Բելառուսի հատուկ պահպանվող բնության տարածքներ

Բնության հատուկ պահպանվող տարածքներ (բել.՝ Асабліва ахоўныя прыродныя тэрыторыі Беларусі), Բելառուսի Հանրապետության տարածքի մի մասն է՝ արժեքավոր բնական համալիրներով և (կամ) օբյեկտներով, որոնց նկատմամբ սահմանվել է պաշտպանության և օգտագործման հատուկ ռեժիմ։

Արժեքավոր բնական համալիրներ և առարկաներ՝ եզակи և (կամ) անփոխարինելի բնական համալիրներ և առարկաներ, հատուկ էկոլոգիական, գիտական և (կամ) էսթետիկ արժեքի բնական էկոլոգիական համակարգեր, բնորոշ և հազվագյուտ բնական լանդշաֆտներ և բիոտոպներ, հազվագյուտ և անհետացող տեսակներ վայրի կենդանիներ և վայրի բույսեր, դրանց ապրելավայրերը և աճը։

2018 թվականի դրությամբ պահպանվող տարածքների համակարգը ներառում է 1289 օբյեկտ, որոնց ընդհանուր մակերեսը կազմում է 1861.7 հազար հա կամ երկրի ընդհանուր տարածքи 8.9%: Պահպանվող տարածքների ստեղծված համակարգը թույլ է տալիս պաշտպանել բուսատեսակների մոտ 80 %-ը և Բելառուսի տարածքում գրանցված կենդանիների մոտ 90%-ը, այդ թվում՝ Բելառուսի Հանրապետության Կարմիր գրքում գրանցվածները^[1]։

Պահպանվող տարածքների դասակարգում

Կախված արժեքավոր բնական համալիրների և օբյեկտների բնութագրերից, պահպանվող տարածքներ հայտարարելու նպատակներից, դրանց պահպանության և օգտագործման ռեժիմից, պահպանվող տարածքները բաժանվում են հետևյալ կատեգորիաների.

արգելավայր
ազգային պարկեր
որսարգելոցներ
բնության հուշարձաններ

Կախված պետական կառավարման մակարդակից՝ պահպանվող տարածքները բաժանվում են հանրապետական և տեղական նշանակության պահպանվող տարածքների։ Արգելոցները և ազգային պարկերը հանրապետական նշանակության պահպանվող տարածքներ են։ Արգելոցները և բնության հուշարձանները կարող են լինել հանրապետական կամ տեղական նշանակության պահպանվող տարածքներ։ ՊՏ-ները կարող են ճանաչվել որպես միջազգային նշանակության ՊՏ-ներ։

Արգելոցներ

Արգելոցը պահպանվող տարածք է, որը հայտարարվել է բնական գործընթացների բնական ընթացքն ապահովելու, բնական վիճակում պահպանելու և արժեքավոր բնական համալիրներն ու օբյեկտները ուսումնասիրելու նպատակով։

2018 թվականի դրությամբ պահպանվող տարածքների համակարգը ներառում է 1 արգելոց, որի մակերեսը կազմում է 4.7% բոլոր պահպանվող տարածքների ընդհանուր թվից^[1]։

Պոլեսսկու ռադիացիոն-էկոլոգիական արգելոցը ներառված չէ պահպանվող տարածքների ցանցում^[2]։

Ազգային պարկեր

Ազգային պարկը պահպանվող տարածք է, որը հայտարարված է արժեքավոր բնական համալիրների և օբյեկտների պահպանման, վերականգնման (վերարտադրման), դրանց ռացիոնալ (կայուն) օգտագործման, շրջակա միջավայրի պահպանության, գիտական, կրթական, զբոսաշրջության և ռեկրեացիոն գործունեության գործընթացում։

2018 թվականի դրությամբ պահպանվող տարածքների համակարգը ներառում է 4 ազգային պարկ՝ բոլոր պահպանվող տարածքների ընդհանուր տարածքի 21,5% ըստ ընդհանուր մակերեսի^[1]։ .

Արգելավայր

Զակազնիկը պահպանվող տարածք է, որը հայտարարված է արժեքավոր բնական համալիրների և օբյեկտների պահպանման և վերականգնման (վերարտադրման) նպատակով։

Կախված բնական համալիրների և հատուկ պահպանության ենթակա օբյեկտների բնութագրերի՝ արգելոցները բաժանվում են հետևյալ տեսակների^[3] .

