Արական կաթնարտադրություն
Արու կաթնասունի կաթնագեղձերից կաթի արտադրությունը (լակտացիան) լավ փաստագրված է դայակ պտղի չղջիկի և Բիսմարկի դիմակավորված թռչող աղվեսի մոտ։ Մարդկային բժշկության մեջ «արական լակտացիա» տերմինը չի օգտագործվում։ Այն օգտագործվել է հանրամատչելի գրականության մեջ, օրինակ՝ Լուիզա Էրդրիխի «Այծյամի կինը»՝ նկարագրելու տղամարդկանց գալակտորեայի երևույթը, որը մարդու վիճակ է, որը կապված չէ ծննդաբերության կամ կերակրման հետ։ Երկու սեռերի նորածին երեխաները երբեմն կարող են կաթ արտադրել։ Սա կոչվում է նորածինների կաթ (նաև որպես «կախարդի կաթ») և չի համարվում արական լակտացիա։
Պատմություն
խմբագրելՏղամարդկանց լակտացիան որոշակի հետաքրքրություն էր ներկայացնում Ալեքսանդր ֆոն Հումբոլդտի համար, ով Voyage aux régions équinoxiales du Nouveau Continent-ում հայտնում է վենեսուելական Արենաս գյուղի մի քաղաքացու մասին (Կումանայի մոտ), ով իբր երեք ամիս խնամել է իր որդուն, երբ կինը հիվանդ էր[1], ինչպես նաև Չարլզ Դարվինը, ով մեկնաբանել է այն «Մարդու ծագումը» և «Ընտրություն սեռի հետ կապված» (1871) գրքում.
|
Հայտնի է, որ բոլոր կաթնասունների արուների մոտ, այդ թվում՝ մարդու, գոյություն ունեն տարրական կաթնագեղձեր։ Սրանք մի քանի դեպքերում լավ են զարգացել և տվել են կաթի առատ պաշար։ Նրանց էական ինքնությունը երկու սեռերի մեջ նույնպես դրսևորվում է կարմրուկի ժամանակ նրանց երբեմն մեծացմամբ[2]։ | 
|
Հետագայում Դարվինը դիտարկեց արական պտուկների գրեթե կատարյալ գործառույթը, ի տարբերություն մեծապես կրճատված կառուցվածքների, ինչպիսին է vesicula prostatica-ն (թարգմանաբար՝ տղամարդու հեշտոց), ենթադրելով, որ կաթնասունների վաղ նախնիների երկու սեռերը կարող են կերակրել երիտասարդներին, և հետագայում կաթնասունները զարգացել են՝ ապաակտիվացնելով դրանք արուների մոտ վաղ տարիքում[3]։
Էվոլյուցիան և կենսաբանությունը
խմբագրելԲազմաթիվ կաթնասունների արուների արտասովոր կամ պաթոգեն պայմաններում, ինչպիսիք են ծայրահեղ սթրեսը, կաստրացումը և ֆիտոէստրոգենների կամ հիպոֆիզի ուռուցքների ազդեցությունը, նկատվել է կաթնարտադրություն։ Հետևաբար, ենթադրվում է, որ թեև արու կաթնասունների մեծ մասը կարող է հեշտությամբ զարգացնել լակտացիայի ունակությունը, արուների լակտացիան ընտրովի առավելություն չունի։ Թեև արու կաթնասունները, տեսականորեն, կարող էին բարելավել իրենց սերունդների գոյատևման մակարդակը լակտացիայի ժամանակ տրամադրվող լրացուցիչ սնուցման միջոցով, մեծ մասը մշակել է այլ ռազմավարություններ՝ մեծացնելու կենդանի մնացած սերունդների թիվը, օրինակ՝ զուգավորումը լրացուցիչ զուգընկերների հետ։ Ներկայումս շատ քիչ տեսակներ են հայտնի, որտեղ արական լակտացիան տեղի է ունենում, և լավ չի հասկացվում, թե էվոլյուցիոն ինչ գործոններ են վերահսկում այս հատկանիշի զարգացումը[4]։
Ոչ մարդկային արուների կաթնարտադրություն
խմբագրելԱրուների լակտացիայի երևույթը հանդիպում է որոշ տեսակների, մասնավորապես՝ դայակ պտղի չղջիկի (Dyacopterus spadiceus), փոքր կարճ քթով պտղի չղջիկի (Cynopterus brachyotis) և Բիսմարկի դիմակավորված թռչող աղվեսի (Pteropus capistratus) մոտ։ Կրծքով կերակրող արուները կարող են օգնել իրենց նորածիններին կերակրելիս։ Բացի այդ, հայտնի է, որ արու այծերը երբեմն կաթ են արտադրում[5]։
Տղամարդու կաթնարտադրություն
խմբագրելԿաթի ինքնաբուխ արտադրությունը, որը կապված չէ ծննդաբերության հետ, հայտնի է որպես գալակտորեա, կարող է առաջանալ տղամարդկանց և կանանց մոտ[6]։ Հրապարակվել են տրանսգենդեր կանանց մոտ լակտացիայի դեպքերի մասին զեկույցներ[7][8]։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրելՄեջբերումներ
խմբագրել- ↑ Voyage de Humboldt et Bonpland; 1-3. Voyage aux régions équinoxiales du Nouveau Continent: fait en 1799, 1800, 1801, 1803 et 1804. Tome 1 / par Al. de Humboldt et A. Bonpland; rédigé par Al. de Humboldt; J. Smith (Paris), 1814-1825, p. 376, (Online at gallica)
- ↑ Descent of Man, Chapter I
- ↑ Descent of Man, Chapter VI
- ↑ Kunz, T; Hosken, D (2009). «Male lactation: why, why not and is it care?». Trends in Ecology & Evolution. 24 (2): 80–85. doi:10.1016/j.tree.2008.09.009. PMID 19100649.
- ↑ Gómez MA, Garcés-Abadías B, Muñoz A, Vásquez F, Serrano J, Bernabé A (1999). «Structural and Ultrastructural Study of GH, PRL and SMT Cells in Male Goat by Immunocytochemical Methods». Cells Tissues Organs. 165 (1): 22–29. doi:10.1159/000016670. PMID 10460970. S2CID 31237459.
- ↑ Rohn, R. D. (1984). «Galactorrhea in the adolescent». Journal of Adolescent Health. 5 (1): 37–49. doi:10.1016/s0197-0070(84)80244-2. PMID 6420385.
- ↑ Reisman, T; Goldstein, Z (2018). «Case Report: Induced Lactation in a Transgender Woman». Transgender Health. 3 (1): 24–26. doi:10.1089/trgh.2017.0044. PMC 5779241. PMID 29372185.
- ↑ Wamboldt, R; Shuster, S; Bikrampal, B. S. (2021). «Lactation Induction in a Transgender Woman Wanting to Breastfeed: Case Report». The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 106 (5): e2047–e2052. doi:10.1210/clinem/dgaa976. PMID 33513241. S2CID 231755160.
Աղբյուրներ
խմբագրել- Angier, Natalie (1994 թ․ փետրվարի 24). «Some Male Bats May Double as Wet Nurses». The New York Times. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
- Cr. J. Covey, Francis, Charles M., et al.; "Lactation in Male Fruit Bats," Nature, 367:691, 1994.
- Fackelmann, K.A.; Science News, 145:148, 1994.
- Anomalies and Curiosities of Medicine G.M. Gould and W.L. Pyles
