրինակ` վճարողի կամ ապահովագրական ընկերության, մատակարարի և հիվանդի միջև խելացի պայմանագիր է ստեղծվում, որպեսզի հիվանդը տեսնի մատակարարին կամ եթե կատարվում է ընթացակարգ, արգելափակում գրանցվում է մուտքագրում։ Ելնելով սահմանված չափանիշներից, պայմանագիրը կարող է ինքնաբերաբար կատարել փոխհատուցում վճարողի կողմից, ինչպես նաև միարժամանակ կանխավճար կատարել հիվանդի կողմից՝ առանց սպասելու ապահովագրության հաստատմանը։
Դեղերի մատակարարման ցանց և դեղատոմսերի կառավարում խմբագրել
Կեղծված դեղերը մեծ խնդիր են հատկապես զարգացող երկրում, որտեղ հաշվարկվում է, որ 10 բժշկական արտադրանքից մոտ 1-ը կեղծ է։ Թմրամիջոցների ամբողջականության ապահովումը և ուժեղ աուդիտի հետք պահպանելը պարտադիր է հիվանդի անվտանգությունն ապահովելու համար։ Նմանապես, այս պլատֆորմը կարող է օգտագործվել դեղերի դեղատոմսերի կառավարման և հետևելու պատմության մեջ և հաստատել դեղատոմսերը` օգտագործելով խելացի պայմանագրերը։
Ընթացիկ օգտագործման դեպքերի և ապագայի զարգացման մի քանի օրինակներ խմբագրել
MedRec - ը հիմնված է Ethereum հարթակի վրա և կենտրոնանում է բժշկական տվյալների կառավարման վրա՝ օգտագործելով խելացի պայմանագրեր, ինչպիսիք են թույլտվությունների կառավարման և վավերացման գործընթացների կառավարումը, տվյալների փոխանակումը առողջապահական համակարգերի միջև փոխգործունակ միջավայրում և աուդիտորական մատյանների պահպանում։ Blockchain in Healthy- ը ստեղծվել է առողջապահության ոլորտի հետազոտությունների տվյալների կառավարման համար, որտեղ օգտվողները կարող են անհատապես թույլատրել հետազոտողներին իրենց առողջության մասին տեղեկատվության տրամադրումը, ինչպես նաև հետևել դրանց տվյալների օգտագործմանը։ MediLedger-ը դեղագործական այլ մատակարարման ցանցի կառավարման նորաստեղծ ընկերություն է, որը համագործակցել է մի շարք դեղամիջոցների արտադրողների հետ և նպատակ ունի բաց, անվտանգ և փոխգործունակ ցանց ապահովել։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Peterson K, Deeduvanu R, Kanjamala P, Boles K. A Blockchain-Based Approach to Health Information Exchange Networks. (1):1–10
- ↑ Ekblaw A, Azaria A, Halamka JD, Lippman A, Original I, Vieira T. A Case Study for Blockchain in Healthcare: “ MedRec ” prototype for electronic health records and medical research data MedRec: Using Blockchain for Medical Data Access and Permission Management [Internet]. 2016. Available from: https://www.healthit.gov/sites/default/files/5-56-onc_blockchainchallenge_mitwhitepaper.pdf
- ↑ ↑ Linn LA, Koo MB. Blockchain For Health Data and Its Potential Use in Health IT and Health Care Related Research. 2014;1–10.
- ↑ Yue X, Wang H, Jin D, Li M, Jiang W. Healthcare Data Gateways: Found Healthcare Intelligence on Blockchain with Novel Privacy Risk Control. J Med Syst [Internet]. 2016 Oct;40(10):218. Available from: http://dx.doi.org/10.1007/s10916-016-0574-6
- ↑ Baxendale G. Can Blockchain Revolutionise EPRs? [Internet]. Vol. 58, ITNOW. 2016. p. 38–9. Available from: http://itnow.oxfordjournals.org/lookup/doi/10.1093/itnow/bww017
| Այս հոդվածը կատեգորիայի կարիք ունի։ Դուք կարող եք օգնել նախագծին՝ կատեգորիա գտնել կամ ստեղծել ու ավելացնել հոդվածին։ |