Լանդշաֆտային կամ համալրային, որը նախատեսված է արժեքավոր բնական լանդշաֆտների և համալիրների պահպանման և վերականգնման համար։
Կենսաբանական (բուսաբանական, կենդանաբանական), որը նախատեսված է հազվագյուտ, վտանգված, ինչպես նաև էկոլոգիապես, գիտական, տնտեսապես և մշակութային արժեքավոր բույսերի, կենդանիների կամ առանձնահատուկ արժեքավոր անտառային տարածքների պահպանման և վերականգնման համար։
Ջրաճահիճային տարածքներ, որոնք նախատեսված են առանձնահատուկ նշանակություն ունեցող ջրաճահիճային տարածքների պաշտպանության համար, որպես ջրային թռչունների ապրելավայրեր պահպանելու համար, միգրացիայի ժամանակաշրջանը ներառյալ։
Հիդրոլոգիական (ճահճային, լճային, գետային), որը նախատեսված է արժեքավոր ջրային մարմինների և հարակից էկոլոգիական համակարգերի պահպանման և վերականգնման համար։
Երկրաբանական, որը նախատեսված է անշունչ բնության արժեքավոր օբյեկտների կամ համալիրների պահպանման համար։
Պալեոնտոլոգիական՝ նախատեսված բրածո բնական օբյեկտների և դրանց համալիրների պահպանման համար։

2018 թվականի դրությամբ պահպանվող տարածքների համակարգը ներառում է հանրապետական նշանակության 99 և տեղական նշանակության 282 արգելոցներ՝ 73.0% ընդհանուր մակերեսиц^[1]։ .

Բնության հուշարձաններ

Բնության հուշարձանը պահպանվող տարածք է, որը հայտարարվել է արժեքավոր բնական համալիր կամ օբյեկտ պահպանելու նպատակով։

Կախված արժեքավոր բնական համալիրների և օբյեկտների բնութագրերից՝ բնության հուշարձանները բաժանվում են հետևյալ տեսակների.

Բուսաբանական (անտառային վայրեր՝ արժեքավոր ծառատեսակներով, հնագույն զբոսայգիներ, առանձին դարավոր կամ հազվագյուտ ծառեր և դրանց խմբերը, ռելիկտային կամ հատկապես արժեքավոր բուսականությամբ տարածքներ, այլ արժեքավոր բուսաբանական առարկաներ)։
Հիդրոլոգիական (աղբյուրներ, առուներ և այլ արժեքավոր ջրային մարմիններ և հարակից էկոհամակարգեր)։
Հրկրաբանական (առանձին հազվագյուտ լանդշաֆտներ, հանքաբանական, պալեոնտոլոգիական և բնական միջավայրում տեղակայված եզակի երկրաբանական նյութեր)։

2018 թվականի դրությամբ պահպանվող տարածքների համակարգը ներառում է 326 հանրապետական և 577 տեղական նշանակության բնության հուշարձան, որոնց ընդհանուր մակերեսը կազմում է 0.8%- բոլոր պահպանվող տարածքների ընդհանուր տարածքից^[1]։

Միջազգային նշանակության ՊՏ-ներ

Միջազգային նշանակության պահպանվող տարածքը ճանաչվում է որպես պահպանվող տարածք՝ համաձայն Բելառուսի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերի, որոնք ներառված են.

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կենսոլորտային արգելոցների համաշխարհային ցանցում։
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցուցակներում։
միջազգային նշանակության խոնավ տարածքների ցուցակներում։
«Emerald Network» կամ արժեքավոր բնական համալիրների և միջազգային նշանակության օբյեկտների այլ ցանկեր (ցուցակներ), ինչպես նաև։
Բելառուսի Հանրապետության և հարևան պետությունների (անդրսահմանային պահպանվող տարածքներ) սահմանակից պահպանվող տարածքներում։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Особо охраняемые природные территории // Национальный доклад о состоянии окружающей среды Республики Беларусь. — Минск : Бел НИЦ «Экология», 2019. — С. 71. — 191 с.
↑ Бриедис В. Э. Особенности развития экологического туризма в заповедниках Республики Беларусь // Демографические риски XXI века (к Международному дню народонаселения) / гл. ред. Е. А. Антипова. — Минск : Белсэнс, 2017. — С. 186—187. — 269 с. — ISBN 978-985-6946-77-9.
↑ Статья 30. Виды заказников // Закон Республики Беларусь от 20 октября 1994 г. № 3335-XІІ «Об особо охраняемых природных территориях»

Գրականություն

Բելառուսի Հանրապետության 2018 թվականի նոյեմբերի 15-ի թիվ 150-Զ «Հատուկ պահպանվող բնական տարածքների մասին» օրենքը.

Արտաքին հղումներ

Բելառուսի Հանրապետության հատուկ պահպանվող բնական տարածքներ Архивная копия Բելառուսի բնական պաշարների նախարարության կայքում գտնվող ում։

[доклад_2019-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Особо охраняемые природные территории // Национальный доклад о состоянии окружающей среды Республики Беларусь. — Минск : Бел НИЦ «Экология», 2019. — С. 71. — 191 с.

[2] Бриедис В. Э. Особенности развития экологического туризма в заповедниках Республики Беларусь // Демографические риски XXI века (к Международному дню народонаселения) / гл. ред. Е. А. Антипова. — Минск : Белсэнс, 2017. — С. 186—187. — 269 с. — ISBN 978-985-6946-77-9.

[3] Статья 30. Виды заказников // Закон Республики Беларусь от 20 октября 1994 г. № 3335-XІІ «Об особо охраняемых природных территориях»

[1]

[2]

[3]